ضعف در مدنیت منجر به ضعف در گفتگو می‌شود

هادی خانیکی در برنامه «نقش سرمایه‌های اجتماعی در جامعه مدنی» توسط شورای هماهنگی اصلاحات اصفهان برگزار شد، با بیان اینکه سیاست، علم و فرهنگ با یکدیگر در ایران ترکیب شده‌اند، گفت: نهادهای مدنی در ایران گسسته است و فضای سیاست، دانشگاه و روشنفکری تلاقی کمی با هم دارند.

به گزارش ایلنا، مشاور فرهنگی رئیس جمهور دولت اصلاحات ابراز داشت: امروز باید نقاط تلاقی سیاست، علم و فرهنگ را بیابیم و به یک مرز که هیچ جا نیست و همه جا هست برسیم.

وی ادامه داد: هنجاری در جامعه امروز وجود دارد که می‌گوید علمی بودن برابر است با سیاسی نبودن و این یک واقعیت نامطلوب است و همان گونه که یک شاعر باید به دانشگاه ورود پیدا کند، یک سیاستمدار و مدیر اجرایی نیز باید به دانشگاه راه یابد، اما نه اینکه‌ به اعتبار سیاستمدار بودن بتواند از امتیاز دانشگاهی بودن برخوردار شود.

خانیکی با اشاره به اقداماتی که در دولت سابق در دانشگاه‌ها صورت می‌گرفت، خاطرنشان کرد: متاسفانه در 8 سال گذشته فراوان دیدیم که از قدرت سیاسی، امتیاز دانشگاهی گرفته شد و متقابلا برخی اخراج و بازنشسته پیش از موعد شدند.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی اضافه کرد: باید تلاقی سه ساحت دانشگاه، فرهنگ و سیاست را بیابیم به گونه‌ای که کمترین لطمه‌ای به یکدیگر بزنند و در این تلاقی‌ها وضعیت جامعه مدنی و سرمایه‌های اجتماعی در کشور را بررسی کرد.

معاون وزیر علوم در دولت اصلاحات به نحوه شکل‌گیری جامعه مدنی در کشور اشاره و تصریح کرد: در زمان قاجار زمینه‌های سنتی شکل‌گیری جامعه مدنی در ایران وجود داشت و در زمان تجدد رضاشاه این زمینه‌ها نابود شد و زمینه‌های مساعد در تجدد نیز شکل نگرفت و در جامعه مدنی ایران با خلا نهادهای مدنی مواجه شدیم و از این‌رو هیچ کدام از نهادهای مدنی کشور از عمر طولانی و عنصر تداوم برخوردار نیستند. به گونه‌ای که جامعه، کوتاه‌مدت باعث انباشت تجربه از نسلی به نسل دیگر نمی‌شود و از این‌رو سنت پایداری نداریم و در هر دوره آنچه که در دوره قبل انجام شده نابود می‌شود.

خانیکی خلاء نهادهای مدنی باعث ضعف در گفتگو و کاهش مهارت، دانش و ارزش گفتگویی دانست و ابراز داشت: در فهم گفتگویی باید توان گفتگویی را بالا ببریم، نه تنها توانایی زبان ارتباطی بلکه باید قدرت فرهنگی و اخلاق گفتگویی نه به معنای بردباری و اینکه دیگران را فقط تحمل کنیم بلکه با دیگران کار کنیم را نیز گسترش دهیم.

مشاور سید محمد خاتمی با بیان اینکه ضعف در مدنیت منجر به ضعف در گفتگو می‌شود، تصریح کرد: ضعف در گفتگو به ضعف در سرمایه‌های اجتماعی منجر شده است. جامعه ایران جامعه‌ای است که دچار انسداد و اختلال گفتگویی شده، به گونه‌ای که حرف یکدیگر را به خوبی نمی‌فهمیم و از این‌رو نرخ طلاق بالاست و این موضوع در حوزه سیاست و فرهنگ هم دیده می‌شود؛ اگرچه ایران کشوری بود که خود گفتگوی تمدن‌ها را مطرح کرد، اما به جرأت می‌توان گفت که جزو پنج کشوری هستیم که گفتگوی تمدن‌ها را جدی نگرفتیم.

خانیکی اعتماد اجتماعی، مشارکت مدنی، پیوندهای بین فردی، همبستگی و انسجام اجتماعی و حمایت‌های اجتماعی دولت را مولفه مهم در سنجش سرمایه اجتماعی دانست و گفت: سرمایه اجتماعی در کشور رو به نزول است. با حرکت از سطح خانواده به سطح ملی روابط اجتماعی کمتر می‌شود، به گونه‌ای که می‌توان گفت سرمایه اجتماعی درون گروهی قدیمی بیشتر از سرمایه اجتماعی بین گروهی جدید است. علت این موضوع هم فرسایش سرمایه اجتماعی قدیم و جایگزین نشدن سرمایه جدید است. این موضوع منجر به خلاء سرمایه اجتماعی و نهادهای مدنی شده است.

استاد ارتباطات دانشگاه علامه از نرخ نفوذ شبکه‌های مجازی و تلویزیون نسبت به روزنامه و کتاب انتقاد کرد و بیان کرد: بدقوارگی و ناهمگنی در مصرف رسانه‌ها ضعف نهادهای مدنی و حتی ضعف سرمایه اجتماعی را تشدید کرده است.

وی ادامه داد: در جامعه امروز ما حتی مکان گفتگو و امکان گفتگو نیز فراهم نیست به گونه‌ای که دوستان اصلاح‌طلب به تازگی فضایی را برای گفتگو فراهم دیده‌اند. این فضا برای خودشان نیز فراهم نبود چه برسد به اینکه با اصولگرایان گفت‌وگو کنند.

معاون وزارت علوم در دولت اصلاحات بدقوارگی در مصرف رسانه و ناهمگن بودن نظام رسانه‌ای، قطبی شدن جامعه مدنی و جامعه شبکه‌ای، گسست در توانش گفتگو و ارزش و مهارت کار جمعی و عدم پیوستگی بین نهادهای مدنی قدیم و نهادهای مدنی جدید را از عوامل ضعف در سرمایه اجتماعی دانست و تاکید کرد: معتقد نیستم پایین بودن سرمایه اجتماعی یک چیز ذاتی است و امکان ترمیم آن وجود ندارد، کما اینکه در دوران اصلاحات بهبود یافت و امیدواریم در این دوران نیز بهبود یابد همان‌ گونه که انتخابات امسال این امید را در اذهان به وجود آورد.

خانیکی در پایان توجه به قدرت نهادهای مدنی یک اقدام سیاسی ندانست و ابراز داشت: توجه به نهادهای مدنی یک اقدام فرهنگی و اجتماعی و حتی دینی است که نیاز به تمرین مهارت و بینش دارد.