همراهی عربستان و اسراییل، آل‌سعود را از چشم همه می‌اندازد

روزنامۀ فرانسوی زبان لوریان لوژور، چاپ بیروت در یادداشتی به قلم برنارد هیکل و دنیل کورتزر با عنوان"دوستان دروغین خاورمیانه"، اما و اگرهای همراهی عربستان سعودی و اسراییل را مورد بررسی قرار داده است. در این یادداشت آمده است:

توافق هسته ای اخیر میان ایران و گروه 1+5 (چین، آمریکا، فرانسه، انگلستان، روسیه به اضافۀ آلمان) همچنان بخش قابل توجهی از تعابیر و تفاسیر پیرامون تغییر سیاست خارجی آمریکا در قبال متحدان نزدیک این کشور(عربستان سعودی و اسراییل) را به خود اختصاص می دهد.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل، وزرا و طرفداران خود را به اعمال فشار برای مخالفت با این سیاست آمریکا فراخوانده است. از سویی، دولت عربستان سعودی نیز می گوید که واشنگتن بدون دادن تضمین امنیتی به متحدان، آنها را به حال خود رها کرده است. اما پرسشی که این روزها غالباً شنیده می شود، اینست که آیا این نگاه مشترک می تواند اسراییل و عربستان را به هم نزدیک کند؟
همپوشانی منافع عربستان سعودی و اسراییلی طی روزهای اخیر در رسانه های جهان فرضیۀ همکاری و هماهنگی احتمالی در حوزۀ استراتژیک میان دو طرف برای مقابله با ایران را تقویت کرده است. برخی حتی پا را فراتر نهاده و از احتمال باز شدن فضای هوایی ریاض برای نیروهای اسراییلی جهت حمله به ایران سخن به میان آورده اند.
هرچند که این همسویی بدون شک محرمانه خواهد بود و حتی واکنش منفی سعودی‌ها نسبت به حمله نظامی اسراییل به ایران را نیز همراه خواهد داشت، اما بر کسی پوشیده نیست که این سناریو می تواند منافع ملی هر دو کشور را به خوبی تأمین کند.
مدت زمانی است که همه دربارۀ همین مسئله صحبت می کنند که مقامات اسراییلی و سعودی به طور مرتب و منظم پیرامون اطلاعات حساس و مهم با هم مذاکره می کنند. نگرانی های آنها دربارۀ ایران به طور مشخص یک جهت دارد، اما نگاهشان نسبت به رویکرد جدید آمریکا با یکدیگر متفاوت است. هماهنگی دیپلماتیک و نظامی میان اسراییل و عربستان شاید فرضیۀ خوبی برای روزنامه نگاران باشد اما شاید توهم باشد؛ به چند دلیل:
اسراییلی ها نگران برنامۀ هسته ای ایران هستند. به رغم همۀ تحرکات ایران مبنی بر حمایت از حزب الله در لبنان و یا سایر تحرکات این کشور، فعالیت هسته ای ایران برای اسراییل تهدیدی اساسی و مهم به شمار می رود. در صورتی که دیپلماسی بتواند به برنامۀ هسته ای ایران پایان دهد و یا آن را حل کند، ایران دیگر در تیررس سیاست خارجی اسراییل نخواهد بود.
اما نگرانی های سعودی دربارۀ ایران بسیار پیچیده تر است. این مسئله(آنگونه که آنها مدعی اند) شامل دخالت های ایران در امور کشورهای عربی به خصوص عراق، سوریه، لبنان، یمن و بحرین می شود و پیشینۀ آن به دهه های طولانی باز می گردد. اما از زمان وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1979، این وضعیت شکل حادتری به خود گرفته است. این مسئله و پیامدهای آن به این سادگی نیست. جنگ ایران و عراق در سالهای دهۀ 1980 و کاهش فروش نفت هرچند ایران را تضعیف کرد، اما در سالهای دهۀ 1990 ورق برگشت و با تقویت حزب الله و روی کار آمدن شیعیان در عراق و خروج نیروهای آمریکایی از این کشور بازی تغییر کرد و ایران دوباره قدرت گرفت. مقاومت حزب الله در برابر اسراییل در جنگ 33 روزه، محور مقاومت و ایران را نیز تقویت کرد.
ایران در این سالها توانست حماس و سوریه را به سمت خود بکشد و حوزۀ نفوذ عربستان سعودی را تحت الشعاع قرار دهد. در همین اثنا بالا رفتن قیمت نفت و افزایش درآمدهای نفتی، این فرصت را به ایران داد که بر روی برنامه های منطقه ای خود سرمایه گذاری کند و همین مسئله نگرانی های منطقه ای اعراب خلیج فارس را به همراه آورد.
اما دل مشغولی های متفاوت عربستان سعودی و اسراییل در قبال ایران، رابطۀ بسیار متفاوتی به رابطۀ آنها در قبال آمریکا برای دو طرف رقم می زند. رابطۀ سیاسی، فرهنگی، و مذهبی آمریکا با اسراییل بسیار محکم و سخت است و در واقع می توان گفت که آمریکا تنها متحد قابل اعتماد برای اسراییل است. اسراییل همواره آماده بوده که در قبال امنیت خود هر تصمیم مستقلی را بدون وارد آمدن کوچکترین خللی در روابطش با آمریکا اتخاذ کند. در واقع باز هم این احتمال هست که این رابطه در صورت حملۀ اسراییل به ایران، حتی در صورت مخالفت آمریکایی ها تداوم داشته باشد.
اما برخلاف اسراییل، عربستان سعودی به رغم حمایت برخی صنایع نفتی و اسلحه ای، نفوذ بسیار اندکی در حوزۀ سیاست داخلی آمریکا دارد. عربستان سعودی حتی نمی تواند به رابطۀ نزدیک و شخصی خود که با بوش پدر و پسر و حتی بیل کلینتون داشت- و به طور مستقیم روابط دوجانبه را مدیریت می کرد- حساب کند.
مسئلۀ دیگری که نزدیکی احتمالی میان اسراییل و سعودی را غیرممکن می سازد، رفتار و واکنش جهان عرب و حتی جامعۀ وهابی و واکنش ضدصهیونیستی آنها به دولت اسراییل است. در اختیار گذاشتن حریم هوایی سعودی برای حمله به ایران، در صورت فاش شدن، می تواند عربستان سعودی و حتی جهان عرب را با تحریک احساسات ضدصهیونیستی تا آستانۀ بسیج عمومی علیه حاکمیت سعودی سوق دهد و از همه بدتر اینکه عربستان به عنوان همکار و شریک رژیمی تبدیل می شود که در جهان اسلام منفورترین دشمن است.
همکاری و رابطه میان عربستان سعودی و اسراییل به همان میزان که دو طرف تمایلی به جایگزین کردن آمریکا در مناسبات شان ندارند، شدنی نیست. البته این بدان معنا نیست که آمریکا می تواند چشمان خود را بر روی نارضایتی عمیق متحدان خود ببندد. در هر حال، تفاوت دو طرف بر سر ایران و همچنین سوریه و مسئلۀ فلسطین می تواند به شدت نفوذ ایالات متحده آمریکا در منطقه را تحت تأثیر قرار دهد.

5252