روسیه و آغاز سال نو میلادی، زیر سایه هراس از تروریسم

رویدادهای تروریستی روزهای گذشته شهر «ولگاگراد» روسیه و کشتار شمار زیادی از مردم، افزون بر تلخکامی آغاز سال نوی میلادی، سایه ای از وحشت و نگرانی بر این منطقه گسترده است.

ساکنان ولگاگراد روز دوشنبه نهم دی ماه شاهد انفجار مهیبی در یک اتوبوس بودند که به کشته شدن 14 تن منجر شد و 28 نفر را نیز بشدت زخمی کرد.

این در حالی بود که یک روز پیش از این رخداد، در ایستگاه ترن ولگاگراد، تروریست ها با عملیاتی انتحاری 17 تن را کشته و نزدیک به 50 نفر را زخمی کرده بودند.

ناامنی های تازه در روسیه، زمینه ساز گسترش تدابیر امنیتی در این کشور بخصوص در فرودگاه ها و خطوط حمل و نقل عمومی شده است. همزمان، گروه های ویژه ای نیز مامور بررسی و تحقیق در مورد رخدادهای تروریستی ولگاگراد شده اند.

هنوز هیچ گروهی مسوولیت اقدام های تروریستی ولگاگراد را بر عهده نگرفته، اما برخی رسانه های روسیه و نیز شماری از مقام های این کشور انگشت اتهام را به سمت گروه های افراطی مذهبی و جدایی طلبان منطقه قفقاز نشانه رفته اند.

یکی از مسائلی که سبب تشدید نگرانی ها از اقدام های تروریستی در روسیه در بازه زمانی کنونی شده، آغاز المپیک زمستانی سوچی است که نزدیک به پنج هفته دیگر (18 بهمن تا چهارم اسفند) برگزار خواهد شد.

پیش از این، رهبران کرملین وعده داده بودند، بهترین المپیک در سوچی برگزار خواهد شد و تاکنون میلیاردها روبل صرف زمینه سازی تامین امنیت مسابقه های ورزشی در سوچی شده است. با این حال، رخدادهایی از این دست، حیثیت امنیتی روس ها را با خطر روبرو کرده و سبب نگرانی شدید رهبران مسکو شده است.

پیش از این و در روزهای پایانی مهرماه نیز انفجاری در یک اتوبوس سبب کشته شدن 6 نفر در ولگاگراد شده و زنگ هشدار را در این منطقه برای وقوع حمله های تروریستی به صدا در آورده بود.

ولگاگراد یا همان «استالینگراد سابق» در 700 کیلومتری جنوب شرقی مسکو و 650 کیلومتری شرق سوچی قرار دارد و با نزدیک به یک میلیون نفر جمعیت در زمره شهرهای مهم روسیه به شمار می رود.



** نگاهی به چالش های روسیه در زمینه تروریسم

..........................

از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 میلادی (1370 خورشیدی) تاکنون روسیه با چالش های گوناگونی در زمینه تروریسم روبه رو بوده است.

به گزارش روز دوشنبه روزنامه انگلیسی «گاردین»، از ابتدای تشکیل فدراسیون روسیه 1896 حمله یا به عبارتی اقدام تروریستی در این کشور به وقوع پیوسته و هزاران نفر را به کام مرگ فرستاده است.

بر پایه برخی برآوردها، در میان این چند صد اقدام تروریستی، نزدیک به 150 مورد عملیات هولناک و پرکشتار بین سال های 1994 تا 2013 (1373 تا 1392 خورشیدی) رقم خورده که در جریان آن ها نزدیک به 2800 نفر به کام مرگ رفته و بیش از 7700 تن زخمی شده اند.

چنین اعداد و ارقامی نشان از تهدیدهای جدی تروریسم برای مقام ها و شهروندان روسیه طی سال های اخیر داشته است؛ تهدیدهایی که از دل جنگ های نیروهای دولتی با استقلال طلبان بویژه در منطقه قفقاز سر برآورده و به دلیل بهره جویی گسترده جدایی خواهان از ابزار تروریسم، مسکو را با دشواری های فراوانی در این زمینه روبرو کرده است.

با توجه بدانچه گفته شد، مقابله موثر با تهدیدهای امنیتی یکی از مهمترین دستورکارهای سیاسی روی میز رهبران کرملین به شمار رفته و از دید بسیاری ناظران، توجه ویژه بر مبارزه با تروریسم و صرف هزینه های کلان در این مسیر، در سال های اخیر در بردارنده دستاوردی هایی نیز برای روس ها بوده است.

نتایج بررسی های شماری از نهادهای افکارسنجی روسیه در ماه های گذشته نشان می داد که شاخص های رضایت مردم از اقدام های امنیتی صورت گرفته در جامعه بویژه حوزه حمل و نقل افزایش یافته است؛ عرصه ای که به خاطر تراکم جمعیتی بالا از جمله مهمترین اهداف یورش تروریست ها در سال های اخیر بوده است.

با توجه به رخدادهای روزهای گذشته، برخی ناظران بر این باورند که توجه ویژه مقام ها و نیروهای امنیتی نسبت به تامین امنیت سوچی، زمینه ساز کاهش ضریب امنیت دیگر نقاط روسیه شده است. البته شماری نیز عقیده دارند، کاهش میزان عملیات تروریستی تا قبل از حوادث ولگاگراد معطوف به تجدیدقوا یا به عبارتی برنامه ریزی گروه های خشونت طلب برای گسترش ناامنی در روسیه در آستانه یا در جریان المپیک سوچی بوده است.

در تایید این سخن، تحلیلگران به دعوت ماه های اخیر «دوکو عمروف» رهبر افراطیان مذهبی و مدعی «امارت اسلامی قفقاز» از طرفدارانش برای برهم زدن امنیت المپیک سوچی با انجام عملیات مسلحانه اشاره و رخدادهای روزهای گذشته را نتیجه تلاش تندروهای مذهبی برای خدشه دار کردن حیثیت امنیتی مسکو قلمداد می کنند.

در این پیوند، ناظران با تاکید بر اینکه اقدام های تروریستی گروه های یادشده بتدریج از مناطق جنوب شرقی به مرکز و قلب روسیه تسری یافته، این روند را نمایش قدرتی از سوی جنبش های افراط گرای جدایی طلب می دانند.

افزون بر آنچه گفته شد، گمانه زنی های دیگری نیز در مورد زمینه های گسترش اقدام های تروریستی در روسیه مطرح شده؛ از جمله رشد ملی گرایی افراطی در جامعه روس ها که سبب واکنش هایی از سوی مهاجران شده است.

روسیه از جمله بزرگترین کانون های پذیرش مهاجران در جهان به شمار می رود. بخش بزرگی از 11 میلیون مهاجر ساکن در جامعه روسیه، جمعیتی هستند که از آسیای مرکزی و قفقاز آمده و در قلمرو این کشور اقامت گزیده اند.

با توجه به برخی مشکلات اقتصادی همچون بیکاری و رشد ملی گرایی افراطی در بین جوانان روسیه، مهاجران «غیر اسلاو» که از لحاظ ظاهری متفاوت از نژاد روسی یا اوکراینی هستند، در سال های اخیر از جمله هدف های اقدام خشن گروه های تندرو روسی بوده اند. از این رو شماری از ناظران بر این باورند که بروز عملیات تروریستی می تواند ریشه در عوامل یاد شده داشته باشد.

همچنین، شماری از تحلیلگران به تحولات سوریه اشاره دارند که در زمان حاضر به کانون تجمع و فعالیت گروه های افراطی منطقه و حتی جهان تبدیل شده و حمایت مسکو از حکومت مرکزی دمشق می تواند با چالش های روسیه در زمینه تروریسم پیوند یابد.



** الزامات مسکو برای افزایش تلاش ها در جهت مبارزه با تروریسم

.......................

نگاهی به رخدادهای تروریستی سال های گذشته در روسیه، واقعیت ها و تجربه های نگران کننده ای را هویدا می سازد که ویژگی های زمانی کنونی مربوط به برگزاری المپیک زمستانی، بر میزان این نگرانی ها می افزاید.

یکی از این تجربه ها، انجام اقدام های تروریستی از سوی گروه های افراطی به شکلی سلسله وار است که به یک عملیات بزرگ منتهی شده است. به عنوان مثال، پیش از رویداد هولناک «گروگانگیری مدرسه بسلان» که در شهریورماه 1383 در منطقه «اوستیای شمالی» صورت گرفت و به مرگ دست کم 380 نفر منجر شد، سلسله انفجارها و عملیات محدود تروریستی از سوی گروه های افراطی برنامه ریزی شده و به اجرا در آمد.

در این ارتباط، رهبران روسیه نگرانند که رویدادهای ولگاگراد به مقدمه ای برای تکرار تجربه هولناکی چون حادثه مدرسه بسلان تبدیل بشود. از این رو به نظر می رسد نیروهای امنیتی و انتظامی روسیه تا پایان مسابقه های المپیک سوچی یکی از طولانی ترین و پرکارترین دوره های آماده باش خود را سپری کنند.

پیش از این و در روزهای میانی آبان ماه، «ولادیمیر پوتین» رییس جمهور روسیه، قانون جدید مجازات فعالیت های تروریستی را به امضا رساند تا موانع پیش روی مبارزه با عملیاتی از این دست را تا حدی بر طرف کند.

افزون بر این، الزامات مربوط به حفظ امنیت در روسیه ممکن است مقام های کرملین را به سمت افزایش و گسترش همکاری های امنیتی با دیگر کشورها سوق دهد.

پس از رویدادهای ولگاگراد، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا در بیانیه ای اعلام کرد که کشورش ضمن محکومیت رخدادهای تازه روسیه به سران این کشور در زمینه تامین امنیت مسابقه های المپیک سوچی پیشنهاد کمک و همکاری داده است.

در این پیوند، «ماری هارف» سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا، نیز اعلام کرده مقام های امنیتی واشنگتن از ماه های پیش با روس ها برای تامین امنیت سوچی همکاری دارند. چندی پیش (در آبان ماه) خبرگزاری «رویترز» نیز از گزارش مدیر مرکز ملی مقابله با تروریسم آمریکا به سنای این کشور در زمینه افزایش همکاری های اطلاعاتی و امنیتی با روسیه در آستانه المپیک سوچی خبر داده بود.

به هر حال رویدادهای روزهای گذشته همچون زنگ خطری است که در گوش مقام های سیاسی و امنیتی مسکو طنین انداز شده و بیم آن می رود که تلخکامی سال نو با تکرار رخدادهایی از این دست تشدید شود، از این رو رهبران مسکو تا پایان مسابقه های المپیک یکی از سخت ترین و پرکارترین روزهای خود را خواهند گذراند.

تحقیق**9279**1358

از محمد کاظمی - گروه تحقیق و تفسیر خبر