جولان تندروها در فضای دو قطبی مصر

این انفجارها که هم نهادهای نظامی و هم اماکن عمومی را هدف گرفت، پرسش‌هایی را درباره عوامل و عاملان آنها مطرح کرده، خاصه اینکه مصر در آستانه برگزاری 2انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی قرار گرفته است. در این باره، با دکتر صباح زنگنه کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه گفت‌وگو کرده‌ایم.

در شرایطی که جناح‌های سیاسی یک کشور دچار اختلاف نظرهای شدید هستند و در شرایطی که قانون اساسی جدید تدوین شده و به همه‌پرسی گذاشته شده، تأیید 95درصدی از واجدین شرایط رأی (36درصد) از جامعه را می‌گیرد، در این حالت‌ می‌توان گفت که این درصد آرا نشان‌دهنده این است که بیش از نیمی از جمعیت مصر در انتخابات و همه‌پرسی شرکت نکرده‌اند. بنابراین، اگر بخش عمده‌ای از این افراد را افرادی بی‌تفاوت تلقی کنیم، 20 تا 30درصد افرادی که رأی نداده‌اند، حتما دارای مواضع متفاوت و مخالفی هستند.

چنین مسئله‌ای این احتمال را به ذهن متبادر می‌کند که از سوی این جمعیت مخالف و معترض چنین اقداماتی صورت گرفته باشد، اما این یک تصور ابتدایی و کلی است و معلوم نیست بتواند واقعیت‌ها را هم بیان کند. اما آنچه بیشتر به ذهن می‌آید این است که در شرایط ملتهب سیاسی نیروهای افراطی و نیروهای سوءاستفاده‌کننده بیشتر رشد می‌کنند و بیشتر دست به اقدامات مخرب و ضد‌امنیت می‌زنند.

حذف اخوان‌المسلمین با یک مصوبه و بخشنامه قطعا امکان‌پذیر نیست. اگر هم در میان اخوان‌المسلمین که یک تشکیلات هشتاد، نود ساله است نیروهای افراطی و تندرو و احیانا نیروهای خرابکار وجود داشته باشد این افراد را نمی‌توان به‌حساب کل اخوان گذاشت. البته رهبران اخوان می‌توانستند بهتر عمل کنند و از فعالیت‌های خرابکارانه تبری بجویند یا آنها را محکوم کنند اما به هر صورت، نمی‌توان این نوع اقدامات را به اسم اخوان ثبت کرد و همچنین نمی‌توان با یک بخشنامه موجودیت و فعالیت اخوان را در حال حاضر یا آینده از بین برد.

متأسفانه هر زمانی که در کشوری این نوع قطب‌بندی‌ها ایجاد می‌شود مصیبت‌ها و مشکلات پیچیده و پیامدهای منفی بیشتری بروز می‌کند. این قطب‌بندی عمدتا ناشی از اصرار دوطرف بر دیدگاه‌های خود است. این دیدگاه‌ها هم به‌طور اساسی حول محور نقش اسلام در زندگی سیاسی و هم نقش نیروهای نظامی در حیات سیاسی است. این قطب بندی تجلی‌اش در حال حاضر در این دو شاخص یعنی نظامیان و اخوان‌المسلمین است.

به‌نظر می‌آید بخش عمده‌ای از اخوان به نوعی تجدیدنظر و نوعی یافتن راهکاری برای حضور مجدد در صحنه سیاسی مصر روی خواهند آورد. بخش اندکی از اخوان‌المسلمین هم ممکن است به سمت اعمال تندروانه و حتی خرابکارانه کشیده شوند.