برخورد دوگانه آمریکا با سازمان تحریم ها

در روزهای گذشته روابط دولت های خارجی و شرکت ها و شهروندان این دولت ها با جمهوری اسلامی ایران و همچنین تلاش برای فعال نگاه داشتن سازوکارهای تحریمی علیه کشورمان از جمله موضوع های مورد توجه مقام های آمریکایی بوده است.

دور جدید هشدارهای مقام های کاخ سفید در مورد تعاملات شرکت ها و دولت های خارجی همزمان با سفر هفته گذشته هیات اقتصادی فرانسه به تهران آغاز شد.

در حالی که پیش از سفر نمایندگان نزدیک به یکصد شرکت فرانسوی به تهران، سفارت آمریکا در پاریس خواستار خویشتنداری صاحبان صنایع، سرمایه و مشاغل فرانسه برای گسترش روابط با ایران شده بود، هشدارهای رهبران واشنگتن پس از بازگشت هیات فرانسوی نیز ادامه یافت.

در این پیوند، «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا و معاون او «وندی شرمن» در روزهای پایانی هفته گذشته با خاطرنشان کردن موقتی و زماندار بودن تعلیق تحریم ها، در اظهاراتی هشدارگونه نسبت به گسترش تعاملات اقتصادی برخی دولت های منطقه و اروپا با تهران و افزایش سرمایه گذاری ها در ایران ابراز نگرانی کردند.

** آمریکا و رویکردی چند وجهی در قبال ایران

از جمله اختلاف های مقام های دولتی آمریکا با نمایندگان کنگره در هفته های گذشته، می توان به موضوع تشدید تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد.

پس از امضای موافقتنامه ‍ژنو از سوی نمایندگان ایران و کشورهای گروه 1+5، با وجود تمایل نمایندگان تندرو مجلس نمایندگان و سنای آمریکا و نیز لابی های صهیونیستی نسبت به افزایش تحریم ها علیه ایران، سرانجام به دلیل توافق های دولت و کنگره و نیز تاکید «باراک اوباما» رییس جمهور آمریکا بر وتو کردن مصوبات جدید تحریمی، تا حدی تب و تاب تصویب تحریم های جدید فرو نشست.

به باور برخی ناظران، موافقت «آیپک» -کمیته روابط عمومی آمریکا و اسراییل- به عنوان اصلی ترین لابی صهیونیستی آمریکا با توقف تصویب تحریم های تازه در کنگره و همراهی شمار بیشتری از چهره های سیاسی با موضع دولت واشنگتن نیز در فرونشست تکاپوی تندروها برای افزایش تحریم های ضد ایرانی موثر بوده است.

آمریکایی ها در روزهای گذشته حتی اعلام کردند که بخشی از تحریم های ضد ایرانی از جمله تحریم صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران را به طور موقت لغو کرده اند.

با وجود تلاش مقام های دولتی آمریکا برای جلوگیری از تصویب تحریم های تازه، چهره دیگر رویکردهای واشنگتن در قبال تهران را می توان به انتشار فهرست شرکت ها و افرادی مربوط دانست که به تازگی زیر تیغ تحریم های پیشین قرار گرفته اند.

به گزارش روز جمعه هجدهم بهمن تارنمای «بی.بی.سی»، همزمان با تکاپوی کشورهای اروپایی و نیز برخی کشورهای منطقه چون ترکیه برای ترمیم روابط اقتصادی و حضور گسترده در بازار ایران، وزارت خزانه داری آمریکا نام شمار دیگری از شهروندان و شرکت های اروپایی و نیز کشورهای پیرامونی ایران را به فهرست سیاه تحریمی خود افزوده است.

بر پایه بیانیه تازه وزارت خزانه داری آمریکا که هفدهم بهمن ماه منتشر شده، شهروندان و شرکت هایی از کشورهای آلمان، اسپانیا، لیختن اشتاین، ترکیه، گرجستان، افغانستان و امارات متحده عربی در فهرست تازه قرار گرفته اند و از این پس نمی توانند با نظام مالی آمریکا ارتباط برقرار کنند.

این برای دومین بار است که آمریکایی ها از زمان امضای توافقنامه ‍ژنو، نام شهروندان و شرکت های دیگری را به فهرست پیشین می افزایند؛ اقدامی که از سوی مقام های ایرانی در تضاد با روح توافق ژنو قلمداد می شود.

در نخستین روزهای ماه جاری نیز رادیو بین المللی فرانسه از جریمه سنگین 150 میلیون دلاری یک موسسه مالی آلمانی به دلیل کمک به بانک مرکزی ایران برای دور زدن تحریم های آمریکا خبر داده بود.

با توجه به هشدارهایی که در روزهای گذشته از سوی مقام های آمریکایی متوجه شرکت های خارجی متمایل به ترمیم روابط با ایران شده است، رویکرد رهبران واشنگتن را می توان در بردارنده 2مولفه اساسی دانست.

از یک سو مقام های دولتی آمریکا با هدف حفظ موافقتنامه ژنو بر آنند تا از تصویب تحریم های تازه در کنگره جلوگیری کنند و از سوی دیگر کوشیده اند تا برای نگاه داشتن تهران زیر فشار تحریم های پیشین و ادامه چالش های اقتصادی همپیوند با موانع مناسبات خارجی، در مسیر گسترش روابط دیگر دولت ها و شرکت های خارجی با ایران سنگ اندازی کنند.

** تحلیل رفتار واشنگتن در قبال روابط خارجی ایران

با توجه به آنچه گفته شد می توان به نوعی تفاوت رفتاری اشاره کرد که از فردای توافقنامه ژنو بین کشورهای اروپایی و آمریکا در قبال روابط با ایران پدیدار شده است.

در این ارتباط، ناظران تحلیل های گوناگونی را در زمینه نوع رویکرد آمریکایی ها و دیگر کشورهای غربی در قبال جمهوری اسلامی ایران و نیز تاکید مقام های واشنگتن بر کارکرد موثر سازمان تحریم ها علیه ایران ارایه کرده اند.

«مصطفی ترک زهرانی» مدیرکل دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، در زمینه الگوی رفتاری واشنگتن در قبال ایران تاکید دارد که واقعیت های بین المللی پیش روی آمریکایی ها و دیگر کشورهای غربی به نوع رویکرد این دولت ها شکل می دهد.

عضو هیات علمی دانشکده روابط بین الملل به ایرنا گفت تحریم ها علیه ایران متزلزل شده و پررنگ شدن این واقعیت سبب شده تا بسیاری از کشورها برای ورود به بازار ایران و بهره مندی از منافع پرشمار گسترش روابط اقتصادی وارد عرصه رقابت با یکدیگر شوند. از این رو می بینیم که با وجود مواضع سرسختانه فرانسوی ها در قبال ایران در سال های گذشته و حتی در مذاکرات ژنو، شرکت های این کشور به فکر پیش دستی بر دیگر رقبای خود افتاده اند.

به باور زهرانی، رقابت یاد شده تنها محدود به دولت ها نیست، بلکه شرکت های یک کشور هم خود را درگیر رقابت برای ورود به بازار ایران می بینند. به عنوان مثال در دیدار چند هفته پیش هیات دیپلماتیک ایرانی با مقام ها و مدیران اقتصادی ژاپن در توکیو، برخی از صاحبان شرکت های بزرگ ژاپنی به این رقابت اذعان و اعلام کرده اند از هم اکنون در تکاپوی زمینه سازی گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران هستند.

وی در پاسخ به پرسشی در زمینه تفاوت رفتاری آمریکا و کشورهای اروپایی گفت: «من چندان رویکرد متفاوتی در این میان نمی بینم. چیزی که مهم است سیاست ها و رفتارها در صحنه واقعی و موضوع هایی است که در مذاکرات دیپلماتیک مطرح می شود. دولت آمریکا نشانه هایی را بروز داده که به دنبال بازگشت به دوران پیش از تنش ها بر سر برنامه هسته ای است و جمهوری اسلامی ایران نیز بر همین مبنا وارد فرایند گفت و گوها شده است، به همین دلیل با توجه به چشم اندازهای آینده، کشورهای گوناگون به دنبال محکم کردن جای پای خود در بازار ایران هستند. دلیل اصلی رویکرد متفاوت مقام ها و شرکت های آمریکایی را نیز باید در فضای داخلی این کشور جست و جو کرد.»

زهرانی اظهار داشت در شرایط کنونی اصل تحریم های واشنگتن علیه ایران تحریم های داخلی آمریکا است که افزون بر شرکت های این کشور، دیگر شرکت های همپیوند با نظام مالی آمریکا را هدف گرفته است. همین مساله سبب شده تا شرکت های آمریکایی بر خلاف شرکت های اروپایی و با وجود تمایل فراوان، نتوانند به طور جدی زمینه سازی حضور در بازار ایران را دنبال کنند.

وی همچنین گفت: انتخابات خردادماه ریاست جمهوری سبب شده تا تنش ها بین ایران و کشورهای غربی کاهش یابد و دولت های اروپایی و همچنین آمریکا با فاصله گرفتن از بهانه جویی های پیشین، ناگزیر از پذیرش واقعیت های داخلی کشورمان و حرکت در مسیر تنش زدایی با ایران باشند.

در پیوند با رویکردهای کشورهای غربی در قبال روابط با جمهوری اسلامی ایران، «احمد نقیب زاده» عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران به تازگی در گفت و گو با تارنمای «دیپلماسی ایرانی» گفت بر خلاف آمریکا کشورهای اروپایی مشکل ویژه و غیر قابل حلی در تعامل با ایران ندارند و در سال های گذشته، این فشار آمریکایی ها بوده که کشورهای اروپایی را رو در روی ایران قرار داده است.

به باور نقیب زاده، کشورهای اروپایی به دلیل اولویت های اقتصادی، از اعمال فشارهایی که راه تجارت آزاد با ایران را سد کرده، ناخرسند بوده اند. همچنین در پس زمینه ذهنی رهبران کشورهای اروپایی با توجه به تجربه های گذشته، این باور نقش بسته که آمریکایی ها به دنبال از بین بردن جای پای رقیبان اروپایی در مناطقی چون خاورمیانه هستند. از این رو، در فرصت ایجاد شده پس از توافقنامه ژنو، دولت های اروپایی هدف ترمیم روابط با ایران را دنبال می کنند.

افزون بر تحلیل های این صاحب نظران، برخی ناظران بویژه تحلیلگران غربی بر این باورند که آمریکایی ها در شرایط کنونی هدف ایجاد توازن بین حفظ موافقتنامه ژنو و تداوم کارکرد سازمان تحریم ها را دنبال می کنند.

بر پایه این دیدگاه، آمریکایی ها تشدید تحریم ها را عاملی می دانند که ممکن است ایران را به سمت رها کردن بایسته های توافق ژنو سوق دهد. از سوی دیگر جاری شدن سرمایه ها به ایران و گسترش همکاری های اقتصادی با شریکان خارجی می تواند از تمایل تهران برای پیشبرد گفت و گوها بکاهد.

**جمع بندی

در کنار تحلیل هایی که در مورد الگوی رفتاری آمریکایی ها در قبال ایران و مقایسه آن با رویکردهای دوستان اروپایی واشنگتن در این زمینه مطرح شده، می توان به چشمداشت آمریکایی ها به روندهای آینده روابط خارجی ایران اشاره کرد.

در شرایطی که ایران با هدف دستیابی به توافق جامع با کشورهای گروه 1+5 وارد فرایند گفت و گوهای دیپلماتیک شده و هدف نهایی گفت و گو ها را رفع کامل تحریم ها عنوان کرده، دستیابی به توافق جامع می تواند روابط خارجی تهران را دگرگون سازد. از این رو سنگ اندازی کنونی آمریکایی ها در مسیر حضور بیشینه شرکت های خارجی در بازارهای پرسود و پرکشش ایران می تواند تا حدی متاثر از رقابت های آینده شرکت های آمریکایی با دیگر رقبای اروپایی یا آسیایی باشد.

اما تلاش برای تداوم عملکرد سازمان تحریم و جلوگیری از فروپاشی آن با هدف نگاه داشتن تهران زیر فشارهای اقتصادی می تواند فصل مشترکی از تحلیل های یاد شده در بررسی الگوی رفتاری آمریکایی ها در قبال ایران باشد. در این پیوند، رهبران واشنگتن می کوشند در ادامه گفت و گو های هسته ای از ابزارهای تحریمی برای کسب امتیازهای بیشینه از تهران سود جویند و بدین شکل به اهداف تعیین شده در گفت و گوهای آتی دست یابند.

از محمد کاظمی - گروه تحقیق و تفسیر خبر

تحقیق**9279**1358