شبه جزیره کره و چشم انداز بازگشت تنش

در روزهای گذشته تحولات شبه جزیره کره باز هم به یکی از مهمترین کانون های توجه تحلیلگران و رسانه های بین المللی تبدیل شد و انتظار می رود در روزها و هفته های آینده نیز روند رخدادهای منطقه یاد شده نگاه ناظران را به خود معطوف دارد.

** مهمترین رخدادهای شبه جزیره کره در روزهای گذشته

اعلان خبر قابل انتظار برگزاری رزمایش مشترک سالانه آمریکا و کره جنوبی از دید بسیاری از تحلیلگران مهمترین رخدادی است که روز دوشنبه بیست و یکم بهمن ماه در رابطه با تحولات منطقه شرق آسیا در رسانه های مختلف انعکاس یافت.

با وجود برخی گمانه زنی ها در زمینه تعویق یا کاهش گستره جغرافیایی و مدت زمان رزمایش سالانه آمریکا و کره جنوبی، فرماندهی نیروهای مشترک 2کشور در بیانیه ای اعلام کرد که تمرین های نظامی موسوم به «راهکار کلیدی» (Key Resolve) و «جوجه عقاب» (Foal Eagle) به مانند سال گذشته برای مدت نزدیک به 2 ماه (از پنجم اسفندماه تا روزهای پایانی فروردین ماه 1393) برگزار خواهد شد.

به گزارش روز دوشنبه خبرگزاری «بی.بی.سی»، رزمایش راهکار کلیدی بر پایه شبیه سازی های رایانه ای، توان مشترک نظامی آمریکا و کره جنوبی را برای رویارویی با تهدیدها به آزمون گذاشته و رزمایش جوجه عقاب در چارچوب یک تمرین مشترک هشت هفته ای زمینی، هوایی و دریایی برگزار خواهد شد.

انتشار بیانیه فرماندهی نیروهای مشترک آمریکا و کره جنوبی به سرعت با واکنش تند مقام های کره شمالی روبرو شد و رهبران این کشور رزمایش اعلام شده را پیش درآمدی برای جنگ در شبه جزیره کره قلمداد کردند. آمریکایی ها چند روز پیش هم با به پرواز در آوردن یک فروند بمب افکن «بی-52» با توانایی حمل کلاهک هسته ای، مقام های کره شمالی را خشمگین کرده بودند.

البته واکنش پیونگ یانگ تنها به اعتراض و درخواست لغو رزمایش محدود نماند. در فاصله کوتاهی از اعلام بیانیه یاد شده، کره شمالی دعوت خود از نماینده وی‍ژه واشنگتن برای سفر به این کشور را پس گرفت تا بدین ترتیب برای پاسخ به اقدام دشمنان خارجی خود، نخستین گام عملی را به جلو بردارد.

بر پایه توافق های پیشین واشنگتن- پیونگ یانگ قرار بود «رابرت کینگ» دیپلمات آمریکایی در روزهای آینده راهی کره شمالی شود و در مورد سرنوشت «کنث بائه» شهروند آمریکایی در بند، با مقام های پیونگ یانگ گفت و گو کند.

بائه مبلغ مذهبی مسیحی است که از یک سال پیش تاکنون به اتهام تلاش برای براندازی حکومت «کیم جونگ اون» رهبر جوان کره شمالی، در اردوگاه کار اجباری به سر می برد.

افزون بر آنچه گفته شد، انتظار می رود اعلان برگزاری رزمایش سالانه آمریکا و کره جنوبی بر توافق سئول- پیونگ یانگ در زمینه دیدار خانواده های جداشده به دلیل جنگ 6 دهه پیش شبه جزیره کره سایه افکنده و برای چندمین بار مانع از ملاقات خانواده های کره ای در مناطق مرزی شود.

در این پیوند، نمایندگان کره شمالی و جنوبی روز شانزدهم بهمن ماه پس از چند دور گفت و گو توافق کردند تا پس از سه سال بار دیگر روند متوقف شده دیدار خانواده های جدا شده را از سرگیرند.

همچنانکه اشاره شد، ناظران بر این باورند که همزمانی بازه زمانی تعیین شده برای دیدار خانواده های یاد شده (هفته نخست اسفندماه) با شروع رزمایش سالانه، توافق سئول- پیونگ یانگ را به طور کلی به دست فراموشی خواهد سپرد.

بدین ترتیب در شرایطی که انتظار می رفت دیدار بلندپایه ترین هیات های دیپلماتیک 2کره طی هفت سال گذشته در روستای مرزی «پان مون جوم» دستاوردهایی در زمینه کاهش تنش های شبه جزیره به بار آورده و زمینه ساز پیوند جوامع 2سوی مدار 38 درجه جغرافیایی (مرز کره شمالی و جنوبی) شود، بخش مهمی از ملاقات مهم نمایندگان سئول و پیونگ یانگ به مساله رزمایش نظامی اختصاص یافت.

در این ارتباط، بنگاه خبری آلمانی «دویچه وله» روز چهارشنبه بیست و سوم بهمن ماه از نشست هیات های سیاسی بلندپایه کره شمالی و جنوبی خبر داد.

به گزارش دویچه وله، در این دیدار که به گفته مقام های سئول، بنابر درخواست روزهای گذشته پیونگ یانگ برگزار شده، بررسی مسائل 2کره روز میز گفت و گوها قرار گرفته است.

به نظر می رسد رهبران کره شمالی در تلاش هستند تا در ابتدا با پیمودن مسیرهای دیپلماتیک، مقام های همسایه جنوبی خود را برای لغو رزمایش یاد شده قانع سازند، البته ناظران با توجه به برنامه ریزی های صورت گرفته و انجام رزمایش 2ماهه در چارچوب تمرین های مشترک سالانه کره جنوبی و آمریکا، احتمال برگزار نشدن رزمایش ها را ضعیف می دانند؛ رخدادی که می تواند با بی اثر ساختن همه راهکارهای دیپلماتیک، بار دیگر ابرهای تیره بحران را بر شبه جزیره کره بگستراند.

** شبه جزیره در آستانه دور تازه تنش ها

آنچه بر حساسیت اعلام خبر رزمایش مشترک کره جنوبی و آمریکا در روزهای گذشته افزوده است، گمانه زنی هایی است که مسوولان دفاعی سئول در زمینه آزمایش چهارم هسته ای کره شمالی مطرح کرده اند.

بنگاه خبری روسی «ریانووستی» روز دوشنبه بیست و یکم بهمن ماه به نقل از «یونهاپ» خبرگزاری رسمی کره جنوبی، به اعلام نظر وزیر دفاع این کشور درباره فعالیت های هسته ای همسایه شمالی اشاره کرد.

در این پیوند، «کیم کوان جین» وزیر دفاع کره جنوبی، در نشست پارلمان این کشور تصریح داشته که تدارکات پیونگ یانگ برای آزمایش چهارم هسته ای پایان یافته و احتمال می رود در ماه های آینده رهبران پیونگ یانگ بار دیگر کلید آزمایش تازه ای را فشار دهند.

صاحب نظران مسائل شبه جزیره بر این باورند با وجود چنین نشانه های هشدارآمیزی، رزمایش سالانه کره جنوبی و آمریکا می تواند اراده رهبران پیونگ یانگ برای تکرار آزمایش های هسته ای را تقویت کرده و یا زمان این رخداد احتمالی را به جلو بیاندازد؛ بویژه اینکه رهبر نوپای کره شمالی پس از غلبه بر چالش های داخلی پیش روی اقتدارگرایی مطلق او در ماه های گذشته، با اعتماد به نفس بیشتری سکان هماوردی با دشمنان خارجی خود را به حرکت در خواهد آورد.

در ادامه بحران سال گذشته شبه جزیره کره که با آزمایش هسته ای بیست و چهارم بهمن ماه پیونگ یانگ به اوج خود رسید، نیروهای آمریکایی و کره جنوبی در بازه زمانی دهم اسفندماه 1391 تا دهم اردیبهشت ماه 1392 رزمایش مشترک سالانه 2کشور را در آب های شرقی شبه جزیره برگزار کردند.

در این میان، حضور واحدهای دریایی مجهز به تسلیحات اتمی بویژه ناو «یو.اس.اس.نیمیتز» آمریکا و بمب افکن های رادار گریز حمل کننده کلاهک های هسته ای به شدت نگرانی و حساسیت رهبران پیونگ یانگ را برانگیخت و سبب شد تجهیزات های دفاعی و نیروهای نظامی کره شمالی بار دیگر در وضعیت آماده باش قرار گیرند.

و اما اعلان خبر برگزاری رزمایش سالانه کره جنوبی و آمریکا، اظهار نگرانی چینی ها به عنوان مهمترین حامیان رهبران پیونگ یانگ را نیز به دنبال داشته است. در این ارتباط، سخنگوی وزارت امور خارجه چین سه شنبه گذشته از برنامه های نظامی سئول و متحد نظامی اش ابراز نگرانی کرده و حفظ ثبات و پرهیز از تنش زایی در شبه جزیره کره و منطقه شمال شرق آسیا را خواستار شده است.

به نظر می رسد سفر آسیایی «جان کری» وزیر امورخارجه آمریکا به مقصد سئول، پکن و جاکارتا که از روز چهارشنبه آغاز شده نیز با موضوع رزمایش مشترک این کشور با کره جنوبی، تشدید تنش ها در شبه جزیره کره و نگرانی عمیق همسایگانی چون چین به طور تنگاتنگی ارتباط می یابد.

** سخن نهایی

هر چند تفاوت های بنیادین ایدئولوژیک و شکاف ها و اختلاف های عمیق سیاسی، اقتصادی و امنیتی 2 سوی مدار 38 درجه به عنوان مهمترین مانع تنش زدایی در شبه جزیره کره نمود یافته، اما بسیاری از تحلیلگران با اشاره به تحولات سال های گذشته تاکید دارند که یکی از اصلی ترین ریشه های تداوم بحران های شبه جزیره را بایستی در هماوردی قدرت ها و بازیگران بزرگ منطقه آسیا- اقیانوس آرام جستجو کرد.

بدین ترتیب، تلاش های محدود و هر از چندگاه رهبران کره شمالی و جنوبی برای رفع و حل مسالمت آمیز برخی اختلاف ها و گفت و گو به منظور تنش زدایی در روابط، زیر سایه ترتیبات امنیتی به عنوان برآیند نظر و خواسته های قدرت های بزرگ منطقه ای قرار گرفته است و کورسوی کاهش اختلاف ها زیر غبار اقدام های تنش زایی چون رزمایش های حساسیت برانگیز نظامی و یارکشی های بازیگران اصلی چون آمریکا و چین روز به روز کم رمق تر شده است.

از محمد کاظمی - گروه تحقیق و تفسیر خبر

تحقیق**9279**1358