بررسی آینده پژوهی ونظام تدبیر در نشست کمیسیون علمی – راهبردی چشم انداز مجمع

نشست تخصصی کمیسیون علمی – راهبردی چشم انداز دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام با حضور اعضای هیات علمی، صاحبنظران و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی برگزار شد و حاضران دیدگاه‌های خود درباره «نظام تدبیر و آینده پژوهی» را مطرح کردند.

به گزارش گروه دریافت خبر خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ، در ابتدای این نشست آقامحمدی، رییس کمیسیون علمی – راهبردی چشم انداز با اشاره به وجود ظرفیت های قابل توجه و سرمایه متراکم در کشور بیان کرد که پتانسیل های موجود در ایران هنوز برای توسعه کشور به کار گرفته نشده‌اند.

وی منشاء ثروت ملل را در سه نوع ثروت طبیعی، فیزیکی و نامحسوس تقسیم بندی کرد و گفت: در ثروت نامحسوس، سرمایه انسانی بحث اول است و بعد ساز و کارهایی که این سرمایه انسانی را به ثروت تبدیل می‌کند.

آقامحمدی در ادامه با توضیح این‌که در عصر طلایی جمعیت ایران یا همان پنجره جمعیتی از این سرمایه ملی استفاده درستی نمی شود، یادآور شد که این یک پتانسیل است و باید سازوکارهایی برای استفاده از آن داشته باشیم.

به گفته رییس کمیسیون چشم انداز دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، در طول 40سال گذشته متوسط نرخ رشد اقتصادی کشور حدود 4.6 درصد بوده است و اگر فراز و فرودهای آن را ندیده بینگاریم و فقط متوسط دوره را درنظر بگیریم، چنین است که در آینده هم متوسط سقف این رشد پنج درصد خواهد بود و لذا با وضع کنونی رسیدن به نرخ رشد 8 درصدی مورد نظر سند چشم‌انداز شدنی نیست.

آقامحمدی اضافه کرد که در جلسات کمیسیون مسایل سیاسی و فرهنگی و اقتصادی به بحث گذاشته می شود و اعضا به طور مثال درباه این‌که چطور می خواهیم آینده را رقم بزنیم یا تنظیم روابط پایه ای بین دولت و ملت چگونه باشد که دولت در نقش قفل کننده رفتار و پیشرفت ملت نباشد، به تبادل نظر می پردازند.

در ادامه این جلسه دکتر بایزید مردوخی، عضو پنل آینده‌ پژوهی و نظام تدبیر به عنوان اولین سخنران به موضوع «آینده پژوهی و نظام تدبیر» به تشریح نظام تدبیر در ایران پرداخت.

وی با بیان این‌که نگاه به آینده در دوران ما نگاهی مردد است، اظهار کرد: آینده نگری عبارت است از ارائه گزاره های خردمندانه درباره آینده و تفسیر این گزاره ها به گونه‌ای که به اقدام آگاهانه در زمان حال و به فرایندهای یادگیری جمعی و پاسخگویی به چالش های آینده کمک کند.

مردوخی با تاکید بر این‌که هدف از تمرکز بر روی نظام تدبیر، ثمربخش کردن تلاش های توسعه در کشور است توضیح داد: ویژگی جوامع انسانی در همه اقدامات و فعالیت های جمعی خود در امکان و احتمال بروز سه اصل تعارض، تعامل و نظم است. در صورت بروز تعارض های بالقوه و از بین رفتن یا اختلال در فرصت های ناشی از تعامل ، اصل سوم یعنی نظم مانع از این اتلاف و اختلال می شود. نظام تدبیر در جوامع انسانی این رسالت را به عهده دارد.

وی افزود: نظام تدبیر علاوه بر تامین نیازهای فعلی و آینده شهروندان برای تحقق آینده ممکن و مطلوب تعریف شده در سند چشم انداز، نقشه راه مشخص می کند.

مردوخی در ادامه با ارائه آمار از رشد منفی اقتصادی کشور، اظهار کرد: ذکر مسایل و موضوعات مبرمی که باید در دستور کار آینده نگری نظام تدبیر کشور قرار گیرند نه از باب هم صدایی با موجهای انتقاد از عملکرد نظام تدبیر دهه اخیر است، بلکه بیشتر از باب هشداری است به نظام تدبیر فعلی که علاوه بر مسایل و مشکلات حاد و فوری، با چالش های بزرگی در آینده رو به رو خواهد بود.

وی اضافه کرد: نظام تدبیر ما دچار مشکل شده و باید فکری به حال آن کنیم. در 70 سال اخیر ما 10 برنامه اجرا کرده ایم و در همه آنها یک فرض داشتیم که اگر بهترین و عقلانی ترین برنامه ها را داشته باشیم به توسعه مطلوب می رسیم ولی چون ماشین اجرایی و برنامه ریزی را در نظر نگرفتیم، به نتیجه نرسیده ایم.

در ادامه این جلسه، حسین سلیمی استاد دانشگاه و محقق در حوزه آینده پژوهی ، عضو دیگر پنل کمیسیون به تشریح مفهوم آینده پژوهی و تفاوت آن با پیش بینی و پیشگویی پرداخت و گفت: آینده پژوهی سه جریان مطالعات دفاعی، مطالعات اقتصادی و مطالعات در حوزه شرکت های نفتی دارد که تلفیقی از اینها به روش های آینده پژوهی تبدیل می شود.

وی گزاره های اصلی در متدهای آینده پژوهی را توضیح داد و گفت: در مکاتب آینده پژوهی، آینده را برساخته ذهن انسانی می دانند بنابراین شقوق و شکل های مختلفی به خود می گیرند و آینده محتومی نداریم که بتوانیم پیش بینی کنیم. انسان ها توانایی آن را دارند که می توانند خط سیر آینده را تغییر دهند و آینده پژوهی برای همین است.

سلیمی با بیان این‌که خط جدی بین آینده پژوهی و مطالعات علمی تجربی ایجاد می‌شود، افزود: مطالعات علمی - تجربی سعی می کند فارغ از ارزش ها و بدون جانبداری باشد. در حالی که آینده پژوهی دنبال مطلوبیت های مورد نظر است و اینکه چگونه می توان به آنها رسید. بخشی از مطالعات یافتن مطلوبیت ها در ذهن افراد است.

این استاد دانشگاه در ادامه به مبنای روش شناسی آینده پژوهی اشاره کرد و توضیح داد: روش آینده پژوهی به گونه‌ای نقب زدن به درون ذهن انسان هایی است که آینده را رقم می زنند، لذا مطالعات آینده پژوهی دنبال این است که ببیند چگونه به ذهن این انسان ها وارد شود، و بر آنها تاثیر گذارد و چگونه در آن تغییر ایجاد کند.

در ادامه این جلسه بهمن کشاورز وکیل دادگستری و حقوق‌دان از دریچه حقوقی و قانونی به بحث درباره آینده پژوهی پرداخت و اظهار کرد: بین مساله آینده پژوهی و زمینه قانونی یک تناقض و اشکال بسیار جدی وجود دارد. آنچه در آینده پژوهی مطرح است همه پویایی است و حرکت و مسایل جدید است و آنچه ما به عنوان حقوق ماخوذ به آن هستیم، تماما ایستایی است و عدم حرکت و جمع این دو کار دشواری است. البته غیر از قانون اساسی که ظرفیت های عظیمی دارد، وقتی به قوانین عادی می رسیم بحث ایستایی و موانع غیرقابل عبور مطرح است.

کشاورز با ذکر یک مورد و با بیان این‌که آینده پژوهی اگر با جنبه های قضایی و حقوقی توام باشد، پیچیدگی مضاعف و دوچندان دارد، افزود: در قانون اساسی، مالکیت مشروع غیرقابل تعرض است یعنی اگر تعرضی بشود باید بر مبنای قانون خاص باشد اما در عمل چنین نیست. افراد باید اطمینان داشته باشند که اگر سرمایه گذاری کردند مالکیت آنها محفوظ است حال آنکه نمی توانیم چنین تضمینی به آنها بدهیم.

وی به ضرورت همگرا شدن آینده پژوهی و برنامه ریزی و قوانین تاکید کرد و گفت: در جوار آینده پژوهی نسبت به قوانین اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و... باید تکلیف قوانین اصولی یکبار مشخص شود و بعد ثابت بماند در حالی که الان حالت متغیر دارد.

کشاورز در پاسخ به پرسشی درباره مشکل نظام تدبیر و ضعف قوانین در این مورد بیان کرد: عمده مشکلات ما در حال حاضر از قوانین عادی ست و قوانین زیادی باید هماهنگ شود و شورای نگهبان نیز در بررسی می تواند رویکرد بازتری داشته باشد و مجمع تشخیص هم می تواند کمک کند.

در بخش پایانی این جلسه، دکتر طباطبایی رییس انجمن آینده‌نگری ایران، عضو دیگر پنل کمیسیون با بیان این‌که امروز"،"آینده‌ی""گذشته‌ی" ماست و نظام تدبیر گذشته بوده که ما را به اینجا رسانده است، به جایگاه های قابل تصور برای ایران در 50 سال آینده اشاره کرد و گفت که برای رسیدن به جایگاه مطلوب در جامعه جهانی و باقی نماندن در جایگاه یک کشور توسعه نیافته، به فناوری نوین، سرمایه زیاد و مغزهای بزرگی نیازمندیم که تدبیر کنیم و فکرهای خوبی داشته باشیم.

طباطبایی همچنین بر ضرورت بهبود روابط با دنیا و تنظیم آن تاکید کرد و افزود: در رابطه با حکمرانی 8شاخص مشارکت، حاکمیت قانون، شفافیت، مسوولیت پذیری، اجماع سازی، عدالت و انصاف، کارآیی و اثربخشی و پاسخگویی وجود دارد که ما در قانون اساسی و فرمایشات بزرگان دینی به ویژه امیر المومنین (ع) بسیار قوی تر از این شاخص ها را داریم اما متاسفانه توجه نمی کنیم.

وی به جای نگرانی برای فرار مغزها توجه مسوولان را به نحوه استفاده از مغزهای موجود و نگرانی در این زمینه جلب کرد و گفت: نظام تدبیر ما اشکل دارد. اگر بخواهیم نظام تدبیر را اصلاح کنیم، ریشه آن را باید در شایسته سالاری جستجو کنیم.

طباطبایی با اشاره به نقشه آی کیو جهان بیان کرد: ما در جامعه ای از جهان زندگی می کنیم که متوسط آی کیو آن پایین است و فرصت سوزی بیداد می کند. در انتخاب افراد غفلت رخ داده و مشکل شایسه سالاری و چگونگی استفاده از مغزهاست.

کمیسیون علمی – راهبردی چشم انداز، هشت کمیته علمی دارد که بیش از 80 نفر عضو این کمیته ها هستند و هم اکنون در کمیته اقتصاد و توسعه 14 پروژه در قالب طرح مطالعاتی آینده نگری متغیر های کلان در دست مطالعه استو قرار داریم در نهایت حاصل کار این پروژه ها در جلسات و نشست های تخصصی کمیسیون به شیوه امروز به بحث گذاشته شود.

انتهای پیام