اشتیاق اروپا برای گسترش روابط با ایران

«کارل بیلت» وزیر امور خارجه ی سوئد امروز دوشنبه 14 بهمن ماه، سفر رسمی سه روزه ی خود به جمهوری اسلامی ایران را آغاز کرد.

این نخستین سفر وزیر امور خارجه ی سوئد به جمهوری اسلامی ایران طی 13 سال گذشته به شمار می رود.

کارل بیلت دومین وزیر امور خارجه از اتحادیه ی اروپا است که طی ماه های گذشته به دنبال روی کارآمدن دولت «حسن روحانی» به ایران سفر می کند. چندی پیش وزیر امور خارجه ی ایتالیا میهمان جمهوری اسلامی ایران بود.

در همین حال بر اساس گزارش های مختلف، قرار است «کاترین اشتون» مسوول سیاست خارجی اتحادیه ی اروپا نیز در آینده ای نزدیک به تهران سفر کند.

مقام های اتحادیه ی اروپا افزون بر تلاش برای سفر به ایران، در حاشیه ی نشست های بین المللی همچون نشست تازه ی مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوییس و نشست امنیتی مونیخ، با مقام های ارشد کشورمان دیدار و گفت و گو کردند.

بسیاری از ناظران معتقدند، توافق تازه ی ایران و 1+5 بر سر موضوع هسته یی، نقطه ی عطفی در روابط ایران و کشورهای جهان از جمله اتحادیه ی اروپا بود. تصمیم ایران برای شفاف سازی بیشتر فعالیت های هسته ی خود و آغاز روند برچیدن تحریم ها علیه ایران، فضای جدیدی را در روابط ایران و اتحادیه اروپا ایجاد کرده است.

در میان قدرت های غربی که به گفت و گو با ایران پرداختند، کشورهای اروپایی به ویژه اعضای اتحادیه ی اروپا طی سال های گذشته از تحریم ها علیه ایران بیشترین ضرر را متقبل شده بودند؛ زیرا روسیه و چین که روابط عادی خود را با ایران ادامه می دادند، آمریکا نیز به طور کلی بعد از انقلاب اسلامی در سال 1357 روابط چندانی با ایران نداشت و این تنها اروپا بود که به ویژه بعد از سال 1389 (2010 میلادی) از تحریم های جامع آمریکا علیه ایران آسیب دید.

به محض برداشتن اولین قدم از توافق ژنو، اروپا فرصت را غنیمت شمرد و حتی سوییس و بسیاری از کشورهای اروپایی اعلام کردند که بخشی از تحریم ها در حوزه ی مالی و فلزات گران بها و .. را متوقف می کنند.

پیش از این نیز گروه های مختلف سیاسی و اقتصادی از اروپا مسیر ایران را در پیش گرفتند و حتی اعلام شد که در آینده ی نزدیک کاترین اشتون مسوول سیاست خارجی اتحادیه ی اروپا و دیگر مقام های اروپایی به ایران می آیند تا بتوانند در نبود رقیبان آمریکایی خود به توافق های اقتصادی خوبی با ایران برسند؛ زیرا این کشورها نه تنها به ظرفیت های اقتصادی و سیاسی ایران واقفند؛ بلکه می دانند که رسیدن به توافق نهایی با ایران دور از دسترس نیست و در صورتی که اندکی تعلل کنند ممکن است نتوانند جایگاه مناسبی را در ایران کسب کنند.

وب سایت خبری «الجزیره» در تاریخ اول بهمن ماه (21 ژانویه 2014)، یعنی یک روز پس از اجرایی شدن توافق نامه ژنو نوشت: ایالات متحده و اتحادیه اروپا بخشی از تحریم ها علیه ایران را به حالت تعلیق در آوردند و این اقدام تسهیلاتی را در مبادلات تجاری در حوزه های پتروشیمی و فلزات گران بها و حمل و نقل دریایی و دیگر زمینه ها با ایران ایجاد می کند.

روزنامه ی صهیونیستی «جیروزالم پست» نیز در تاریخ چهارم آذر (25 نوامبر 2013) در مطلبی نوشت: اتحادیه ی اروپا مترصد آن است تا از توافق هسته یی قدرت ها با ایران بهره برداری کند و حجم مبادلات اقتصادی خود را گسترش بدهد.

این روزنامه علت این اقدام اروپا را کاهش تحریم ها علیه ایران ذکر کرد و نوشت: شرکت های نفتی اروپایی در حال بررسی شرایط برای سرمایه گذاری در ایران هستند و آلمان که مهمترین شریک تجاری ایران در میان 28 کشور عضو اتحادیه ی اروپا است نیز تلاش دارد روابطش را با ایران بیشتر و محکم تر کند.

«خوسه مانوئل سوریا لوپز» وزیر صنعت اسپانیا نیز چندی پیش در گفت وگو با ایرنا تاکید کرد که دوره ی جدیدی از روابط میان ایران و اتحادیه اروپا شروع شده است.

وی گفت: اسپانیا یک کشور اروپایی است و در نتیجه در چارچوب روابط دوجانبه اتحادیه ی اروپا و ایران، اسپانیا می تواند از نظر گردشگری، زیرساخت ها و انرژی، همکاری های خوبی را با تهران داشته باشد.



*** تاریخچه روابط ایران و اتحادیه ی اروپا

کشورهای مهم اروپایی همواره ایران را یکی از بازیگران موثر منطقه ای و شریکی مهم در زمینه ی تجارت، انرژی، پژوهش، فرهنگ و دیگر زمینه ها دیده اند؛ اما روابط دو طرف در طول تاریخ و بویژه بعد از انقلاب اسلامی در ایران دارای فراز و نشیب های متعددی بوده است. تا پیش از انقلاب، ایران صادرکننده ی مهم نفت به این کشورها بود و بسیاری از لوازم مصرفی و لوکس نیز از کشورهای اروپایی به ایران سرازیر می شد.

اما پس از آنکه در سال های نخست بعد از انقلاب ایران و اروپا دچار نوعی سردی در روابط دوجانبه شدند، این روابط به تدریج تقویت شد و از دهه ی 1990 میلادی (سال های ابتدایی دهه ی 70 در ایران) و شکل گیری روشن تر اتحادیه اروپایی (EU) روابط دو طرف نزدیک تر شد.

روابط ایران و اروپا، بعد از سقوط دولت بازرگان دچار افت شد. بعد از اشغال سفارت آمریکا در تهران، آمریکا از همپیمانان اروپایی خود خواست که واشنگتن را در اعمال فشار علیه تهران همراهی کنند. اتحادیه ی اروپا نیز اشغال سفارت آمریکا را محکوم کرد و روابط دو طرف متشنج شد. در دوران جنگ نیز اتحادیه ی اروپا ضمن تحریم تسلیحاتی ایران، به کمک های خود به عراق ادامه داد.

در دوره های بعدی نیز وقوع برخی حوادث از جمله موضوع حکم ارتداد علیه «سلمان رشدی» نویسنده ی کتاب توهین آمیز «آیات شیطانی» و محکومیت ایران در دادگاه موسوم به «میکونوس» شرایط را بدتر کرد. اما همزمان با روی کارآمدن دولت سازندگی و پس از آن دولت اصلاحات در ایران، گفت و گوهای انتقادی و سپس گفت و گوهای فراگیر باعث آغاز روند عادی سازی روابط ایران و اروپا شد.

روابط ایران و اتحادیه ی اروپا در دولت نهم و دهم در ایران، رو به سردی گذاشت و روند گفت و گوهای دو طرف به طور کامل متوقف شد و تشدید اختلاف ها بر سر موضوع هسته یی ایران و اعمال تحریم ها علیه ایران، دو طرف را بیش از هر زمان از هم دور کرد.

به گزارش وبسایت کمیسیون تجاری اتحادیه اروپا، حجم مبادله های تجاری بین این اتحادیه و ایران از حدود 27 میلیارد دلار در سال 2011 به 13 میلیارد در سال 2012 رسید و پس از آن نیز این روند نزولی ادامه داشته است.

با پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری و پررنگ شدن رویکردهای مبتنی بر تعامل سازنده و احترام متقابل در سیاست خارجی ایران، نشانه های بسیاری از تحول در روابط ایران و اتحادیه ی اروپا دیده می شود.



***اهمیت ایران برای اتحادیه ی اروپا

با توجه به نقش آفرینی پررنگ جمهوری اسلامی ایران در منطقه ی خاورمیانه و آسیای مرکزی و خلیج فارس، ایران همواره مورد توجه قدرت های بزرگ از جمله کشورهای اروپایی بوده است و اکنون نیز تلاش برای حل و فصل بحران های منطقه ای و ایجاد ثبات و امنیت شرایطی را فراهم آورده است تا ایران به عنوان یک شریک بالقوه برای اتحادیه ی اروپا مطرح باشد. از سوی دیگر، برخورداری از روابط پایدار با ایران به اتحادیه ی اروپا کمک می کند تا تعامل بهتری با کشورهای خاورمیانه و در نتیجه جایگاه بهتری در رقابت با سایر قدرت های جهانی برای تحقق اهدافش داشته باشد.

بهره مندی ایران از منابع غنی انرژی و تلاش اروپا برای تنوع بخشیدن به شریکان خود در حوزه ی انرژی و کاهش وابستگی به روسیه نیز از دیگر عوامل اهمیت یافتن ایران در سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه ی اروپا شده است. البته بازار گسترده ی ایران برای صادرات کالاهای اروپایی نیز عامل دیگری در برجسته تر شدن جایگاه ایران محسوب می شود.

کارشناسان انگیزه های مهمی را در سیاست خارجی ایران در ارتقای روابط با اروپا بر می شمرند که از آن میان وجود و نقش آفرینی یک قطب قوی نظیر اروپای واحد در برابر سلطه طلبی آمریکا مهمترین آنها است که از ابتدا مورد توجه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز قرار گرفت. حتی برخی تحلیل گران اعتقاد دارند سنگ بنای سیاست خارجی مستقل اتحادیه ی اروپا با مذاکرات و نقش آفرینی این اتحادیه در پرونده ی هسته یی ایران در توافق نامه ی سعدآباد و پاریس بنا نهاده شد. از طرف دیگر سیاست خارجی اروپا در خاورمیانه نیز بر اصول چندگانه ی منافع اقتصادی، منافع امنیتی و جلوگیری از یکجانبه گرایی واشنگتن در منطقه و اتخاذ خط مشی هایی به نسبت مستقل از آمریکا ارزیابی می شود.



*** ترافیک سنگین به سمت تهران

در یکی دو ماه گذشته موج مسافران سیاسی و تجاری به تهران به ویژه از اروپا تشدید شده است؛ از وزیران امور خارجه ی اروپا گرفته تا چندین هیات پارلمانی از کشورهای مختلف این قاره و صدها تاجر به سمت ایران آمده اند. این رفت و آمدها به حدی محسوس بود که «جک استراو» رییس هیات پارلمانی انگلیس که چندی قبل به ایران آمده بودند، اذعان کرد که هواپیمای آنها در بازگشت به اروپا پُر بود از تجار اروپایی و آلمانی.

وبسایت مجله ی «فارین پالیسی» نیز در تحلیلی با عنوان«شرکت های آلمانی در راه ایران» نوشت: کم شدن از فشار تحریم ها، شرکت های اروپایی و آلمانی را بر آن داشت تا شانس خود را در کسب منافع مالی در جمهوری اسلامی ایران آزمایش کنند.

فارین پالیسی در ادامه نوشت: با کم شدن از تحریم ها، شرکت های اروپایی می خواهند از فضای تنش زدایی استفاده کنند؛ در همین چارچوب اکنون بیش از 100 شرکت آلمانی در ایران در حال فعالیت تجاری هستند و رقبای اروپایی می خواهند به آنها برسند. با هجوم سیل آسای این بنگاه ها، سرمایه گذاری بیش از 25 میلیارد دلار به اقتصاد ایران تزریق می شود.

تحریم ها علاوه بر بلوکه کردن اموال ایران، مانع صادرات پتروشیمی و واردات در بخش های صنعتی، خودرویی و فلزات گران بها شد و اکنون برخی از این محدودیت ها برداشته شد.

به نوشته ی فارین پالیسی گرچه دولت و خزانه داری آمریکا اعلام کرده است که موانع تجات با ایران به طور کامل برداشته نشده است اما تجار اروپایی به آن گوش نمی کنند؛ به ویژه آلمانی ها که مهمترین شرکای تجاری ایران در اروپا هستند، پیشرو شده اند و با اینکه در دوره ی تحریم ها نیز دست از ایران نکشیده بودند، می خواهند فعالیت خود را در ایران گسترش دهند.

این مجله در ادامه افزود: این علاقه در اروپا دیده می شود و حتی «یوس دوما» سفیر هلند در تهران در میانه های ژانویه در «توییتر» خود از تسریع در روند حضور فعالان و تجار در ایران حمایت کرد و نوشت: تجار قدیمی به آینده ی حضور در ایران خوش بین هستند.

روزنامه ی «گاردین» انگلیس نیز چند روز قبل نوشت: اتحادیه ی اروپا باید بهتر عمل کند زیرا حسن روحانی از زمان انتخابش نشان داده است که به دنبال ایجاد روابط بهتر با جامعه جهانی است؛ به همین دلیل این در راستای منافع اتحادیه ی اروپا است که استراتژی جامع و زمانبندی شده ای را در مورد ایران بکار بگیرد.



*از:حسین عباسی نسب (گروه پژوهش های خبری)

پژوهش**9130**2054