سوءتفاهم ،جدی ترین تهدید پیش رو ی مذاکرات هسته ای

تهدیدی که مذاکرات هسته ای ایران و توافق شکننده موسوم به اقدام مشترک را از همان ابتدا تهدید میکرد نه خود توافق، بلکه برداشت های متفاوتی بود که میتوانست پیرامون آن شکل بگیرد، که متاسفانه اینچنین هم شد.البته نگرانی نسبت به این گونه برداشت ها از نوع اروپائی آن و حتی از موضع روس ها وچینی ها چندان موجب نگرانی نبوده والان هم نیست. بیشتر ازآن جهت که اعضای 1+4 به خوبی میدانند این پرونده در تحلیل نهائی مسئله و معضلی اروپائی نبوده، بلکه موضوعی عمدتا ایرانی - آمریکائی ومربوط به خود آنهاست.
ممکن است استدلال شود بر داشت های چندگانه سوءتفاهمی ازبیانیه نتیجه طبیعی شرایط " تعجیل وابهام " به بهای نجات دیپلماسی و ممانعت از تعمیق خصومت ها توسط ایران و آمریکا بوده و طرفین لابد چاره ای جزدست یابی فوری به آن نداشته اند، چون در آن شرایط و موقعیت حساس عنصر زمان مهمتر از ماهیت توافقات بود . این دیدگاه قابل تاملی ست .شاید بتوان گفت در آن زمان آقایان روحانی واوباما در این ترجیح دارای فصل مشترک بودند وهر اتفاق دیگری غیر از آنچه رخ داد به تعبیر دکتر ظریف " میتوانست یک فاجعه تمام عیارتمام شود . لذا توافق ژنو بر پایه ممکن ها در کوتاه ترین زمان بود.
علی ایحال به هرگونه که محاسبه شود ،دیپلماسی بر مناقشات سخت با رویکرد خصومت مستقیم رجحان قطعی دارد.معتقدم  رسیدن به چنین برداشتی از مناسبات و ترجیح یافتن دیپلماسی بر سایر شقوق سخت بین المللی ، دست آوردبسیار ارزشمند توافقنامه ژنوبرای همه طرف ها بوده است.
اما فارغ از این مفروضات ،حتی اگرموضوع تعجیل و ابهام(فراموش نکنید این یک فرض متزلزل است) در توافق درست باشد،باز هم صورت معکوس ماجرا در ادامه، موجب شکل گیری یک تفاوت اساسی در برداشت های چند گونه از آن توسط دو طرف اصلی ماجرا خصوصا آمریکائی ها  نمی شد.چرا؟بسیار روشن است و درک آن چندان امر پیچیده نیست.
فارغ از برداشت های منطقی تهران از توافق ژنو، حداقل از نگاه واشنگتن موضوع پرونده ایران به خودی خود اهمیتی ثانویه دارد.اما خب این حسن را داردکه درجریان رسیدگی به آن طیف وسیع تری از موضوعات، فراتر از موضوع هسته ای رامیتوان مطرح کرد که زمان بحث در باره آنها فرا رسیده است.موضع گیری های مقامات آمریکائی خصوصا آقای کری به خوبی آشکار میکند پرونده هسته ای یا بهتر است گفته شود بهانه هسته ای ، زمینه مساعدی برای چنین فضائی فراهم کرده. فضا ئی که طی 34 سال گذشته امکان طرح و بیان مستقیم آنها نبوده اما امروزاین فرصت فراهم شده است. موضوعاتی از قدیم تا جدید.از" روابط با تهران گرفته تا امنیت خلیج فارس،مبارزه با تروریسم مدرن ،مسایل اعراب،اسرائیل ، فلسطینیان و صلح درمنطقه،بحران های جهان عرب و ناپایداریهای سیاسی خاورمیانه عربی و شمال آفریقا و غرب آسیا،امنیت تامین انرژی و تضمین مبادله آن،بحران سوریه،تنش دربحرین،ناامنی ها در عراق، بحران افغانستان و....".
چنانچه دقت شود اینها اتفاقا مسائل و دغدغه های ایران نیز هستند. با این تفاوت که تهران به طور طبیعی از زاویه خودو منطبق با منافع و امنیت ملی و بین المللی اش به آنها نگاه میکند. جالب آنکه اینها دقیقا مورد اختلاف انداما به طرز شگفت آوری میتوانند زمینه مذاکره و گفتمان استرتژیک را فراهم نمایند.اشتراک در موارد مورد اختلاف برای بحث بیش از موارد مورد توافق برای تداوم خصومت هاست و این یکی از شگفتی های منازعه میان تهران و اشنگتن تلقی میشود. منتها مشکل اینجاست که ایالات متحده طرح آنها را باچانه زنی های بد موقع و گره زدن همه چیز به یک چیز( پرونده هسته ای) دنبال میکند. معلوم نیست واشنگتن بر چه اساس وکدام ادله دست به چنین ریسک  خطرناکی میزند، در حالی که به خوبی میداند اقداماتی از این دست جز به تضعیف فرایند کلی جریان وتزریق آن به طرف مقابل(به دلیل تاثیرات داخلی آن)نتیجه مطلوبی به همراه نخواهد داشت.این یعنی بدترین حالت و اتفاق در دیپلماسی.
بروز سوء تفاهم های ناشی از چگونگی برداشت از مفاد بیانیه ژنو تا کجا ادامه خواهد یافت؟  معلوم نیست ،اما در شرایط کنونی این موضوع علیرغم اهمیتش ، شاید خیلی مخاطره آمیز نباشد،نگرانی اصلی مربوط به شرایط مشابه در آینده است که ممکن است اساس هرگونه توافق بنیادین را با خطر و ویرانی غیر قابل جبران روبرو کند. یکی از این مخاطرات و البته ضعف های بیانیه ژنو نبود و معرفی نکردن مرجعی مرضی الطرفین برای حل اختلافات و سوءبرداشت ها از مفاد بیانیه است. تهران ،واشنگتن ،آژانس وگروه 1+4 میتوانند از هم اکنون به فکر آن باشند. البته بیشتر ایران و امریکا،چراکه اگر ایالات متحده مترصد تداوم نگاه فعلی خود در آینده باشد - که مطمئنا اینگونه است - باید گفت مسایل ایران و آمریکا تازه شروع و در آینده صورتی جدی تر، سخت تر اما گریز ناپذیر به خود خواهد. جدی تر از آنی که صرف قهرهای دائمی تهران یا دوری های خصمانه واشنگتن حلال ظاهری آنها باشد. بازی بزرگان به زودی آغاز خواهد شد.