جلسات شورای نگهبان علنی می شود

محمود عزیزی: می گوید اشکال از قانون است والا او و دیگر اعضای شورای نگهبان سالها است که به دنبال انتشار عمومی جلسات این شورا هستند.حتی پیشنهاد داده مذاکرات مربوط به «رسیدگی به صلاحیت ها در انتخابات» هم عمومی شود. با این شرط که «عذر شرعی» نداشته باشد.  اینها را عباسعلی کدخدایی عضو 52 ساله شورای نگهبان را در یک گفت وگوی تلویزیونی گفته و تاکید کرده است:چون قانون نداریم و در بخش هایی قانون برخلاف این مساله است، نمی‌توانیم اقدامی را درباره انتشار عمومی جلسات شورای نگهبان انجام دهیم.

کدخدایی اولین نفری نیست که علنی شدن مذاکرات شورای نگهبان را مطرح می کند اما وقتی می بینیم دست راست آیت الله جنتی دبیر شورای نگهبان چنین موضوعی را مطرح می کند مساله جدی می شود. این تعبیر را از سوابقش می توان بهتر درک کرد. عضو حقوقدان شورای نگهبان (در دوره‌های چهارم و پنجم) و در سه سال اول دوره اخیر (دوره ششم)، قائم مقام دبیر شورای نگهبان، معاون اجرایی و امور انتخابات شورای نگهبان و سخنگوی شورای نگهبان مجموعه سمت هایی است که کدخدایی در ساختمان خیابان آذربایجان آنها را عهده دار است.

تاریخچه یک موضوع

ایده انتشار عمومی مباحث شورای نگهبان نخستین بار در تیر ماه ١٣٨١ با طرح تعدادی از نمایندگان مجلس ششم خبر ساز شد.  طراحان این ایده  تصویب این طرح را اقدامی در راستای تحقق بیش تر«اصل شفافیت در ارکان مهم تصمیم گیری کشور » خواندند.

در آن روزگار، این ایده در مجلسی که به دنبال حذف نظارت استصوابی این شورا بود، به نوعی مقابله با شورای نگهبان تفسیر می شد و به همین دلیل به نتیجه نرسید.

 10 سال بعد از آن تاریخ در روزهای داغ تابستان91، این ایده توسط یک عضو شورای نگهبان مطرح شد. محسن اسماعیلی که ده سال است یکی از حقوقدانان شورای نگهبان است، وقتی که برای رای گیری درباره انتخاب حقوقدانان شورای نگهبان به مجلس معرفی شد، پشت تریبون بهارستان این ایده را دوباره  مطرح کرد و بر ضرورت علنی بودن مذاکرات نهادهای حاکمیتی و از جمله شورای نگهبان تاکید کرد.

بسط یک ایده

 اسماعیلی که دانش آموخته رشته حقوق خصوص از دانشگاه تربیت مدرس است یک ماه بعد از آن اظهار نظر ، در گفت وگو با خبرآنلاین  درباره آن اظهارات گفت که این حرف نه تازگی داشته و نه اختصاصی به شورای نگهبان داشته و وی ده سال است که این ایده را در کلاس‌ها و مقاله‌هایش مطرح کرده است. بعد هم تاکید کرده بود که «این اقدام مصداقی از همان حق دسترسی به اطلاعات است.»

اسماعیلی در آن گفت وگو درباره این حق دسترسی به اطلاعات پیشنهاد کرد که این روند  در مورد «همه نهاد های حاکمیتی» مورد توجه قرار بگیرد. مخاطبش هم شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی انقلاب فرهنگی است.« مردم حق دارند بدانند چرا و با چه استدلال‌هایی فلان تصمیم گرفته می‌شود و چرا تصمیم دیگری گرفته نمی‌شود. مگر مقامات دولتی و عمومی را نماینده و امانت‌دار مردم نمی‌دانیم؟! خوب، نماینده و امین باید گزارش کار خود را به صاحبان اصلی حق ارائه کنند. به همین خاطر است که گفتم این حرف اختصاصی به شورای نگهبان هم ندارد و باید به همه نهادها و شوراهایی که مصوبات و اقدامات آن‌ها بر حقوق و تکالیف مردم اثر می‌گذارد، تعمیم داده شود؛ چه فرق می‌کند مجلس باشد یا شورای نگهبان؟ هیئت دولت باشد یا شورای عالی انقلاب فرهنگی؟ مجمع تشخیص مصلحت باشد یا جای دیگر؟»

 حمایت از علنی شدن مذاکرات شورای نگهبان

حالا هم کدخدایی مانند اسماعیلی از این ایده حمایت می کند و  پیشنهادش را این گونه  طرح کرده است:« پیشنهاد من است که نه فقط در بخش قوانین که بخش رسیدگی به صلاحیت ها هم اگر خود داوطلبین مشکلی نداشته باشند و به گونه ای نباشد که خلاف شرع باشد، مذاکرات مربوط به رسیدگی به صلاحیت ها منتشر شود.»

کدخدایی در عین حال از سکوت قانون اساسی در این زمینه گفته است. اینکه« قانون هم حکم نکرده که مشروح مذاکرات به صورت علنی منتشر شود.» اما می گوید:در مورد تصویب قوانین مشروح مذاکرات در حال بررسی و تدوین است و تا الان برخی از آن ها هم منتشر شده است. یعنی ما مشروح مذاکرات شورای نگهبان نسبت به بررسی قوانین و مصوبات مجلس را تا حدودی انجام داده ایم.

 تاکید رهبر انقلاب بر عمومی شدن نشست های شورای نگهبان

 کدخدایی در گفت وگویی تلویزیونی خود همچنین از نگاه مقام معظم رهبری در مورد انتشار مشروح مذاکرات شورای نگهبان صحبت کرده واز تاکید دوباره ایشان بر این موضوع سخن گفته است.«مقام معظم رهبری بارها بر انتشار مشروح مذاکرات شورای نگهبان تاکید فرموده‌اند. ایشان هم در سال 79 در ملاقاتی که با اعضای وقت شورای نگهبان داشتند تاکید کردند انتشار این مذاکرات برای مردم و کارشناسان خوب و مفید است و هم در دیداری که اخیراً ما توفیق داشتیم ودر خدمتشان بودیم تاکید کردند که مشروح مذاکرات منتشر شود.»

 حمایت از ایده  تنها مربوط به اسماعیلی و کدخدایی نیست.  بعد از طرح انتشار عمومی مباحث شورای نگهبان بسیاری از چهره های سیاسی و حقوقی از این اقدام استقبال کردند.

 افزودن دقت مصوبات

حسینعلی امیری عضو پیشین حقوقدان شورای نگهبان در گفت و گو با خبرآنلاین، از منافع زیاد این اقدام گفت . اینکه  پخش مشروح مذاکرات نهادهای حاکمیتی بر دقت نظر مصوبات می‌افزاید وکسانی که در این نهادها هستند اگر ببینند مشروح مذاکرات آنها پخش می‌شود، قطعا با آمادگی و دقت نظر بیشتر و با مطالعه و آمادگی قبلی و رفتاری سنجیده‌تر در جلسات حضور پیدا می‌کند که زمینه را برای دقت واتقان تصمیمات بالاتر می‌برد.

عماد افروغ نماینده پیشین مجلس هم در گفت وگو با خبرآنلاین گفت به جز شورای عالی امنیت ملی که مباحث و مذاکرات آن بُعد امنیتی و محرمانه دارد و نباید به گوش بیگانگان برسد، دیگر نهادهای حاکمیتی و کانون‌های تعریف شده رسمی باید به سمت شفاف‌سازی مذاکرات و مباحث‌شان بروند

افروغ در گفت وگویش با خبرآنلاین البته یک ملاحظه را مطرح کرد و گفت: هرچند معتقدم پخش علنی مشروح مذاکرات این نهادها منعی ندارد و مردم باید از این مباحث مطلع باشند اما باید نگاه واقع‌بینانه نیز داشت، اینکه آیا واقعا تلویزیون امکانات و زمان برای پخش مشروح مذاکرات همه این نهادها را دارد و آیا تقاضا برای دیدن این مذاکرات از سوی مردم هم وجود دارد؟

سوال افروغ را بسیاری از حقوقدانان با تاثیر این اقدام بر«شفافیت در فضای سیاسی» پاسخ دادند.  اسماعیلی طراح این ایده خودش از جمله کسانی بود که در دفاع از آن اعتماد افزایی مردم و قانع  شدن آنها گفت.«مردم و علاقه‌مندان متوجه می‌شوند که فلان مصوبه مجلس چرا خلاف قانون‌اساسی و یا شرع اعلام می‌شود. حتی ممکن است صاحب‌نظری با استدلال ما موافق نباشد. امّا همین‌که می‌بیند ردّ یک مصوبه براساس استدلال و دارای مبنا است، اعتمادش به ما بیشتر می‌شود. آنچه مهم است مستدل و مستند بودن آرای ما از نظر اهل فن است ؛ والّا هر استدلال، موافقانی دارد و مخالفانی.»

سید رضا اکرمی رییس شورای فرهنگی نهاد ریاست جمهوری هم که در آن زمان با سمت عضو جامعه روحانیت شناخته می شد، در گفت وگویی از تاثیر این اقدام در افزایش اعتماد مردم به مراکز تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی گفت.«باید آیین‌نامه‌های مربوط به این جلسات را مورد بررسی قرار داد تا مشخص شود قانون تا کجا اجازه علنی برگزار شدن این مذاکرات را می‌دهد بعد آن را در دسترس مردم قرار داد.»

اباذر محبی عضو جمعیت اسلامی وکلا هم در گفت وگو با خبرآنلاین، اظهار داشت که انتشار دیدگاه های فقهی و حقوقی شورای نگهبان می تواند منبعی برای بررسی در مجامع علمی باشد و در محافل آکادمیک مورد بررسی قرار بگیرد.

وی پیشرفت نظریات حقوقی، آشنایی بیشتر دانشجویان با اندیشه های علمی فقها، و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتن مباحث در مجامع علمی را از جمله فواید انتشار عمومی مذاکرات و تصمیمات شورای نگهبان دانست و گفت: شخصا معتقدم این اقدام خدمت بزرگی به علم حقوق در کشور است.

 میرمحمد صادقی سخنگوی سالهای دور قوه قضائیه هم با استقبال از این ایده، از ضرورت شفاف سازی و تاثیر آن در جلوگیری از فساد گفت و خاطر نشان کرد که در زمینه شفاف سازی وضعیت هیچ نهادی نباید مستثنی باشد.این امر خصوصا درباره نهادهایی مثل شورای نگهبان که تصمیماتش برای کشور موثر و تاثیر گذار است و حتی گاه بیش از مجلس دارای اهمیت است، ضروری است و دلیلی برای منتشر نشدن مذاکرات وجود ندارد.

اظهارات اعضای شورای نگهبان درباره تلاش برای عمومی شدن تصمیمات این نهاد، یک گام رو به جلو درخصوص اعتماد به نهادی است که نقش مهمی در فرآیند سیاسی کشور دارد و سالها است برخی نیروهای سیاسی کشور بدان اعتماد بالایی ندارند و به جناحی بودنش متهم می کنند.

/27212