سوریه و دگرگونی های صحنه بحران

گردهمایی روزهای یکشنبه و دوشنبه پانزدهم و شانزدهم دی ماه گروه های عضو ائتلاف مخالفان دولت سوریه در استانبول افزون بر انتخاب رییس تازه ائتلاف، دستورکارهایی چون بررسی چگونگی مشارکت بازیگران داخلی در نشست ژنو 2 را دنبال می کند؛ نشستی که قرار است در روزهای ابتدایی بهمن ماه و در شهر مونترو سوییس با مشارکت بیشینه بازیگران داخلی و خارجی صحنه بحران سوریه، راه حل های خروج از بحران را روی میز گفت وگو قرار دهد.

در نخستین روز از این گردهمایی، چهره های حاضر در نشست استانبول بار دیگر «احمد عاصی الجربا» را به ریاست ائتلاف مخالفان دولت مرکزی برگزیدند تا در آستانه ژنو 2، گروه های مخالف به هماهنگی بیشتری برای گفت وگو با دیگر بازیگران داخلی و خارجی صحنه بحران سوریه دست یابند.

و اما رخداد قابل توجهی که نه در نشست مشترک گروه های مخالف دولت «بشار اسد»، بلکه در صحنه جنگی سوریه رخ داده و به میزان زیادی گردهمایی استانبول را متاثر ساخته، به درگیری این روزهای نیروهای «ارتش آزاد سوریه» با گروه های تندرو مربوط می شود.

روزهای نخستین هفته جاری بسیاری از رسانه های غربی و عربی به نقل از منابع آگاه داخل سوریه از جمله دیده بان حقوق بشر حاضر در این کشور، خبرهایی را در مورد بروز درگیری بین نیروهای مخالف دولت منتشر کردند.

بر پایه این خبرها، گروه های مسلح وابسته به ارتش آزاد که در طیف جریان های نظامی- سیاسی غیرتندرو مخالف دولت دمشق قرار می گیرند از جمعه گذشته با نیروهای گروه های تندرو و وابسته به القاعده همچون «امارت اسلامی عراق و شام» موسوم به «داعش» و نیز «جبهه النصره» درگیر شده اند.

به گزارش رسانه ها، در جریان جدال نظامی 2طرف، ده ها تن کشته و صدها نفر از نیروهای تندرو نیز خلع سلاح شده اند.

از دید برخی ناظران، درگیری های روزهای گذشته به نوعی جدال بین نیروهایی است که مورد حمایت کشورهایی چون ترکیه از یک سو و گروه های وابسته به عربستان سعودی در دیگر سو بوده اند.

مساله مهم دیگری که توجه تحلیلگران را به خود جلب کرده، توان چشمگیری است که نیروهای ارتش آزاد در مقابله با تندروها به خرج داده اند. در ماه های گذشته جبهه النصره و دیگر گروه های تندرو، به نسبت نیروهای ارتش آزاد از موقعیت و برتری نظامی بیشتری برخوردار بوده و توانسته بودند ارتش سوریه و دولت مرکزی دمشق را با چالش های جدی تری روبرو سازند.



** نگاهی به شکاف بین گروه های مسلح مخالف دولت سوریه

..........................

با نگاهی به اظهارنظرها و هشدارهای پیشین کشورهای غربی و نیز فرماندهان و رهبران گروه های معارض دولت در مورد پیامدهای فاجعه بار قدرت گیری تندروها، می توان گفت رخدادهای روزهای گذشته چندان بی مقدمه نبوده است.

اقدام های هولناک و ضد انسانی تندروهای مذهبی و اعضای گروه هایی چون داعش در مناطق زیر تصرف تروریست ها در ماه های گذشته به شکلی بوده که رهبران دسته های میانه روتر را به انتقاد شدید از کنشگری تندروها واداشته است.

در این پیوند، ژنرال «سلیم ادریس» فرمانده ارتش آزاد سوریه در روزهای میانی آذرماه اعلام کرد که این تشکیلات نظامی حاضر است با نیروهای ارتش و دولت مرکزی همکاری کرده و وارد جبهه ای مشترک برای مبارزه با شبه نظامیان وابسته به القاعده شود.

به گفته ادریس، وجود و فعالیت چنین نیروهای تندرویی برای آینده سوریه بسیار خطرناک بوده و باید پیش از آنکه تشکیلاتی چون داعش و جبهه النصره قدرتمندتر شوند با آن ها مقابله ای جدی صورت گیرد.

در هفته های پیشین، مقام های سازمان های اطلاعاتی و امنیتی کشورهای غربی چون MI5 انگلیس به اقدام هایی اشاره کرده اند که از سوی نیروهای تندرو بازگشته از جبهه درگیری های سوریه برای انجام عملیات تروریستی برنامه ریزی شده و با واکنش به موقع سازمان های یاد شده ناکام مانده است.

همچنین با توجه به رخدادهایی چون دستبرد این گروه ها به محموله های تسلیحاتی کشورهای خارجی به مقصد قرارگاه های ارتش آزاد سوریه، در هفته های گذشته مقام های انگلیسی و آمریکایی از توقف ارسال سلاح به سوریه خبر دادند.

افزون بر آنچه گفته شد، تجربه های پیشین در عراق و لیبی در کنار قدرت یابی روز افزون گروه های تندرو سبب شده تا مقام های سیاسی و امنیتی و کارشناسان غربی بر بایسته های حفظ ساختارهای نظامی و انتظامی سوریه در دوران گذار از وضعیت موجود تاکید کنند.

با توجه به سیر تحولات کنونی سوریه، همراهی و همداستانی نیروهای دولتی با گروه های نظامی وابسته به مخالفان میانه رو در روزهای آینده چندان دور از ذهن نیست که این احتمال می تواند به حوزه تعامل های نیروهای سیاسی نیز سرایت کند.

از جمله نمودهای افزایش شکاف بین گروه های معارض دولت و کاهش اختلاف ها بین نیروهای سیاسی و نظامی میانه رو و دولت مرکزی، چشم پوشی مخالفان معتدل از پیش شرط کناره گیری اسد از قدرت برای حضور در مذاکرات ژنو 2 است.



** پیوند تحولات تازه با حضور ایران در ژنو 2

....................

در شرایطی که روز به روز بر اهمیت رویارویی موثر با گروه های تندرو بین بازیگران داخلی و خارجی صحنه بحران سوریه افزوده می شود (البته به جز بازیگران منطقه ای حامی گروه های های تندرو)، این موضوع می تواند به فصل مشترک مهمی در گفت وگوهای این بازیگران برای کاهش اختلاف ها تبدیل شود.

البته این به معنای دسترسی آسان و بی دردسر دولت مرکزی و مخالفان و نیز حامیان این 2جبهه به توافق نیست، اما کاهش اختلاف ها و تمرکز بر موضوع های مشترکی چون رویارویی با گروه های تندرو می تواند آسان کننده گفتگوهای آینده باشد.

با توجه به بایسته های حضور ایران به عنوان مهمترین حامی منطقه ای دولت سوریه در مذاکرات ژنو 2 و با وجود مخالفت شدید برخی کشورهای منطقه با این حضور، آمریکایی ها نیز سرانجام مجبور شدند تا بر بایسته های یاد شده تن در دهند.

پس از مدت ها مخالفت آشکار آمریکایی ها با حضور ایران در ژنو 2 ، «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا، روز یکشنبه پانزدهم دی ماه به موافقت واشنگتن با حضور غیر رسمی ایران در این نشست اشاره و تاکید کرد که در صورت پذیرش اعلامیه پیشین ژنو از سوی ایران، این حضور به شکلی رسمی خواهد بود.

کری که در جمع خبرنگاران در بیت المقدس سخن می راند، همچنین تصریح کرد که ما و همه از حضور سودمند ایران در نشست ژنو خرسند خواهیم بود.

هر چند به باور ناظران، سخنان وزیر امورخارجه آمریکا با واکنش های مخالفت آمیز برخی بازیگران دیگر روبرو شده و هنوز حضور ایران در ژنو 2 را نمی توان قطعی دانست، اما به هر حال تاکید مقام های آمریکایی بر نقش سازنده ایران در مذاکرات پیش رو می تواند بازتابی از برخورد غربی ها و دیگر بازیگران تحولات سوریه با واقعیت های بحران این کشور باشد.



** سخن نهایی

........

سوریه در روزهای گذشته شاهد رخدادهایی بوده که تا چند ماه پیش غیر محتمل به نظر می رسید. فعالیت گروه های تندرو مذهبی و سلفی و پیامدهای نامطلوب هجوم این نیروها به صحنه درگیری های سوریه به شکلی بوده که شکاف های جدی نیروهای غیر تندرو با سلفی ها را آشکار ساخته و موجب رویارویی این نیروها شده است.

از سوی دیگر با توجه به واقعیت های صحنه بحران سوریه، انکار نقش مهم ایران در دسترسی به راه حل پایانی برای خروج از بحران در عمل ناممکن بوده و همین مساله بازیگران غربی بوی‍ژه آمریکایی را به سمت جلب نظر ایران سوق داده است.

از محمد کاظمی - گروه تحقیق و تفسیر خبر

تحقیق**9279**1358