خانیکی: احمدی نژاد دل های اصولگرایان را به اصلاح طلبان نزدیک کرد

به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، هفته نامه آسمان در شماره اخیر خود گفت و گویی با «هادی خانیکی» استاد دانشگاه انجام داده است که وی به مقایسه خرداد 76 و خرداد 92 پرداخته است.

بخش هایی از این گفت و گو در پی می آید:



** مهمترین اشتراک خرداد 92 و خرداد 76 را می توان، میلی که چامعه به تغییر و برون شد از وضیعیت پیشینی که در آن به سر می برد دانست. شاید بتوان گفت مهمترین تفاوت و وجه تمایز این دو خرداد، در سقف مطالبات و واکنش به میزان انباشتگی آن خواسته ها است.



** در سال 76 سقف مطالبات و خواسته ها بالاتر بود اما در انتخابات خرداد 92 میل به آرمان خواهی کمتری را شاهد بودیم و سقف مطالبات جامعه هم پایین تر آمده بود؛ در واقع در انتخابات اخیر نوعی عقلانیت و حداقلی تر بودن خواسته ها بیشتر دیده می شد.



** جامعه در طول ریاست جمهوری هشت ساله آقای احمدی نژاد متوجه شد که نمی تواند خواسته ها و مطالباتی را مطرح کند که یا اساسا نشدنی است یا کوبیدن بر طبل این مطالبات ممکن است در عمل نتایج معکوسی را به بار بیاورد.



** وقتی توقعات بی توجه به شرایط، امکانات و ساز و کارهای موجود باشد، جامعه احساس نوعی شکست کرده و این احساس به سمت انفعال و انزوا و کناره گیری میل پیدا می کند.



** جامعه ما در انتخابات سال 92 نسبت به سال های آخر دولت اصلاحات واقع بین تر شده و عقلانیت بیشتری را در پیش گرفته و راهی برای خود باز کرده است که تناسب بیشتری با ظرفیت های موجود در نظام سیاسی و اجتماعی ما دارد.



** میل به تغییر در انتخابات 92 محدود به اصلاح طلبان نبود و حتی باید بگویم در این سال ها به واسطه دولت آقای احمدی نژاد دل های بسیاری از اصولگرایان به اصلاح طلبان نزدیک شد. یعنی ما در طول سال های دولت های نهم و دهم همواره شاهد بودیم که در کنار اصلاح طلبان اصولگرایانی بودند که نسبت به وضعیت موجود انتقاد داشتند و نحوه اداره کشور را بر نمی تابیدند.



** اگر به آرایش سیاسی امروز نگاهی داشته باشید متوجه خواهید شد که اصولگریان دیروز - اصولگرایان سال 76 - در شرایط امروز و به طور مشخص تر در انتخابات 92 در کنار اصلاح طلبان ایستادند. یعنی می بینیم اغلب چهره های شاخص اصولگرایان دهه هفتاد عملا در این انتخابات نزدیک به اصلاح طلبان بودند. البته این در کنار هم ایستادن اصلاح طلبان و اصولگرایان زمان دولت اصلاحات را نه تنها در انتخابات 92 بلکه در طول هشت سال گذشته هم کم و بیش شاهد بودیم.



** ضعف عمده جامعه ما وجود خواسته های بلند تحول گرایانه و آرمان خواهانه است یعنی در 150 سال اخیر از زمان مشروطه تا انقلاب اسلامی و دوران اصلاحات و سال های پس از آن بزرگترین ضعفی که در جامعه سیاسی ایران می توان دید، ضعف نهادهای مدنی است. جامعه مدنی که در خلاء نمی تواند تقویت شود؛ جامعه مدنی دست کم در زمانی که یک رویکرد اصلاح طلبانه یا رویکرد مردم سالانه تری را به طور نسبی در قدرت سیاسی وجود داشته باشد و آن قدرت باور داشته باشد، تقویت می شود.



** آنچه در انتخابات 92 واقع شد که می تواند به مقدار زیادی تعریف کننده رابطه بین اصلاح طلبان و دولت تدبیر و امید باشد، همین رابطه ای هست که در حوزه نظام اجتماعی طرح می شود. من نمی خواهم هیچ توصیه ای داشته باشم و بگویم که اصلاح طلبان نباید یا نمی توانند وارد حوزه قدرت سیاسی شوند اما می خواهم بگویم مهمترین زمینه که باید مورد توجه اصلاح طلبان قرار داشته باشد این است که از این فرصت پیش آمده برای حضور موثر خودشان در جامعه مدنی استفاده کنند؛ این مساله به معنای تقویت دولتی که از روی کار آمدن آن حمایت کردند نیز هست.



** اصلاح طلبان هم می توانند به دولت کمک کنند و هم در عین حال می توانند خودشان را منحصرا در دولت تعریف نکنند.



** اگر بخواهم تفاوت اصلاحات و اعتدال را بگویم می توان گفت اعتدال هم به لحاظ جهت گیری همان سویه های اصلاحات را دارد با این تفاوت که بیشتر مایل است خود را به صورت بروکراتیک و نه به صورت الزاما اجتماعی تعریف کند. در واقع می توان اعتدال را نوعی اصلاحات بروکتراتیک دانست. به بیان دیگر این رویکرد درصدد آن است که از طریق رسمی و از طریق فرآیندهای دولتی و جرایی به صورت گام به گام و تدریجی به آن مطالبات اصلاحات گرایانه جوا بدهد. اگر بخواهیم اصلاخات را به صورت بروکراتیک اجرایی کنیم می شود همین اعتدالی که در رویکرد دولت یازدهم تعیریف شده است.



** دولت یازدهم از یک طرف باید بتواند علائم و نشانه های وفاداری به خواسته ها و امیدها را نشان بدهد و بگوید که جهت گیری های قبل از انتخابات خود را فراموش نکرده و وعده ها را از یاد نبرده است و از طرف دیگر باید در مناسباتی که با دیگر ارکان نظام سیاسی دارد برای برآورده کردن آن خواسته ها راه بسیار سختی بپیماید.



** کار حرکات اعتدالی از حرکات رادیکال دشوار تر است؛ اما در این فرصت مشی اصلاح طلبانه باید هر چه می تواند به تقویت گرانیگاه خود که همان جامعه مدنی و نهادهای مدنی است ، بپردازد زیرا که در ایران به دلیل وجود همین ضعف نهادهای مدنی، حرکات اصلاح گرایانه و روشنفکرانه برای اصلاح امور در انجام اقداماتی از بالا و قدرت سیاسی خلاصه می شود. در حقیقت میل به حضور و حتی تصاحب قدرت سیاسی جایگزین میل به تقویت نهادهای مدنی، تحزب و حضور فعالانه در جامعه می شود و از آنجایی که تقویت نهادهای مدنی کار سخت تری است، گمان می رود که با اصلاح از بالا به وسیله قدرت سیاسی راحت تر مسایل حل می شود در حالی که می دانیم در صورت تداوم چنین مشی ای باید همچنان شاهد حرکت همان چرخه های معیوب باشیم.



** در مرحله دوم انتخابات سال 84 تقریبا همه روشنفکران و بخش مهمی از نخبگان سیاسی و حتی بخش های شکل گرفته حامعه مدنی در کنار هم قرار گرفتند اما نتوانستند در برابر آن گرایش توده ای که میل به تغییر خود را با مصداق غیرواقعی دنبال می کرد کاری از پیش ببرند؛ در واقع بخش توده ای جامعه اگر در سال 84 به وضعیت موجود اعتراضی داشت به چهره معترضی رای داد که در واقعیت آن چهره اصلا معترض و منتقد نبود. شاید بتوان گفت این همسویی متاثر از نوعی به امان آمدن همه از شرایطی بود که جامعه در آن قرار گرفته بود و در این خصوص بین کسانی که در روستاهای دوردست قرار داشتند و کسانی که بیشترین دغدغه سیاسی و روشنفکرانه دارند نوعی توافق کلی بوجود آمد.



** دولتی که روی کار آمده قطعا نمی تواند به تنهایی به شعارهایی که داده جامه عمل بپوشاند؛ این دولت نیازمند جامعه قوی تر است بنابراین سوگیری های دولت باید در جهت گشودن فضاهای قانونمند سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، صنفی و نظایر اینها باشد. بنابر این دولت باید به فراهم کردن فضاهایی مبادرت ورزد که بتواند تعدد و تکثر سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شکل بگیرد در نتیجه گشودگی این فضاها است که می توان به تقویت بخش خصوصی، شکل گیری احزاب ، بوجود آمدن رسانه های آزاد و مستقل، تاسیس نهادهای علمی و فرهنگی خود انگیخته و مستقل از حکومت امیدوار بود.



** یکی از خطراتی که همیشه کشور ما را تهدید می کرد، همین خطر افراط و افراط گرایی است. اگر همین مساله را قدری بزرگ تر ببینیم، متوجه می شویم خیلی از مسایلی که در دنیا می گذرد و آنچه بر سر منطقه ما هم می آید درست ناشی از افراطی گری هایی برخی جریان های سیاسی و بین المللی است. ما به میزانی که بتوانیم خطر جریان های افراطی و خشونت طلب را کم کنیم به همان میزان جامعه می تواند نفس بکشد و زندگی کند.



** درست ترین کاری که می شود برای مهار این افراط گرایی ساختاری انجام داد، تاکید بر اصلاح رویکرد ها و روندها است؛ نقد روندی که به وضعیت سال های قبل از انتخابات منجر شده بود به نظر من یکی از مهمترین اقداماتی است که برای جلوگیری از بازگشت دوباره قدرت نیروهای افراطی باید انجام داد.



** گیر و گرفتاری درست کردن های بیهوده، احضارهای بی جهت و همیشه مفتوح ماندن پرونده ها چیزی است که می تواند خطر بازگشت مجدد قدرت نیروهای افراطی را بیشتر کند.



** یکی از فرصت هایی که برای جامعه ما بوجود آمده این است که انتخاباتی را پشت سر گذاشته که محصول آن یک پیروزی حداقلی بود؛ یعنی جریان اعتدال با 51 درصد رای توانست پیروز انتخابات 92 باشد؛ البته این مساله بر خلاف نظر بعضی از سخنگویان جریان مقابل به معنای آن نیست که 49 درصدی که به آقای روحانی رای ندادند حامیان تفکر افراطی هستند؛ حداقل می توان گفت که پنجاه و یک درصد یک گرایش داشتند و 49 درصد گرایش های متفاوت دیگری داشتند و این برای جامعه ما که استعداد حرکت های پوپولیستی را دارد اتفاق خوبی محسوب می شود؛ این مساله باعث می شود که جریان غالب دچار توهم نشود و الزامی باشد تا همه جریان ها به مناسبات و ساز و کارهای دمکراتیک تن دهند و آن را بپذیرند.



** خطر بازگشت نیروهای افراطی وجود دارد، به هر حال جریان هایی که در انتخابات اخیر به آنها «نه» گفته شد، اولا تمایلی ندارند این واقعیت را بپذیرند که شرایط تغییر کرده است و ثانیا به دلیلی که شاید بتوان گفت از آن خاستگاه مطلوب اجتماعی و سیاسی برخوردار نیستند سعی می کنند در حلقه های بسته تر و از کانال های غیر رسمی خواسته های افراط گرایانه خود را دنبال کنند.



**دولت باید مواظب باشد که رسانه بزرگی مانند صدا و سیما نتواند در اجرای برنامه های دولت ایجاد اخلال کند در واقع باید از هر زمینه و امکانی برای تقویت و تحکیم رابطه خود با گروه ها و حامیانش استفاده کند.

سیام**2025 ** 1418