نگاهی به فضای دانشجویی و دانشگاه ‌ها در گیلان/الزامات اثرگذاری دانشجو و دانشگاه در توسعه و بالندگی جامعه

به گزارش خبرنگار  مهر، با توجه به اهمیت دانشگاه و فضای دانشجویی تصمیم گرفتیم در قالب میزگردی با حضور " ایرج شاکرنیا " معاونت فرهنگی دانشگاه گیلان، " بهمنش " یک  فعال دانشجویی و همچنین " مجتبی نژاد مبشر " مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت به این موضوع بپردازیم، آنچه می خوانید حاصل این گفتگو است.

دانشگاه‌ ها به‌ عنوان مراکز تربیت سیاست ‌مداران، کارگزاران، رهبران و شخصیت‌ های شاخص و مکان تجمیع نیروهای جوان همواره در کانون توجه جامعه است قشر جوان دانشجو به دلیل داشتن روحیه نشاط و سازندگی در نقد ناملایمات و مشکلات و اصلاح جامعه همیشه نقش‌ آفرینی کرده است.

برخی از محققان معتقدند نخستین تفکرات جنبش دانشجویی را دانشجویانی ارائه کرده ‌اند که بعدها خود در ردیف استادان و بزرگان دانشگاه‌ ها قرار گرفته اند، جنبش دانشجویی شانزدهم آذر ماه سال 1332 پس از کودتای ننگین 28 مرداد ماه از وقایع مهم تاریخ ‌ساز کشور است که  با شهادت تنی چند از دانشجویان دانا و دلاور این سرزمین جاودانه و این روز به‌ عنوان روز دانشجو نامیده شد.

در این حرکت کوبنده و ضد استعماری  که در مخالفت با سفر نیکسون معاون رئیس‌جمهور آمریکا به ایران رخ داد مصطفی بزرگ نیا، احمد قندچی و آزر شریعت رضوی به دست جلادان ساواک به شهادت رسیدند و جمعی دیگر از همرزمان دانشجو و استادان مجروح و دستگیر شدند.

هم‌ اکنون با گذشت 61 سال از قیام دانشجویی آذر ماه دانشجویان ایرانی شاهد حضور پررنگ و سرنوشت‌ ساز دانشجویان در میادین اجتماعی، فرهنگی علمی و اقتصادی هستیم.

از میان جوانان پرشور و شعور دانشگاه های کشور دانشجویانی بودند که به جنبش دانشجویی در دفاع از آرمان های اصیل انقلاب و سرزمین ایران اسلامی معنایی تازه بخشیدند و با پوشیدن لباس رزم در هشت سال دفاع مقدس با شهادت جانبازی اسارت و نبرد بی‌امان با دشمن تا دندان در مسلح حماسه‌ های به ‌یادماندنی خلق و در عرصه ‌های علمی و با پیشرفت‌ های شگرف در سیاست و ایران و ایرانی را در جهان سرافراز کردند.

در سال حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی همه دانشجویان و هم دانشگاهیان پیش‌قراولان خلق این حماسه هستند و قادرند اهداف این شعار اساسی را تحقق بخشند و ایران را به کشوری پیش رو تبدیل کنند.

مهر- چقدر دانشجو و فضای دانشگاه در تاریخ ساز بودن جامعه نقش دارد؟

 شاکر نیا: قشر دانشجو به دلیل جایگاه و ویژگی‌ های خاصی که دارد نه تنها در کشور ایران بلکه در همه جوامع تحول خواه حرکت ‌آفرین و به عنوان یکی از گروه ‌های مرجع همیشه در همه فرهنگ ‌ها مطرح بوده است.

از ویژگی ‌های حرکت ‌های دانشجویی و جنبش ‌های دانشجویی در ایران آمیختگی با فرهنگ اصیل اسلامی و مذهبی و بومی قبل و بعد از انقلاب است.

به عنوان مثال حرکت که در شانزدهم آذر ماه سال 32 که در اعتراض به کودتای ننگین مرداد ماه به وجود آمد هر چند در خیابان ها تظاهرات و راهپیمایی هایی صورت می گرفت اما بعد از بازگشایی دانشگاه‌ ها مباحث علمی و مبارزات مقاومتی شکل دیگری به خود گرفت.

بر این اساس در مورد بازگشایی سفارت انگلیس و سفر نیکسون به ایران حرکات دانشجویی اوج و خروش بیشتری به خود گرفت و برای رژیم پهلوی مسئله ساز شد بعد از انقلاب نیز دانشجویان به عنوان گروه های مرجع  در دوران دفاع مقدس و سازندگی و پیشرفت‌ های اخیر در رشته‌ های مختلف علمی و سیاسی حرکت ‌آفرین بوده ‌اند و بیشتر این حرکت‌ آفرینی ها از نوع فرهنگی و مذهبی بوده است.

مهر- در تاریخ معاصر حتی در 200 سال گذشته در نگاه به حرکت ها و جنبش ‌ها بخشی از جوانان و افراد تحصیل ‌کرده به خصوص در دوره مشروطه تاکنون شرایط دانشجویی بسیار مؤثر و تاریخ ساز بوده است در این ‌باره چه نظری دارید؟

بهمنش: روح و ذات و مقتضیات دانشجو  این است که در قید و بند و تابع بسیاری از مسائل نیست و این مسئله عنصر اصلی و پایه دانشجو را تشکیل می ‌دهد که منجر به تاریخ سازی شده‌ البته ناگفته نماند که در برخی از مقاطع از دانشجویان سوء استفاده شده است.

از آنجائیکه دانشجویان آزاد فکر و انتقاد نیز می ‌کنند و نسبت به حکومت ‌ها و دولت ‌ها، فضای اطراف و مکانی که در آن تحصیل می ‌کند مطالبه گر است از طرفی دیگر این آزاداندیشی نیز اگر هدایت نشود و مورد حمایت دقیق قرار نگیرد عده ای از آن سوء استفاده خواهند کرد.

به نظر من دانشجو خصوصیت بارز آزاد فکر کردن را دارد که مزیت این قشر است. دانشجو به راحتی هر چیزی را قبول نمی ‌کند با پرسشگری نسبت به مسائل مختلف قانع می ‌شود در واقع چون باید مقتضیات ذهنی و روانی و منطقی مسائل را قبول کند که این نکته مثبتی است.

مهر - بحث و استدلال طلبیدن وجه مثبت دانشجویان و همچنین تاریخ سازی یک مقوله مهم دانشگاه و دانشجو است به نظر حضرتعالی فعال دانشجویی کیست و چه نقشی دارد؟

نژاد مبشر: هم ‌اکنون غربی ‌ها در حال تزریق این مسئله به مردم هستند که انقلاب شما یک انقلاب سیاسی است در حالی که این بیان کاملا متناقض با ارزش ‌های انقلاب است در واقع انقلاب اسلامی یک انقلاب فرهنگی است.

انقلاب اسلامی ملت ایران مبارزه با واقعیت ‌ها بود، واقعیت‌ های آن دوره استبداد و تفکر نظام امپریالیستی  بر بدنه محتاج کشور است که یک بدنه فلج را به وجود آورده بود یک نگاه از بالا به پائین به نظام شاهنشاهی می شد.

براساس گفته شهید مظلوم بهشتی که انقلاب اسلامی انقلاب واقعیت ها و آرمان ها بوده  زیرا اسلام دین آرمان ‌ها است.

حرکت ‌هایی که با نام انقلاب در کنار حرکت انقلاب اسلامی از آنها یاد می ‌شود در چه جایگاهی قرار دارند به‌ عنوان مثال انقلاب 17 اکتبر روسیه و یا انقلاب فرانسه و انقلاب کوتاه چه جایگاهی در حال حاضر دارند.

برای تحلیل این مسئله باید دانست که چه اندیشه ‌ای این انقلاب را به وجود آورده است به یقین با بررسی اندیشه حضرت امام خمینی رحمت الله علیه به این نکته خواهیم رسید که انقلاب اسلامی انقلاب آرمان‌ ها بوده است.

امروز یکی از شاخص ‌های کشورهای در حال توسعه مثل فرهنگی بوده است. اگر فرهنگی در یک کشور نهادینه شود به طور یقین پایه ‌های آن کشور محکم و استوار خواهد شد اینجاست که نقش دانشجو در فضای دانشگاه‌ ها و نقش فعال دانشجو مشخص می‌ شود.

در شرایط کنونی اصلی‌ ترین نقش فعال دانشجو که به عنوان موتور محرک دانشگاه در نگاهمان به دانشگاه چگونه است باید گفت نگاه ها فقط علمی نیست بلکه یک نگاه چند بعدی است. امروز تنها رسالتی که بر عهده دانشجو و فعال دانشجو در دانشگاه قرار دارد، مهندسی فرهنگی است.

اگر نقش دانشجو بعد از انقلاب تا هم‌ اکنون در زمان جنگ و چه بعد از آن بررسی شود به‌ عنوان مثال نقش دانشجو در اوائل انقلاب در تسخیر لانه جاسوسی  حرکتی است که امام خمینی رحمت ‌الله علیه از آن به‌ عنوان انقلاب بزرگ یاد می‌ کند و در این برهه ماهیت حرکت دانشجویی که همان آرمان‌ خواهی است  نشان داده می ‌شود.

آرمان‌ های نظام اسلامی عدالت، مساوات، عزت و افتخار ملی است که اگر این عزت و افتخار ملی زیر سؤال رود دانشجو وارد میدان می ‌شود. نگاه فعال دانشجو به جامعه و دانشگاه یک نگاه دلسوزانه است.

مهر- در دهه چهارم انقلاب اسلامی چقدر توانسته ایم به این توانمندی‌ ها دست یابیم دهه نخست با شور و حال انقلابی بودن پیش رفت دهه دوم در جنگ و دفاع مقدس خلاصه شد دهه سوم نیز دوران سازندگی و بالندگی آرمان‌ های انقلاب را سپری کرد دانشجو و دانشگاه در عرصه کنونی که دهه چهارم انقلاب است با دیدگاه‌ های حضرتعالی چقدر توانسته قدم ‌های مثبت و رو به جلو بردارد؟

نژاد مبشر:  نظام جهانی نظام غرب و نظام استعمار برای اینکه بتواند انقلاب را از حرکت در مسیر خود باز دارد مذاکره با نظام جمهوری اسلامی را مدنظر قرار می دهد امروز می‌ بینیم که شش نیز می ‌تواند کوچکتر از یک باشد چگونه به این فضا رسیده ‌ایم به دلیل این است که ملت در گام چهارم از حرکت  انقلاب موفق بوده ‌و به یک پالایش و بالندگی دست یافته ‌است.

علم جویی نخستین عامل مهندسی فرهنگی است و به گفته رهبر معظم انقلاب که فرموده ‌اند: " من از شما پژوهش و درس خواندن را می‌ خواهم."

این بحث برای دانشگاه یک نوع جهاد است بنابراین امروز دیده می ‌شود نظام استعمار غرب و امپریالیست برای اینکه مانع ادامه حرکت  ملت شود دانشگاه‌ های کشور را نشانه می ‌رود.

دنیای غرب می‌ داند ایران اسلامی در زمینه انرژی هسته‌ ای و تاسیسات هسته ‌ای به دنبال سلاح اتمی نیست بلکه به دنبال دستیابی به دانش صلح آمیز هست حال چه اصراری وجود دارد تا این حرکت متوقف شود این مسئله بر می ‌گردد که ملت در دهه چهارم انقلاب مسیر رو به رشدی داشته است.

دومین عامل در مهندسی فرهنگی که به موفقیت کشور کمک می ‌کند مبحث آرمان ‌خواهی دانشجویی است. دانشجو باید به دنبال آرمان ‌ها باشد زیرا انقلاب اسلامی انقلاب آرمان ‌هایی مانند عدالت، مساوات و آزادی بوده است.

 سخن دنیای غرب در مورد مسئله هسته ای ایران اینکه چرا این ملت باید از این فناوری برخوردار باشد، ایران همراه سایر کشورهای در حال توسعه باید از داشتن این فناوری محروم باشند.

مهر- با توجه به فضایی که در دهه چهارم انقلاب اسلامی وجود دارد و با توجه اینکه دشمن به دانشگاه‌ ها نگاهی پررنگ دارد و این مسئله که خود دانشگاه می ‌تواند هدایت گر باشد و می‌تواند این هدایت پذیری را به جامعه انتقال دهد چه نظری دارید ؟

بهمنش: مطالبه گری در ذات دانشجو است تا زمانی که در این مسئله سرمایه گذاری صورت نگیرد و مورد توجه دانشجویان و مسئولان دانشگاه‌ ها نباشد حداقل بسیاری‌ از پایه ‌های پیشرفت دانشجو و کشور را از دست خواهیم داد.

رهبر معظم انقلاب نیز درباره مطالبه گری دانشجو بسیار تاکید و فرموده‌ اند "" دانشجو  باید از مسئولان بخواهند و همواره مطالبه گر باش اگر متوجه اشتباه مسئولان در مسئله‌ ای می ‌شوید آن را فریاد بزند " بنابراین دانشجویان باید به مسئله مطالبه گری دقیق باشند.

دانشجو در دانشگاه با مسائل مختلفی روبرو است ممکن است از فضای دانشگاه و استادان و مقامات استانی و کشوری ایراد بگیرد که باید آن را ساماندهی کرد.

مقام معظم رهبری برای نخستین بار در سال 76 در جمع نخبگان دانشجویی موضوع کرسی های آزاد اندیشی را مطرح کردند که در سال 81 این مسئله در نامه ‌ای که به مسئولان حوزه علمیه نوشته شد مستقیم و چارچوب مند بیان که کرسی‌های آزاد اندیشی، نقد و مناظره و نظریه پردازی باید پیگیری شود و برای آن برنامه ‌ریزی صورت گیرد در غیر این صورت یکی از پایه‌ های اصلی انقلاب ‌لنگ خواهد ماند.

زیرا دانشجو در دوران انقلاب و قبل از آن در بسیاری از موارد حکومت را نقد می‌ کرد و مطالبه گر بود و همین مسئله موجب رشد و پیروزی انقلاب در بسیاری از مسائل شده است.

رهبر معظم انقلاب مشوق این موضوع بوده ‌اند و پیگیری آن را از دانشجویان و مسئولان خواستار شدند، براساس مصوبه وزارت علوم تحقیقات و فناوری اطلاعات در سال 88 رهبر معظم انقلاب به طور مستقیم از مسئولان می ‌خواهند تا کرسی ‌های آزاد اندیشی را در فضای دانشگاه‌ ها برگزار کنند.

 اگر بخواهیم مطالبه گری دانشجو در مسیر درستی ادامه یابد و سخن دانشجو به ‌صورت مستدل منطقی و با توجه به مقتضیات خود بیان شود باید درباره دانشجو و دانشگاه برنامه‌ ریزی انجام شود.

مهر- چقدر توانسته ‌ایم در دانشگاه گیلان و دانشگاه‌ های استان شاهد این باشیم که فعالان دانشجویی آنطور که آرمان‌ ها، خواسته‌ ها و مواردی که به دنبال آن در سایه قانون هستند را نهادینه کنند و به آن دست یابند و چقدر دانشگاه توانسته این فضا را برای دانشجو مهیا سازد؟

شاکرنیا: در سال 1357 یک انقلاب مردمی و عمیق فکری و فرهنگی را شاهد بودیم که این به مذاق دشمنان و مخالفان خوش نیامد و تصور ایجاد همچین انقلابی را در منطقه ‌ای که آن را جزیره ثبات و امنیت گذاشته بودند  نداشتند و به دنبال راهکاری برای مقابله با این خیزش مردمی بودند و تصور آن را نداشتند کسانی که شعار نه شرقی و نه غربی را سر می ‌دادند به این درجه از قدرت و کارایی برسند که بیش از 30 سال در برابر دشمنان دوام بیاورد.

در زمان حاضر نیز با تحریم‌ های وحشیانه و ظالمانه حتی برای اعضای هیئت علمی که اجازه دسترسی به پایگاه‌های اینترنتی برای انتشار مقاله‌ های علمی نمی دهند با وجود این پیشرفت ‌های بسیاری صورت گرفته است.

حرکت ملت ایران یک حرکت رو به جلو بوده چون ارتباط خوبی میان مردم و مسئولان به ویژه رهبر معظم انقلاب وجود دارد. این ارتباط تنگاتنگ و اطمینان باعث مقاومت و دوام ملت ایران در برابر فشارها و تحریم ‌ها و کارشکنی ‌ها شده است و دانشجویان نیز در زمره همین مردم با روحیه ایثار و از خودگذشتگی قرار دارند.

نگاه حرکت‌ های دانشجویی مذهبی و بومی است  از تشکل ‌های اسلامی و در کانون‌ های فرهنگی، انجمن ‌های علمی در دانشگاه‌ ها بر این اساس حرکت رو به جلو دارند.

بر این اساس دشمنان انقلاب و نظام به مذاکره روی ‌آورده اند بنابراین این حرکت رو به پیشرفت است و امیدوار هستیم که در دهه چهارم این پیشرفت به گونه ‌ای باشد که همیشه امتداد داشته باشد.

معاونت های فرهنگی وزارت علوم در چند سال اخیر شکل گرفته است در حالیکه در گذشته مدیریت فرهنگی زیر نظر معاونت دانشجویی گنجانده شده بود.

این جایگاه حرکت ‌ها، خیزش‌ ها و هدایت‌ های فرهنگی مسئولان را به این نتیجه رساند که باید معاونت فرهنگی در دانشگاه‌ ها شکل گیرد تا جایگاه فعالیت‌ های فرهنگی و استقلال فرهنگی در دانشگاه‌ ها مشخص شود.

بر این اساس بودجه و ساختار مستقل و مدیران مشخص داشته باشند تا بتوانند بسترهای لازم را برای حرکت‌ های دانشجویی فراهم کنند این دلیل که دانشگاه باید محل فعالیت‌ های علمی و فرهنگی باشد با وجود اینکه بسیاری علاقه‌ مند هستند دانشگاه یک مجمع اجتماعی و سیاسی باشد که این دو باهم بسیار فرق دارد.

اگر دانشگاه فعالیت ‌های علمی و فرهنگی موثری داشته باشد می‌ تواند حرکت‌ زا و همراه با فکر باشد و در جامعه نقش ایفا کند اما اگر دانشگاه تنها یک نهاد اجتماعی و سیاسی باشد این رابطه برعکس می‌ شود یعنی از بیرون دانشگاه تحت تأثیر قرار می‌ گیرد و خود را با حرکت‌ های بیرون وفق می‌ دهد که دراین ‌صورت این فعالیت ‌ها مناسب نیست.

کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه ها  برای  ایجاد، تقویت و نهادینه سازی فضای عقلایی و نیز لزوم آزادی اندیشه و بیان که سنت دانشگاه تمدن ساز اسلامی ـ ایرانی محسوب می شود و با هدف ایجاد فرهنگ تضارب آراء و تعامل علمی در عین اجتناب از مراء و جدال باطل و جلوگیری از ابتلای محیط های دانشگاهی به سطحی نگری و سوداهای گروهی در راستای اجرای منویات رهبر معظم آزاداندیش و فرزانه انقلاب اسلامی،ایجاد شده است.