روشن شدن دوباره موتور مذاکرات ایران و 1+5

حدود یک ماه قبل بود که توافق هسته ای ژنو میان وزیران خارجه ایران و گروه 1+5 بعد از ماراتنی از دیدارها و مذاکرات دیپلماتیک و با پیگیری های وزیر امور خارجه کشورمان و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا شکل گرفت.

چندی پس از این توافق، مذاکرات کارشناسی میان دو طرف برای پیشبرد بررسی روند اجرا شدن توافق و گام های دو طرف، آغاز شد اما پس از آنکه کمتر از 10 روز پیش ایالات متحده آمریکا تعدادی از شرکت ها را به لیست تحریم ها علیه ایران اضافه کرد، مذاکرات کارشناسی که در ژنو سوییس در حال انجام بود، متوقف شد. هر چند پس از تماس های دیپلماتیک مقام های دیپلماتیک بلندپایه دو طرف که مهمترین آن دیدار سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ایران با کاترین اشتون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و تماس تلفنی محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران با جان کری همتای آمریکایی اش، بار دیگر مذاکرات کارشناسی از سر گرفته شد و دور جدید این گفت و گوها روز پنجشنبه 28 آذر آغاز شد.

گرچه توافق ژنو میان ایران از یک طرف و از سوی دیگرکشورهای 5+1 شامل آمریکا، روسیه، انگلیس، فرانسه، چین و فرانسه به همراه آلمان در روزهای اول با برخی انتقادات در داخل کشورهای امضا کننده روبرو شد اما در نهایت باید گفت این توافق بر مبنای الگوی برد-برد توانست هر یک از دو طرف را تاحدودی به خواسته هایشان برساند.

در این میان مذاکرات کارشناسی از آنجایی که جزییات گام های دو طرف را مشخص می کند، اهمیت بسیار بالایی در نتیجه بخش بودن توافق کلی دو طرف دارد. این طبیعی است که بحث بر سر جزییات همیشه چالشی است و در دنیای دیپلماسی گفته می شود که مباحث بر سر جزییات نقشی شیطانی را در توافق ها دارند و ممکن است هر آن مذاکرات را مختل کنند. اما یکی از مهمترین مسایلی که باید در این گونه مباحث دیپلماتیک در نظر داشت این است که از یک سو همه طرف ها باید با دید مثبت نسبت به اجرای تمام مفاد توافق وارد میدان شوند و از سوی دیگر نباید از انتقادها و رفتارها دلسرد شوند و به پیگیری ها برای دستیابی به اهداف و برآورده ساختن منافع ادامه دهند.

ˈجیمز فیرونˈ استاد دانشگاه استنفورد انگلیس در گفت وگو با گروه پژوهش های خبری ایرنا، فرصت بدست آمده در دوره ریاست جمهوری ˈحسن روحانیˈ را در تعامل دولت جدید ایران با کشورهای غربی بسیار امیدوارکننده و مغتنم دانست و ابراز امیدواری کرد که ادامه مذاکرات در آینده برای هر دو طرف مفید باشد.

تقریبا همه کارشناسان و دیپلمات ها اعتقاد دارند هنگامی که بحث وارد موارد فنی تر می شود ممکن است در ابتدای کار اختلافات زیاد باشد اما به تدریج می توان این مسایل را حل و فاصله ها را کم کرد. جیمز فیرون نیز تاکید کرد که هر دو طرف نباید در مقاطعی از مذاکرات ناامید شوند زیرا به تدریج که توقع از دستیابی به توافق بالاتر می رود کار سخت تر می شود.

وی در مورد چند دور مذاکرات میان ایران و 5+1 گفت: نتیجه بخش بودن این مذاکرات منوط به آن است که دولت های روحانی و اوباما تا چه حد بتوانند که اوضاع را مدیریت کنند و چه رویکردی را با تندروها در درون کشورشان در پیش گیرند.

استاد دانشگاه استنفورد انگلیس در مورد اثرات حقوقی توافق ژنو نیز گفت: تنها چیزی که ممکن است توافقی را باطل کند اجبارسازی است و من اجبار را در توافق ژنو ندیدم و همه کشورها به خواست خود آن را پذیرفته اند.



***اقدام غیرمسوولانه آمریکا

البته مشکل در این موضوع از آنجا آغاز شد که ایالات متحده آمریکا برخلاف سندی که در ژنو امضا کرده بود در هفته های اخیر فهرست جدیدی از افراد و شرکت های ایرانی را به اسامی تحریم شدگان پیشین اضافه کرد و این موضوع اعتراض هایی را نه تنها در کشورمان بلکه در میان اعضای 1+5 نیز به همراه داشت و به طور تلویحی این اقدام را تقبیح کردند و آن را در تضاد با روحیه تعاملی و سازنده توافق ژنو دانستند.

همین اقدام آمریکا باعث شد که تیم کارشناسان ایرانی به ایران بازگردند و محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز با نسنجیده خواندن این حرکت، تحریم های اخیر آمریکا را گامی به عقب دانست که ممکن است نیات آمریکا از امضای توافق ژنو را زیر سوال ببرد. با این وجود وی برخلاف منتقدان تندرو به هیچ عنوان اعتقاد ندارد که توافق ژنو دچار مرگ زود رس شد و ترجیح داد همچنان اختلاف ها را از طریق روش های دیپلماتیک و مبتنی بر مذاکره پیش ببرد

ˈعلی اکبر ولایتیˈ از مشاوران رهبر معظم انقلاب نیز اعلام کرد که سیاست ایران ادامه مذاکرات است ضمن اینکه آمریکا نیز باید به تعهدات خود پای بند بماند.

وی تصریح کرد: بدون تردید اگر طرف های مقابل از جمله آمریکا خلاف توافق عمل کنند، خود را در نظر جامعه بین المللی رسوا کرده اند... درزمان مذاکرات، آمریکا توافق خود را اعلام کرد اما بعد از آن برای آن که بتواند صهیونیست ها و برخی مرتجعان منطقه را راضی کند، حرف های خلاف آن را زد و دنیا نیز شاهد آن است.

عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران، اقدام امریکا را ˈخلاف روح توافق نامه ژنوˈ خواند. محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان نیز به شبکه ˈیورو نیوزˈ گفت: اگر کنگره آمریکا تحریم های جدید علیه ایران تصویب و دولت آمریکا نیز حکم اجرای این تحریم ها را صادر کند، آن گاه می توان گفت که این تحریم ها بر خلاف توافق نامه ژنو است و نقض آن به حساب می آید.



***راه حل صلح آمیز به نفع آینده آمریکاست

نحوه رفتار با ایران باعث بروز دودستگی و شکاف در میان کارشناسان و حتی مقام های آمریکایی شده است. بیشتر این افراد اعتقاد دارند که ایالات متحده نباید رویکردهای گذشته خود را که تاکنون نتیجه ای برای این کشور نداشته است در مورد ایران تکرار کند.

ˈدونگ پینگ هانˈ استاد دانشگاه ˈوارن ویلسونˈ در ایالت کالیفرنیای آمریکا نیز در مورد رویکردهای آمریکا به گروه پژوهش های خبری ایرنا گفت: برخی از اعضای کنگره آمریکا از هم اکنون اعتراف می کنند که ایالات متحده اشتباه بزرگی را در مورد ایران مرتکب شده است که تابه حال با ایران اینگونه رفتار می کرد و به ایران صدمه می زد.

وی افزود: من فکر می کنم دولت ایران نیز باید بر این موضوع تاکید کند که قربانی اطلاعات نادرست سازمان های اطلاعاتی آمریکا و دستگاه اطلاعاتی بریتانیا شده است. زیرا تلاش این دو کشور در سال 1954 میلادی باعث شد که دولت دموکراتیک (محمد مصدق) در ایران ساقط شود و به جای آن حکومت استبدادی مستقر شود. کاری که آمریکا و بریتانیا در ایران انجام دادند در آن زمان اشتباه و اقدامی ضد اصول دموکراتیک بود و باید از ایران به خاطر این کار معذرت خواهی کنند. در زمان فعلی نیز آنها اشتباه می کنند که سخت گیری می کنند. ایران برای موفقیت در مسیر دیپلماسی باید تلاش ها و تعاملات بین المللی خود را افزایش دهد و در عرصه بین الملل نشان دهد که این ایالات متحده و غرب هستند که مسوول تخریب روابط و کشاندن اوضاع به این سمت هستند.

وبسایت مجله ˈتاورˈ در کنار برخی دیگر از رسانه های غربی هفته گذشته اعلام کرد که گروهی از تندورهای دو حزب دموکرات و جمهوری خواه در سنای آمریکا در تلاش هستند تا قوانین جدیدی را علیه ایران وضع کنند اما مجله تحلیلی-سیاسی ˈپلتیکوˈ در مطلبی در پاسخ به این اخبار نوشت: اکنون زمان مناسبی برای افزودن بر تحریم ها علیه ایران نیست زیرا ایالات متحده چالش های بزرگتری را نسبت به موضوع هسته ای ایران دارد ضمن اینکه اخیرا امیدواری هایی در مورد حل صلح آمیز این موضوع پدید آمده است و آمریکا نباید آن امیدها را از بین ببرد زیرا ایران نشان داد که می خواهد رویه اش را در برابر غرب تغییر دهد.

این مقاله در ادامه نوشت: اقدامی که به نظر می رسد کنگره به دنبال آن است نه تنها نمی تواند کمکی به حل موضوع کند، بلکه ممکن است باعث بدتر شدن اوضاع شود و دسترسی و بازرسی هایی را که غرب توانسته است بعد از ده سال به دست بیاورد، در کنار امید برای دستیابی به راه حل صلح آمیز این پرونده را نقش بر آب کند؛ ضمن اینکه این اقدام انسجامی را که اکنون در این موضوع ( در طرف غربی ) به دست آمده است، تهدید خواهد کرد.

مقاله پلتیکو تاکید دارد که کنگره نباید با قانون جدید مذاکراتی را به خطر بیاندازد که اکثر مردم و کشورهای جهان دوست دارند با موفقیت پایان یابد. چنین اقدامی از سوی کنگره ممکن است این توافق را نابود کند. رسیدن به اهداف بدون جنگ می تواند برای آمریکا پیروزی دوچندان محسوب شود زیرا رسیدن به صلح از طریق مذاکره برای آینده آمریکا مهمتر و بهتر است.



***واکنش به اقدام آمریکا از طرف 1+5

بیشتر اعضای گروه 1+5 کشورهای اروپایی هستند. ظاهرا اتحادیه اروپا رویکرد سازنده تری را به توافق ژنو داشته است و 28 وزیر خارجه اتحادیه اروپا روز دوشنبه 25 آذر در بروکسل گردهم آمدند و ضمن حمایت از توافق ژنو خواستار اجرای فوری این توافق نامه شدند.

شورای اتحادیه اروپا نیز تاکید کرد که این اتحادیه توافق ژنو درباره برنامه اقدام مشترک را که در 24 نوامبر در ژنو حاصل شد، مورد تایید قرار می دهد.

شورای اتحادیه اروپا در بیانیه ای اجرای فوری اقدامات داوطلبانه از سوی همه طرف ها را امری کلیدی دانست و اعلام کرد در صورت تایید آژانس بین المللی انرژی اتمی، آماده است برپایه توافق ژنو تحریم های اتحادیه اروپا علیه ایران را بلافاصله تعلیق کند. این شورا همچنین خواستار اجرای فوری توافق نامه ژنو شده است.

حدود یک هفته قبل و به گزارش رویترز ˈکارل بیلدˈ وزیر امور خارجه سوئد نیز اقدام آمریکا در گسترش تحریم ها را نامناسب ارزیابی کرده بود و در مورد رویکرد اروپا گفت: هیچ دلیلی وجود ندارد که اتحادیه اروپا در ماه ژانویه (حدود 10 روز دیگر) در اجرای توافق ژنو تحریم ها علیه ایران راکاهش ندهد.

ˈویلیام هیگˈ وزیر خارجه بریتانیا نیز تاکید کرد که گفت وگوهای دشواری برای اجرای توافق ژنو در پیش است.

وی همچنین گفت: نباید از دشواری های در پیش رو شگفت زده شد.

ˈسرگئی لاوروفˈ وزیر امور خارجه روسیه توافق هسته ای ژنو برای حل مسایل هسته ای ایران را توافقی متعادل خواند و گفت: این توافق گامی مهم بود هرچند قدم اول برای حل یکی از پیچیده ترین مسایل سیاست جهانی است.

وزیر امور خارجه روسیه در جلسه علنی پارلمان روسیه گفت که پیشرفت خوب و قابل توجهی در روند حل مساله هسته ای ایران از راه های سیاسی و دیپلماتیک حاصل شده است و سرانجام در حل مساله هسته ای ایران، عقل سلیم برتری یافت.

به نقل از خبرگزاری روسی ˈریانووستیˈ، وزیر امور خارجه روسیه پیش از این نیز به طور تلویحی رویکرد غرب به توافق ژنو را مورد انتقاد قرار داده و گفته بود که تعلل و مانع تراشی بر سر اجرای میان ایران و 5+1، ممکن است باعث به تاخیر افتادن اجرای توافق ها و از دست رفتن زمان شود.

شاید همین مخالفت ها و فشارها بود که دولت آمریکا را واداشت تا در موضعی آشکار، مخالفت خود را با افزایش تحریم ها از سوی کنگره این کشور اعلام کند.

باراک اوباما روز جمعه در نشست خبری در پاسخ به سوالی درخصوص ادامه مذاکرات هسته ای ایران و گروه موسوم به 1+5 گفت: هرچند در مذاکرات ژنو با موانع جدی مواجه شدیم ولی درهمین مذاکرات به اندازه 10 سال گذشته پیشرفت داشته ایم.

رییس جمهوری آمریکا با انتقاد شدید از برخی زمزمه ها در کنگره این کشور مبنی بر افزایش تحریم ها علیه ایران افزود: الان زمان آن نیست که کنگره تحریم های بیشتری علیه ایران وضع کند چرا که این تصمیم سبب عقب رفت مذاکرات و راهی خواهد شد که تاکنون طی کرده ایم.



***وظیفه آژانس سنگین است

اکنون در گفت و گوهای کارشناسی میان ایران و کشورهای 1+5 علاوه بر کارشناسان هسته ای، کارشناسان فنی دیگری در حوزه های تحریم و اقتصاد نیز حضور دارند تا توافق سیاسی در ژنو را به طرحی با جزییات اجرایی ترجمه کنند.

خبرگزاری رویترز روز پنجشنبه 28 آذر در زمینه از سرگیری مذاکرات میان کارشناسان ایران و غرب و توافق بر سر نحوه اجرای توافق نوشت: بعد از یک هفته این مذاکرات از سر گرفته شد تا نحوه اجرای توافق ژنو بررسی شود.

به نوشته رویترز در دور قبل گرچه مذاکرات بسیار پیچیده و سخت بود اما خواست سیاسی و واقعی دو طرف برای اجرای توافق ژنو نمایان بود.

گرچه تاکنون هیچ اخباری در مورد نتایج و مباحث این دیدار منتشر نشده است اما به نوشته رویترز عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد ایران و یکی از سخنگویان کاترین اشتون از سر گیری مذاکرات فنی را تایید کردند.

این خبرگزاری یکی از مبانی توافق ژنو را بازرسی های هسته ای دانست که به گفته یکی از کارشناسان آژانس حدود پنج میلیون یورو هزینه خواهد داشت.

در حالی که بودجه آژانس بین المللی انرژی اتمی برای سال 2014 حدود 344 میلیون یورو تخمین زده می شود این گزارش نوشت برای بحث در مورد نحوه عمل و بررسی بودجه ممکن است در ماه آینده آژانس جلسه فوق العاده ای را برگزار کند .

البته به نوشته رویترز آژانس به طور مستمر به بازرسی از تاسیسات هسته ای ایران پرداخته است. آژانس بین دو تا چهار بازرس را در تمام سال در ایران داشته است. ضمن اینکه حدود 20 بازرس نیز به بازدید از ایران پرداخته اند که ممکن است از این به بعد تعداد آنها بیشتر شود.



***نتیجه گیری

تاریخ دیپلماسی نشان داده است که مذاکرات بر سر مسایل مهم همیشه سخت و بسیار پرتنش بوده است و تنها کشورها و افراد کارکشته ای توانسته اند موفق از آن بیرون بیایند که علاوه بر داشتن دانش و اطلاعات و روابط عمیق با بهره گیری از دیپلماسی سعی کرده اند رقیبان دیپلماتیک خود را به پذیرش خواسته های خود وادار کنند و هیچ گاه از مجادلات موقت و یا بی توجهی به حقوق خود از سوی طرف مقابل خسته نشده اند.

دونگ پینگ هان استاد دانشگاه وارن ویلسون در آمریکا در بخش دیگری از گفت و گوی خود با ایرنا در تبیین رویکردهای ایران توصیه کرد ایران باید به نحوی عمل کند که آمریکا در انزوا باشد.

وی پیش بینی کرد که ایران باید به دنبال راه هایی باشد که تحریم های اقتصادی غرب را برچیند و وضعیت خود را بهبود بخشد. ایران در همکاری با چین و روسیه و دیگر کشورهای دوست می تواند اهداف خود را برآورده سازد و وضعیت اقتصادی اش را ارتقا دهد.

وی در پایان تاکید می کند: ایران خود قربانی امپریالیسم غرب بوده است و اکنون به دنبال حمایت از مردمش است و برای حل مشکلات اقتصادی که تحریم های غرب باعث آن شده اند، به مردمش تکیه می کند.

پژوهش**9130**2054