نگاهی به روابط ایران و جمهوری آذربایجان در سال 2013 میلادی

جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان علاوه بر مرزهای مشترک آبی در دریای خزر، دارای 670 کیلومتر مرز مشترک خاکی اند و در همین حال ایران مهمترین همسایه جمهوری خودمختار نخجوان است.

دو کشور مشترکات فراوان تاریخی، فرهنگی و اجتماعی دارند و دارای جمعیتی با اکثریت مسلمان و شیعه هستند.

سفر ˈرامیز مهدی افˈدبیر شورای امنیت ملی جمهوری آذربایجان و هیات همراه وی به ایران در اوایل سال جاری میلادی که در واقع پاسخی بود به دیدار ˈسعیدجلیلیˈ دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی کشورمان از باکو و دیدارهای وی با رییس جمهوری و دیگر مقامات بلند پایه ایران و حصول تفاهمات سیاسی و امنیتی در جریان این سفر، بیانگر عزم جدی دو طرف برای تعمیق روابط دو کشور است.

متعاقب این امر و با فاصله ای کوتاه، حضور هیات بلند پایه جمهوری آذربایجان به سرپرستی شیخ الاسلام ˈالله شکور پاشازادهˈ رییس اداره مسلمانان کل منطقه قفقاز در کشورمان و ملاقات های صمیمانه با مقام معظم رهبری ، رییس جمهور ، رییس مجلس و دیگر مقامات سیاسی ،فرهنگی و دینی کشورمان نوید بخش آغاز دوره جدیدی از مناسبات دوستانه میان دو کشور دوست و همسایه است.

ˈمحسن پاک آیینˈ سفیر کشورمان در جمهوری آذربایجان، دیدارهایی در این سطح را در 20 سال گذشته در مناسبات دو کشور بی سابقه توصیف کرد و این امر را نشان دهنده افزایش تفاهم و اعتماد متقابل بین دو کشور خواند.

ناظران سیاسی نیز در همان مقطع این سفرها را از آن حیث که هر دو کشور در آستانه انتخابات سرنوشت ساز ریاست جمهوری قرار داشتند ، در توسعه مناسبات فیمابین و رفع سوء تفاهمات احتمالی بسیار مهم ارزیابی کردند.

برگزاری یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران و موفقیت دولت تدبیر و امید در این دوره از انتخابات ، همچنین اعلام مواضع اعتدالی توام با تکریم و احترام متقابل در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از سوی رییس جمهور منتخب ، فرصتی استثنایی در اختیار کشورهای دوست قرار داد تا با تغییر نگاههای سنتی خود به ایران، انتخاب شایسته ملت ایران را مورد تقدیر قرار دهند.

حضور ˈاوکتای اسدافˈ رییس مجلس ملی جمهوری آذربایجان در مراسم تحلیف ریاست جمهوری کشورمان و ابلاغ پیام تبریک رسمی ˈالهام علی افˈ رییس جمهوری آذربایجان به این مناسبت و نیز دیدارهای وی با رییس مجلس شورای اسلامی ایران و سایر مقامات کشورمان نمونه بارز این مودت و یکدلی بود که بازتاب گسترده ای در رسانه های دو کشور داشت.

از سوی دیگر ارسال پیام تبریک حسن روحانی، رییس جمهوری کشورمان به مناسبت برگزاری موفقیت آمیز انتخابات ریاست جمهوری در آذربایجان و انتخاب مجدد الهام علی اف به ریاست جمهوری این کشور و نیز اعلام آمادگی رییس جمهوری اسلامی ایران برای توسعه مناسبات با کشور دوست و برادر جمهوری آذربایجان حاکی از آغاز دور جدیدی از تعامل و همگرایی بین دو کشور است.

به اعتقاد سفیر کشورمان در جمهوری آذربایجان، سیاست خارجی ابلاغی از سوی رییس جمهوری منتخب، که منطبق بر حسن همجواری و توسعه مناسبات با کشورهای همسایه است، در مناسبات ایران با جمهوری آذربایجان در سال جاری میلادی شکل واقعی به خود گرفت .

جمهوری اسلامی ایران در سال جاری میلادی نیز همانند گذشته تمایل خود را برای میانجیگری در حل مناقشه قره باغ نشان داد و اعلام کرد در صورت درخواست جمهوری آذربایجان و ارمنستان آماده است با استفاده از ظرفیت های خود در منطقه و جهان برای حل این مناقشه از طریق صلح آمیز اقدام کند . این پیشنهاد ایران از سوی مقامات آذری و محافل سیاسی و اجتماعی این کشور مثبت ارزیابی شد .

از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران، ثبات منطقه که لازمه آن حل مناقشه های موجود و جلوگیری از بروز زمینه برای هرگونه مناقشه جدید است، صرفا در چارچوب همکاری های منطقه ای میسر است و نیروهای فرامنطقه ای در این مورد اقدام مثبت و موثر انجام نداده اند یا قادر به آن نیستند.

نمونه این وضعیت تلاش بیش از 20 ساله گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا برای حل مناقشه قره باغ است که تاکنون هیچگونه نتیجه عملی نداشته و فعالیت های این گروه در طول این مدت فقط مذاکره برای مذاکره بوده است.

محسن پاک آیین، سفیر ایران در جمهوری آذربایجان با اعلام اینکه جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور قدرتمند و تاثیر گذار در مسائل منطقه ای و بین المللی است و جمهوری آذربایجان هم یک کشور همسایه مهم با مشترکات تاریخی، فرهنگی و دینی با ایران است، همکاری های دو کشور را در تامین امنیت و صلح و ثبات منطقه حائز اهمیت دانسته و معتقد است تفاهمات و تصمیمات منطقه ای در همگرایی منطقه ای بسیار موثر خواهد بود.

در این میان اراده مقامات دو کشور برای توسعه همکاری ها بخصوص در زمینه افزایش مبادلات بازرگانی و توسعه تجارت از روزهای نخستین سال میلادی جاری شتاب بیشتری به خود گرفت.

به گفته سفیر کشورمان در جمهوری آذربایجان مبادلات اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان در سال 2013 حدود 23 در صد افزایش یافت و با احتساب تجارت چمدانی ،گردشگری و خدمات فنی مهندسی به بیش از یک میلیارد دلار رسید .

سفیر با اشاره به ظرفیت های تجاری، شبکه های ارتباطی و تزانزیتی کالا و انرژی موجود بین دو کشور، این حجم مبادلات را راضی کننده نمی داند و معتقد است با توجه به اراده رهبران دو کشور برای توسعه روابط و وجود زمینه همکاری های مشترک می توان حجم مبادلات تجاری موجود را تا چند برابر افزایش داد.

از سوی دیگر ، تبادل هیات های اقتصادی و ملاقات این هیات ها با مقامات عالی رتبه دو کشور و همچنین برگزاری جلسات مشترک بین نمایندگان بخش خصوصی ایران و جمهوری آذربایجان ، زمینه مساعدی را برای آشنایی دو طرف با فرصت های سرمایه گذاری و ظرفیت های اقتصادی یکدیگر فراهم آورده است .

حضور هیات اقتصادی 30 نفره ایران به سرپرستی ˈیحیی آل اسحاقˈ رییس اتاق بازرگانی ، صنایع ، معادن و کشاورزی تهران در اواخر سال جاری میلادی در باکو از نمونه های موفق همگرایی اقتصادی بین ایران و جمهوری آذربایجان محسوب می شود.

در این فرصت ، علاوه بر امضاء دو یادداشت تفاهم مهم بین اتاق بازرگانی تهران و کانون عالی کارفرمایان ایران با کنفدراسیون سازمانهای کارفرمایی جمهوری آذربایجان ، مذاکرات موفقیت آمیزی بین بازرگانان دو طرف انجام شد که در برخی موارد منجر به انعقاد قرارداد شد و زمینه همکاری های بعدی بین دو طرف فراهم آمد .

روابط پارلمانی ایران و جمهوری آذربایجان نیز در سال 2013 شاهد تحولات مثبت و امید بخش بود .

حضور ˈفاطمه رهبرˈ رییس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی ایران و عضو کمیته مرکزی حزب موتلفه اسلامی در اولین اجلاس شاخه زنان کنفرانس بین المللی احزاب سیاسی آسیا در جمهوری آذربایجان ، سفر ˈکاظم جلالیˈ عضو کمیسیون امنیت ملی وسیاست خارجی مجلس شورای اسلامی به این کشور در جریان برگزاری نشست کمیته اجرایی و شورای بین المجالس اسلامی و همچنین حضور ˈجواد جهانگیرزادهˈ نماینده مردم ارومیه و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی به همراه سه تن از نمایندگان مجلس در باکو بیانگر اراده دو طرف در تقویت مناسبات پارلمانی دو کشور بود.

در مقابل چهار تن از نمایندگان و روسای کمیسیون های مختلف پارلمان جمهوری آذربایجان در ترکیب هیات همراه شیخ الاسلام پاشازاده به ایران سفر کردند که دیدارهای آنها با رهبر معظم انقلاب اسلامی و دیگر مقامات بلند پایه کشورمان موجب تقویت مناسبات دوستانه دو طرف شد .

در حوزه فرهنگی نیز با توجه به علائق مشترک دو کشور در حوزه های فرهنگی و دینی ، ارتباط خوبی در سال 2013 میلادی بین علمای ایران و علمای جمهوری آذربایجان و همچنین اندیشمندان و صاحب نظران دو کشور در مقاطع مختلف برقرار شد.

یکی از تحولات مهم در این حوزه، رونمایی از کتاب ˈفرزانگان قفقازˈ بود که به همت محقق و پژوهشگر علوم دینی از کشورمان و با همکاری اداره مسلمانان قفقاز و دفتر نمایندگی ولی فقیه در جمهوری آذربایجان چاپ و منتشر شد و طی مراسمی رسمی با حضور شخصیت های مهم سیاسی ، فرهنگی و دینی جمهوری آذربایجان و ایران از نویسنده کتاب در این کشور تجلیل به عمل آمد.

اجرای برنامه های متنوع فرهنگی از جمله برگزاری دوره های آموزش زبان فارسی، تجلیل از اساتید دانشگاهی، نویسندگان، شعرا و ایران شناسان در مقاطع مختلف، انتشار چند جلد کتاب مرتبط با فرهنگ و ادبیات ایران و نیز برنامه ریزی و هدایت ویژه برنامه های فرهنگی نظیر معرفی نوروز در ایران ، شب یلدای ایرانی ، برگزاری جشنواره غذای ایرانی با مشارکت مستقیم دانشجویان آذری گروه مترجمی زبان فارسی دانشگاه خزر جمهوری آذربایجان از سوی رایزنی فرهنگی سفارت ایران در باکو از دیگر رویدادهای مهم حوزه فرهنگی بین دو کشور در سال 2013 بود.

در این میان ثبت آمار قریب به یک میلیون گردشگر ورودی به ایران از مرزهای جمهوری آذربایجان در سال 2013 که اغلب شامل سفرهای زیارتی و سلامت بود، نکته حائز اهمیتی است که نیازمند برنامه ریزی و مدیریت مسئولان فرهنگی ، بهداشتی و حتی مسئولان گمرکی کشورمان در ایجاد تسهیلات لازم برای تقویت این بخش از روابط میان دو کشور است.

در عین حال بروز برخی مشکلات و سوتفاهمات مقطعی در مرزهای دو کشور را نمی توان انکار کرد.

به گفته سفیر ایران در جمهوری آذربایجان بروز این مشکلات به دلیل همسایگی و طولانی بودن مرزهای دو کشور امری طبیعی است که خوشبختانه هر بار با درایت و تدبیر مسئولان دو کشور این مسایل مدیریت شده است.

سفیر ایران در جمهوری آذربایجان چشم انداز همکاری های دو کشور در سال 2014 را روشن می بیند و معتقد است زمینه توسعه همکاری ها در دولت جدید ایران که تاکید جدی بر توسعه همه جانبه مناسبات با کشورهای اسلامی، به ویژه کشورهای همسایه دارد ، بیش از پیش فراهم است.

خاورم*1206*1446