جشن سده، هموار کردن راه بهار با آتش

موبدان سرتا پا، لباس سفید به تن می‌کنند و با احترام همراه با نوای دف به سالن وارد می‌شوند، پشت سر آنها تعدادی دختر جوان ‌سپید پوش با دسته‌هایی از گل، به سمت جایگاه می‌روند، فضا آکنده از عطر عود و اسپند می‌شود، موبدان زرتشتی سپس اطراف سفره‌ای که «سفره سده» نامیده می‌شود، حلقه می‌زنند‌.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه کویر، دهم بهمن ماه صدمین روز زمستان از تقویم کهن مصادف با روز مهرایزد و ‌برپایی آیین ‌جشن سده در کرمان است‌.

"محمدعلی گلاب‌زاده"، مورخ و پژوهشگر تاریخ به ایسنا می‌گوید: جشن سده در کرمان باشکوه‌ترین جشن، نه فقط در ایران، بلکه در دنیا‌ست‌.

وی ادامه می‌دهد: آیین سده سوزی، نمونه کامل یک جشن اصیل است که 200 سال است که به صورت مداوم و بدون وقفه در کرمان در حال برگزاری است‌.

گلاب زاده با بیان اینکه عظمت جشن سده در کرمان در دنیا بی‌نظیراست، می‌گوید: جشن سده کرمان و کلیه آئین‌ها و مراسم‌ خاص زرتشتیان ثبت ملی شده‌ و بزرگترین جشن سده زرتشتیان است.

وی با بیان اینکه به گواه متون تاریخی، سده جشن پیدایش آتش است، ادامه می‌دهد: ایرانیان باستان بر این باور بودند که در این شب ستاره گرما به زمین آمده و دل زمین گرم می‌شود.

گلاب زاده می‌افزاید: جشن «سَدَه» بزرگترین جشن‌ آتش و یکی از کهن‌ترین آیین‌های گروهی و اشتراکی شناخته شده در ایران است، در این جشن و در آغاز شامگاه دهم بهمن‌ماه، مردمانِ بر بلندای کوه‌ها و بام خانه‌ها، آتش‌هایی برمی‌افروخته و هنوز هم کم‌وبیش بر می‌افروزند، مردمان نواحی مختلف در کنار شعله‌های آتش و با توجه به زبان و فرهنگ خود، سرودها و ترانه‌های گوناگونی را خوانده و آرزوی رفتن سرما و آمدن گرما را می‌کنند.

وی می‌افزاید: در گذشته، جشن سده در گستره پهناوری از آسیای صغیر (آناتولی) تا استان سین‌کیانگِ چین یعنی در سرتاسر فلات ایران، در بین همه مردمان، فارغ از هر قومیت یا گرایش دینی رواج داشته و به مانند نوروز در روایت‌های مکتوب تاریخی به آن اشاره شده است.

این مورخ و پژوهشگر تاریخ ادامه می‌دهد: روایات متعددی هست درباره دلیل برگزاری این جشن توسط ایرانیان باستان؛ در برخی از روایات تاریخی آمده است که چون صد روز که از زمستان بزرگ می‌ گذشت ایرانیان جشن سده را برپا می‌ کردند (در تقویم کهن ایرانیان مهرآیین، زمستان ۱۵۰ روزه و تابستان ۲۱۰ روزه بوده است. از ابتدای زمستان (اول آبان ماه) تا ۱۰ بهمن که جشن سده‌ است، 100 روز و از ۱۰ بهمن تا نوروز و اول بهار ۵۰ روز و50 شب بوده ‌است).

گلاب زاده می‌گوید : آنها بر این باور بودند که در این زمان، اوج و شدت سرما سپری شده، به همین دلیل همه در دشت و صحرا گرد هم جمع شده و تلی بزرگ از خار و خس و هیزم فراهم می‌کردند و با فرارسیدن تاریکی شب، آتش می‌افروختند. به اعتقاد ایرانیان باستان، این کار، بازمانده سرما را نابود می‌کرده است.

این پژوهشگر تاریخ می‌گوید: حکیم عمرخیام در کتاب نوروزنامه می‌نویسد: «هر سال تا به امروز جشن سده را پادشاهان نیک عهد در ایران و توران به جای می‌آورند، بعد از آن به امروز‌، زمان این جشن به دست فراموشی سپرده شد و فقط زرتشتیان که نگهبان سنن باستانی بوده و هستند این جشن باستانی را بر پا می‌داشتند».

وی ادامه می‌دهد: فردوسی اما، برگزاری جشن سده را از زمان هوشنگ شاه دانسته و در این باره گفته «هوشنگ پادشاه پیشدادی‌ که شیوه کشت و کار، کندن کاریز و کاشتن درخت را به او نسبت می‌دهند، روزی در دامنه کوه ماری دید و سنگ برگرفت و به سوی مار انداخت و مار فرار کرد اما از برخورد سنگ‌ها جرقه‌ای زد و آتش پدیدار شد».

گلاب زاده ادامه می‌دهد: خلف تبریزی نیز در کتاب «برهان قاطع» آورده است که «کیومرث به یمن وجود سه فرزند اناث و ذکور خود جشنی بزرگ برپا کرد و آتشی بزرگ برافروخت و مردم ایران زمین را مهمان کرد، به این دلیل این روز را سده می‌گویند».

وی می‌گوید: ابوریحان بیرونی در کتاب «التفهیم» و هم «آثارالباقیه»، جشن سده را افروختن آتش بر بام‌ها می‌داند که به دستور فریدون انجام گرفت و در نوروزنامه آمده‌است که «آفریدون همان روز که ضحاک بگرفت جشن سده برنهاد و مردمان که از جور و ستم ضحاک رسته بودند، پسندیدند و از جهت فال نیک، آن روز را جشن کردندی و هر سال تا به امروز، آیین آن پادشاهان نیک عهد را در ایران و دور آن به جای می‌آورند.‌»

وی می‌افزاید: ابوریحان بیرونی می‌نویسد «سده گویند یعنی صد و آن یادگار اردشیر بابکان است و در علت و سبب این جشن گفته‌اند که هرگاه روزها و شب‌ها را جداگانه بشمارند، میان آن و آخر سال عدد صد بدست می‌آید و برخی گویند علت این است که در این روز زادگان کیومرث - پدر نخستین - درست صدتن شدند و یکی از خود را بر همه پادشاه گردانیدند و برخی برآنند که در این روز فرزندان مشی و مشیانه به صد رسیدند و نیز آمده‌ "شمار فرزندان آدم ابوالبشر در این روز به صد رسید".

وی می‌گوید: به هر دلیل که بوده، جشن سده در طول قرن‌های متمادی با آداب و رسوم خاصی توسط زرتشتیان در نقاط مختلف کشور برپا می شده است، اگر چه از سابقه این جشن تاریخ دقیقی وجود ندارد، اما گفته می‌شود حداقل قدمت آن در ایرن به 400 سال می‌رسد و از زمان صفویان سده سوزی برگزار می‌شده است، البته تاکید می‌شود قبل از آن نیز‌ این آیین برپا می‌شده است.

گلاب زاده در خصوص سفره معروف سده می‌گوید: در این سفره علاوه بر شمع‌های روشن ‌خوردنی‌هایی از جمله برنج و آویشن و انواع میوه‌ها نیز وجود دارد، چرا که زرتشتیان بر این باورند که شمع نمادی است از روشنایی، برنج به نشانه رزق و روزی و آویشن نمادی از روان است.

وی در خصوص اوستاخوانی در این مراسم می‌گوید: اوستا خوانی یکی از برنامه‌های اصلی این جشن است‌، موبدان با در دست گرفتن شاخه‌هایی سبز از شمشاد رو به حضار با زبان اوستایی چیزی زمزمه می‌کنند ‌و پس از بیان اذکار موبد، حضار، انگشت اشاره دست راست خود را بالا می‌گیرند که زرتشتیان به این کار آفرین نامه می‌گویند یعنی خداوند یکی است‌، ‌در پایان اوستا خوانی زرتشتیان، گاته خوانی انجام می‌شود، بدین صورت که سروده‌هایی از زرتشت ‌با زبان اوستایی قرائت و سپس با زبان فارسی برای حضار ترجمه می‌شود.

گلاب زاده می‌گوید: در ایران باستان و در میان زرتشتیان ایران، این جشن نزدیک غروب آفتاب، با آتش افروزی آغاز می‌شود و امروز هم با همان سنت کوه‌هایی از بوته و خارو هیزم فراهم می‌شود و در حالی که موبدان لاله به دست اوستا زمزمه می‌کنند، بوته‌ها را روشن کرده و مردمی که در آن جا جمع شده‌اند، نماز آتش نیایش می‌خوانند‌.

این مورخ و پژوهشگر تاریخ ادامه می‌دهد: برخی در گذر تاریخ همواره تلاش خود را معطوف کرده‌اند تا اجداد ما را به عنوان قومی تهی از وحدت گرایی و آتش پرست معرفی کنند و این جفاست بر نیاکان ما، چرا که در گذر زمان هیچ قوم و ملتی را نمی‌توان یافت که بیشتر و پیشتر از ایرانیان به وحدت و یگانگی خداوند توجه داشته باشند.

گلاب زاده ادامه می‌دهد: همواره جامعه اسلامی کرمان با اقلیت زرتشتی همراه و همگام بوده‌اند که بجاست این محبت دوگانه و این تعامل تاریخی همواره حفظ شود که می‌شود.

مسئول کمیته اقلیت‌های مذهبی ستاد دهه فجر استان کرمان و معاون فرهنگی ارشاد اسلامی نیز به ایسنا می‌گوید: مراسم جشن سده در روز 10 بهمن و در آستانه دهه مبارک فجر در محل جشنگاه زرتشتیان انجام می‌شود.

"وحید محمدی" از دعوت مسئولان استان برای حضور در جشن سده خبر می‌دهد و می‌افزاید: این مراسم با ویژه برنامه‌های خاصی همراه است.

محمدی با بیان اینکه اقلیت‌های مذهبی به ویژه زرتشتیان در گرامیداشت سالگرد پیروزی انقلاب مشارکت داشته‌اند که همچنان ادامه دارد‌، می‌گوید: مسابقات فرهنگی و ورزشی زرتشتیان کرمان با عنوان جام فجر در ایام الله دهه فجر برگزار می‌شود‌.

وی می گوید: این مسابقات فرهنگی و ورزشی هر سال توسط اقلیت مذهبی زرتشتیان کرمان با عنوان با عنوان جام فجر یادواره اردشیر همتی برگزار می‌شود.

معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان با اشاره به نصب پرچم و بنرهای یادگار انقلاب اسلامی در روز جشن سده، می‌گوید: بازدید از موزه مردم شناسی زرتشتیان از تاریخ 12 تا 22 بهمن به مناسبت سالروز پیروزی انقلاب اسلامی رایگان است.

به گزارش ایسنا، می‌شود در جشن سده، از میان شعله‌های آتش، پیشرفت، اتحاد و در کنار یکدیگر بودن را بیش از پیش، آموخت و گرما و روشنایی را به جهانیان هدیه کرد‌.

گزارش از: فرزانه لشکری، خبرنگار ایسنا، منطقه کویر

انتهای پیام