سایه بن بست بر روابط روسیه و اتحادیه اروپا

به گزارش ایرنا، هر چند تنش در مناسبات مسکو با بروکسل اتفاق تازه ای نیست و در اصل ریشه در اختلافات بنیادین 9 دهه دو طرف از زمان روی کار آمدن بلشویک ها در سرزمین تزارها دارد، اما نشست فشرده و تشریفاتی روسیه -اتحادیه اروپا در سی و دومین دور آن نشان داد که گره اختلافات اصلی طرفین در حوزه هایی همچون همگرایی اوکراین با بروکسل، معضل 10 ساله لغو رژیم روادید و شکایت از قراردادهای گازی به این زودی ها بازشدنی نیست.

تحلیلگران مسایل سیاسی با اشاره به حضور شخص ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه در بروکسل می گویند که سی و دومین اجلاس سران روسیه و اتحادیه اروپا به مشکل دارترین این نشست ها طی تمام تاریخ اجلاس مسکو با شرکای اروپایی تبدیل شد.

البته بروز چنین وضعیتی با توجه به سیر پیشرفت امور قابل پیش بینی بود، به این معنا که قرار بود نشست ابتدا در دسامبر 2013 برگزار شود ولی بعد به اواخر ژانویه موکول شد. ولی مساله اینجاست که بروکسل تنها به معوق کردن نشست اکتفا نکرد و پیشنهاد داد ملاقات بجای دو روز طی یک روز پایان یابد و شام سنتی با پوتین هم ترتیب داده نشود.

در نهایت مقرر شد نشست عمومی با شرکت وزرای کلیدی و کمیسرهای اتحادیه اروپا هم از برنامه حذف شود. در این چارچوب مذاکره پوتین با رهبری اتحادیه اروپا برگزار، سپس صبحانه کاری ترتیب داده شد و بعد از آن همه با هم در جمع خبرنگاران حضور یافتند.

کاهش نفرات هیات های دو طرف نیز به خوبی بیانگر واقعیت رکود در نشست روسیه و اتحادیه اروپا و گرفتار شدن آن به دور باطل بود.

این در حالی است که پیشتر یوری اوشاکوف دستیار رئیس جمهور روسیه در مصاحبه مطبوعاتی خود اذعان کرده بود که مذاکرات نشست سی و دوم دستور کار مشخصی نخواهد داشت و در خاتمه آن نیز سندی امضا نمی شود.

اوشاکوف در پاسخ به سئوالی در مورد به بن بست رسیدن روابط روسیه با اتحادیه اروپا به یک پاسخ دیپلماتیک بسنده کرد و گفت: وقت آن است که در محفل محدود و در محیط غیررسمی ˈببینیم کجا هستیم و کدام امور مایه نگرانی هر کدام از طرفین است.ˈ

اوشاکوف به هنگام اظهار نظر در مورد سفر پوتین به بروکسل برای شرکت در سی و دومین نشست روسیه - اتحادیه اروپا نیز اظهار داشت: ˈما معتقدیم زمان گفت وگوی صریح و مفصل در مورد تمام مسائل و از جمله در مورد دیدگاه مشترک درباره چشم اندازهای روابط روسیه و اتحادیه اروپا فرا رسیده است. ما اطمینان داریم توان تعامل بطور کامل بکار گرفته نشده و پتانسیل های ملموسی موجود است.ˈ

به نظر می رسد که سیاست ˈمشارکت شرقیˈ اتحادیه اروپا با رویکرد همگرایی 6 جمهوری شوروی سابق با بروکسل نیز که در نهایت به خودداری کی یف از امضای موافقت نامه تجاری با اتحادیه اروپا و بروز ناآرامی های گسترده در این کشور اروپای شرقی منجر شد، به طور ناخواسته بر نشست سی و دوم سایه انداخت.

هر چند مقام های ارشد روس از جمله سرگئی لاوروف رییس دستگاه دیپلماسی این کشور از قبل اعلام کرده بودند که حاضر نیستند مسایل مربوط به بحران سیاسی اوکراین را در نشست روسیه- اتحادیه اروپا مطرح کنند، اما تشدید ناآرامی ها در کی یف سایه سنگینی بر مذاکرات دو طرف انداخت.

روس ها با اعلام غیرقابل قبول بودن طرح مساله اوکراین در نشست مشترک با اتحادیه اروپا به دنبال یادآوری این نکته به شرکای اروپایی خود بودند که مسکو مداخله در امور داخلی هیچ یک از جمهوری های شوروی سابق به عنوان یک کشور مستقل را نمی پذیرد.

البته موفقیت اولیه مسکو در منصرف کردن اوکراین از امضای موافقت نامه عضویت وابسته با اتحادیه اروپا از طریق استفاده کارآمد از اهرم های اقتصادی به شکل اعطای وام 15 میلیارد دلاری و گاز ارزان قیمت، ریشه در یک اصل وسیع تر موسوم به ˈهمگرایی اوراسیاییˈ دارد که روسیه در تقابل با ˈهمگرایی اروپاییˈ برای تحقق آن تلاش می کند.

روس ها در توجیه این ایده می گویند که هر دو مدل همگرایی اروپایی و اورآسیایی بر اصول مشابه طراحی و بر موازین سازمان تجارت جهانی اتکا دارند و دو پروژه مکمل و نه مغایر با یکدیگر هستند.

سی و دومین نشست روسیه-اتحادیه اروپا اما با چالش های دیگری نیز مانند بحث پیرامون قراردادهای گازی و امضا نشدن قرارداد لغو روادید بین روسیه و اتحادیه اروپا مواجه بود.

مذاکره در مورد لغو رژیم روادید میان روسیه و اعضای اتحادیه اروپا از 10 سال پیش ادامه دارد و به نظر می رسد که بروکسل با آگاهی از شوق و اشتیاق روس ها به تحقق این مهم از آن به عنوان یک ابزار فشار در مناسبات خود با مسکو بهره می گیرد.

روسیه بارها اعلام کرده است که تمام شرایط نقشه راه لغو روادید را اجرا کرده است، ولی اتحادیه اروپا با استناد به مساله نگرانی از رشد مهاجرت غیرقانونی روس ها به کشورهای عضو این ساختار منطقه ای همچنان از باز کردن مرزهای خود به روی مسکو خودداری می کند.

پتر تراوینسکی کارشناس موسسه مدیریت روسیه در این باره می گوید: با در نظر گرفتن این واقعیت که روسیه مرزهای خود را در چارچوب اتحاد گمرکی باز کرده و ارتش 10 میلیونی مهاجران از جمهوری های آسیای مرکزی را دارد که می توانند به اروپا سرازیر شوند، این نگرانی ها بی اساس نیست.

وی اضافه می کند: اتحادیه اروپا با لغو روادید مخالف نیست ولی نگران این است که پس از آن تاجیک ها، قزاق ها و قرقیزها و همچنین ساکنان مناطق قفقاز روسیه با گذرنامه های روسی برای کار کردن به اروپا مهاجرت کنند.

تراوینسکی با اشاره به درخواست های مکرر اتحادیه اروپا از روسیه مبنی بر ضرورت کاهش فساد در این کشور می گوید: بروکسل در واقع نگران آن است که شهروندان جمهوری های آسیای مرکزی بتوانند با دادن رشوه گذرنامه روسی خریداری کنند.

علاوه بر این اتحادیه اروپا در مورد رعایت حقوق بشر در روسیه ایرادهایی می گیرد که مصداق بارز آن را می توان در اظهارات اخیر مالسترم کمیسر اروپایی پس از ملاقات با کانووالوف وزیر دادگستری روسیه مشاهده کرد که طرف اروپایی از قوانین جاری روسیه در مورد ˈخارجی هاˈ و ممنوعیت تبلیغ همجنس بازی در این کشور انتقاد کرد.

هر چند پوتین به امکان مصالحه با اتحادیه اروپا در مورد رژیم بدون روادید یا حداقل تسهیل رژیم کنونی عبور از مرزهای اتحادیه امیدوار است و در مصاحبه 19 ژانویه خود با خبرنگاران نیز به آن اشاره کرد، اما به نظر می رسد که مساله لغو رژیم روادید به دلیل یکجانبه بودن علاقه به تحقق آن از سوی روس ها به ابزاری سیاسی در دست بروکسل تبدیل شده است.

می توان گواه این ادعا را در اظهارات اخیر پوتین رییس جمهوری روسیه مشاهده کرد که وی با اشاره به لغو رژیم روادید میان اتحادیه اروپا و برخی کشورهای آمریکای لاتین به طور ضمنی از رفتار دوگانه و متضاد بروکسل در این باره انتقاد کرد و گفت: ببینید آمریکای لاتین کجا و اروپا کجا. اما روسیه و اروپا به یکدیگر نزدیک هستند. به نظر من می شود در مورد رژیم بدون روادید بطور کلی به توافق رسید اما برخی محدودیت ها را می شود بررسی کرد.

سی و دومین نشست مشترک روسیه- اتحادیه اروپا شاهد بروز چالش دیگری به نام اختلافات گازی بود که در سال های اخیر به شکل اعمال مقررات موسوم به ˈبسته سوم انرژیˈ نسبت به پروژه ساخت خط لوله گاز ˈجریان جنوبیˈ و همچنین بازرسی ضد انحصاری کمیسیون اروپا علیه ˈگازپرومˈ غول انحصاری صادرات گاز روسیه نمود یافته است.

در تبیین این مساله باید گفت که وزارت انرژی روسیه اواخر سال گذشته میلادی نامه رسمی کمیسیون اروپا در مورد ضرورت تجدید نظر در قراردادهای امضا شده با کشورهای ترانزیت گاز روسی را که خط لوله ˈجریان جنوبیˈ از آنها عبور می کند، دریافت کرد.

بر اساس مفاد این نامه کمیسیون اروپا معتقد است که موافقت نامه های دوجانبه روسیه با اتریش، بلغارستان، مجارستان، یونان، اسلوونی، کرواسی و صربستان در مورد این خط لوله قوانین اتحادیه اروپا را نقض می کنند و نیاز به بازنگری دارند.

در مقابل روس ها با اتکا به سهم بی مانند خود در تامین 44 درصدی بازار گاز قاره سبز می گویند که قوانین جدید اتحادیه اروپا در زمینه انرژی نباید عطف به ماسبق و مشمول قراردادهای انرژی این کشور با کشورهای اروپایی شود.

آلکسی گریواچ معاون بنیاد امنیت انرژی ملی روسیه با بیان اینکه پیشرفت در حل این مسئله میان طرفین ممکن نیست، می گوید: کمیسیون اروپا سعی دارد در میانه راه تعهدات بلندمدت مربوط به قراردادهای دوجانبه را مورد تجدید نظر قرار دهد ولی با توجه به اینکه ˈگازپرومˈ مطمئن ترین فروشنده گاز به اروپا بوده و کمبود ناشی از فعالیت غیرمطمئن دیگر فروشندگان را جبران می کند، کمیسیون اروپا در موقعیتی نیست که شرایط خود را به روسیه تحمیل کند.

ولادیمیر چیژوف نماینده دایمی روسیه در اتحادیه اروپا نیز با این عقیده موافق است و به تازگی در اظهارنظری در این باره اعلام کرد که موافقت نامه بین دولت های کشورهای مشارکت کننده در اجرای طرح لوله گاز ˈجریان جنوبیˈ باطل نشده است و مورد تجدید نظر قرار نمی گیرد.

در نهایت می توان این گونه استنباط کرد که روابط روسیه- اتحادیه اروپا با تاثیر از اختلافات بنیادین به جای مانده از دوران جنگ سرد میان دو طرف و همسویی بروکسل با سیاست های واشنگتن در عرصه معادلات بین المللی با بن بستی مواجه است که بیرون رفتن از آن برای دو طرف در کوتاه مدت میسر نمی باشد.

اروپام/518** 1337