تغییر نظام‌ وظیفه و ارتش در ترکیه

این تصمیم که از اول ژانویه سال2014 عملی می‌شود، باعث کم‌شدن70هزار نفر از اعضای ارتش می‌شود؛ این، رقم کمی نیست، با توجه به اینکه ترکیه با 750هزار نیرو، دومین ارتش بزرگ ناتو را دارد. ملاحظات سیاسی و اقتصادی ممکن است در این تصمیم آنکارا تأثیر داشته‌باشد اما در نهایت این اقدام بازتابی از شرایط ژئوپلیتیک در حال تغییر است که اکنون پیرامون ترکیه قرار دارد.

از نظر تاریخی، موقعیت و جایگاه ترکیه ایجاب می‌کند که ارتشی نیرومند داشته‌ باشد. ترکیه در گذرگاه میان آسیا و اروپا واقع شده و در دوران جنگ سرد به‌خاطر همین جایگاه، شرایط حساسی داشت. در سال1952، ترکیه به عضویت ناتو درآمد و بازویی علیه پیمان ورشو شد. این کشور با قانونی کردن سربازی‌اجباری برای همه مردان، ارتش بزرگی ایجاد کرد. جنگ سرد دو دهه بعد تمام شد اما ترکیه این جایگاه نظامی را همچنان حفظ کرد. براساس قانون اساسی ترکیه، سربازی اجباری است اما نحوه اجرای آن به‌عهده دولت گذاشته‌ شده ‌است. در حال حاضر هر مرد سالمی با تحصیلات دانشگاهی، 15‌ماه خدمت سربازی می‌کند. قبل از سال2003 حداقل زمان مورد نیاز برای سربازی 18‌ماه بود. تغییراتی که قرار است به‌زودی در این مورد اجرا شود، مدت زمان سربازی اجباری را به 12‌ماه می‌رساند. البته استثناهایی هم وجود دارد. مردان با تحصیلات دانشگاهی، 6تا 12‌ماه کمتر از بقیه خدمت می‌کنند و مردان بالای 30سال می‌توانند با پرداخت پول سربازی‌شان را بخرند و معاف شوند.

اگر استثناها را درنظر نگیریم، درحال حاضر، به‌طور متوسط خدمت ‌اجباری همزمان شامل 500 هزار مرد ترک می‌شود. با کوتاه‌شدن زمان سربازی، بسیاری از سرباز‌ها تجربه کافی برای جنگ به‌دست نمی‌آورند و فقط آموزش‌های اولیه را می‌بینند؛ در نتیجه ارتش ترکیه دیگر مانند گذشته مهارت نخواهد داشت و فقط یک نیروی آموزش‌دیده سبک است.

ساختار قدیمی، تهدیدهای جدید

ساختار ارتش ترکیه در جریان جنگ سرد معنی داشت؛ وقتی ترکیه با ارتش شوروی و ارتش‌هایی با حمایت شوروی روبه‌رو بود. اکنون زمانه تغییر کرده و تهدیدهای استراتژیک پیش روی ترکیه هم عوض شده‌اند. زمانی ترکیه با احتمال حمله نیروی زمینی شوروی روبه‌رو بود اما اکنون با تروریسم داخلی، شورش کردها و این اواخر مسائل مرزی با سوریه روبه‌روست. در این شرایط نیروهای کوچک‌تر و شبه‌نظامی کارکرد بهتری برای مقابله با تهدیدهای امنیتی دارند.

از سوی دیگر، ساختار نیروی نظامی را تنها تهدیدها مشخص نمی‌کنند. طی سال‌ها، ارتش ترکیه به‌عنوان حامی اصول کمالیسم که کشور ترکیه براساس آن بنیان گذاشته شده، به‌حساب می‌آمد. بزرگ بودن و پرتعداد بودن ارتش، جایگاه آن را در عمل به این وظیفه تقویت می‌کرد و نفوذش را در امور سیاسی افزایش می‌داد. اما با قدرت‌گرفتن حزب حاکم عدالت و توسعه در یک دهه گذشته، اکنون دیگر نیازی به نفوذ سیاسی ارتش نیست. حضور ده‌ها افسر بلندپایه ارتش ترکیه در زندان نشان می‌دهد که جایگاه سیاسی ارتش ترکیه دیگر موضوعیتی ندارد.اصلاحات خدمت سربازی در ترکیه، دلیل سیاسی هم دارد و باید دلیل آن را در برنامه‌های حزب حاکم جست‌وجو کرد. حزب حاکم لازم دیده که نفوذ ارتش را مهار کند. انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه در راه است. در سال 2015 هم انتخابات سراسری برگزار می‌شود. محدود کردن مدت سربازی، محبوبیت حزب حاکم را در میان رای‌دهندگان افزایش می‌دهد.

جدا از ملاحظات سیاسی، نوسازی ارتش و افزایش توان فنی آن مستلزم تغییر ساختار ارتش است. تکنولوژی‌های جدید نیازمند زمان و پول هستند. ارتش ترکیه قرار است تغییر کند، کوچک شود، حرفه‌ای باشد و برای شرایط جدید آماده شود. این تغییر و تحولات در آینده نزدیک ادامه می‌یابد. تغییرات در خدمت سربازی تا جایی ادامه می‌یابد که حتی نیاز به اصلاحیه قانون اساسی داشته ‌باشد. شاید تحقق این تغییرات دهه‌ها ادامه یابد تا ارتش کوچک تبدیل شود به ارتش ارزان.

استرتفور