اعراب بر توافق هسته‌ای ژنو حساب کنند

ابراهیم بحرالعلوم*

شاید آن چه در ژنو به دست آمد را بتوان گفت که دستاوردی تاریخی و یا قرن است، دستاوردی که در پی مذاکرات و تلاش های موفق هیئت ایرانی با شش کشور جهانی به دست آمد. پیش از این پرونده هسته ای ایران به یک معضل اساسی در بعد سیاسی در سطح ایران و منطقه و جهان تبدیل شده بود. مذاکرات ماراتونی ایران در طول ماه های گذشته سرانجام به نتیجه رسید و ایران توانست حقوق خود را حفظ کرده و دنیا عضویت آن را در جمع کشورهای برخوردار از انرژی هسته ای و حق استفاده آن را از این توانایی برای استفاده در اهداف صلح آمیز به رسمیت بشناسد و به دنبال آن قبول کند که به تدریج تحریم های اقتصادی اعمال شده علیه ایران را لغو کند. این دستاورد به دست نمی آمد اگر زمینه ها و مقدمات آن که در زیر به آن اشاره می شود، فراهم نمی شدند:

1- صعود فراکسیون سیاسی معتدل ایران به قدرت که با رای ای که از جانب مردم به دست آورد، جریانی کاملا مردمی شد. این رای نه تنها نشان از تایید مردمی سیاسی در سطح ایران بود بلکه می توان حتی آن را رفراندومی منطقه ای قلمداد کرد که لزوم تغییر هم زمان با حفظ زیربناهای اساسی جمهوری اسلامی ایران را ایجاب می کرد. همین تحول ملی به رئیس جمهور روحانی و دولت او این فرصت عظیم را داد که بتوانند تحرکی برای گشودن گره ها در سیاست خارجی ایران انجام دهند.

2- کاخ سفید و شخص رئیس جمهور اوباما ضرورت درک متغیرهایی که منطقه در آنها به سر می برد را فهمیدند و در نتیجه وارد مسیری برای حفظ موازنه های منطقه ای به سمتی که به ایران فرصت نقش آفرینی منطقه ای تا اندازه ای که مصالح اساسی آنها را تهدید نکند، دادند. کلید این قفل با قبول ایران هسته ای و پذیرفتن روند دیپلماسی و قبول راه حلی برای حل آن باز شد. مساله ای که مورد حمایت ملت امریکا نیز قرار گرفت به گونه ای که آخرین نظرسنجی ها حکایت از تمایل 67 درصدی ملت امریکا برای حل پرونده هسته ای ایران از راه های دیپلماتیک دارد. برای همین ایالات متحده نقش بزرگی در رفع موانع و عدم قبول نگرانی بعضی ها که به دنبال تشدید برخوردها با ایران بودند، داشت.

3- ورود روسیه به عنوان یکی از عناصر توازن در سیاست خاورمیانه ای تاثیری مهم در همه ابعاد دور ساختن شبح جنگ از منطقه و حمایت از ایران برای رسیدن به حقوقش و حفظ آن به عنوان یک قدرت منطقه ای داشته است.

آن چه از توافق جهانی برای حل موضع ایران برداشت می شود یعنی داده های بسیاری که نسبت به آینده برداشت می کنیم، این است که بسیاری از مشکلات حل خواهند شد، از جمله پرونده های متعدد منطقه ای حل و فصل خواهند شد که از جمله می توان به بازتاب آن بر پرونده عراق و ثبات آن اشاره کرد، اما همین ها به شرطی است که منطقه وارد مرحله جدیدی شود که دریابد باید از این شبح بحران عبور کند و طرف های مختلف به یکدیگر نزدیک شوند تا مشکلات منطقه را بررسی کرده و توازنی برای آن در نظر بگیرند. راه گریز نیست جز این که بر دستاوردی که ایران به دست آورده حساب کنیم تا بتوانیم از قدرت آن برای آرام کردن منطقه و پایین کشیدن فتیله بحران ها و اجتناب از تحریک قوای متضرر منطقه ای از این توافق استفاده کنیم. منطقه ای که دهه ها است در پشت اختلاف ها و تنش های ایران با جامعه بین المللی به سر می برد اکنون وقت آن است که خود را از این وضعیت خارج کند.

این دستاورد بزرگ که اکنون گام اول آن برداشته شده است، مبارک ایران، رهبران و حکومت و ملت آن باشد که می تواند منطقه را به سمت امنیت و ثباتی که در طول چهار دهه گذشته از آن محروم بوده اند، رهنمون کند. باید اعتراف کنیم که رهبران ایران از حکمتی استثنائی برای همکاری در پرونده های مختلف منطقه ای برخوردارند و همان طور که در مذاکرات دیدیم به خوبی می توانند میان مصالح و حفظ حقوق ملت خود توازن ایجاد کنند. این صحیح است که تلاش های پیش رو به سمت پرونده سوریه خواهد رفت و امیدواریم که در این زمینه نیز توفیقی حاصل شود تا شر تروریست ها از سوریه کنده شود و ملت سوریه این توانایی را بیابند که نظام سیاسی و رهبران خود را انتحاب کنند، اما در برابر ما نیز فرصتی برای کشیدن نقشه راهی برای همکاری با همه طرف های سیاسی برای رسیدن به ثبات در عراق و حمایت از مبارزه با تروریسم و توقف خونریزی ها در عراق و به موفقیت رساندن تجربه سیاسی وجود دارد. البته این مورد آخر در انتظار تحقق است و چنین چیزی تحقق نمی یابد تا زمانی که همکاری های کامل و مشترک منطقه ای با حمایت بین المللی حاصل نشود.

دکتر ابراهیم بحرالعلوم، وزیر سابق نفت عراق این یادداشت را به طور اختصاصی برای خبرآنلاین نگاشته است.

52262