نقش منفی همسایگان در تعاملات بین المللی ایران

بدون شک کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس بطور مستقیم و غیر مستقیم نقشی منفی در رویکرد جدید بین المللی دولت یازدهم و بطور مشخص مذاکرات ژنو ایفا کرده اند. اینکه سیاست خارجی ما باید تمامی عوامل و از جمله عکس العمل همسایگان را در تحرکات خارجی و بین المللی خود و از جمله مذاکرات با غرب را در معادلات خود وارد کند عملی سنجیده است. ولی دخیل دانستن و قائل شدن وزنی برای آنان در این رویکرد جدید و مذاکرات آنگونه که در یکی دو موضعگیری وزیر امور خارجه تبلور پیدا کرده است سیاست درستی نیست و عواقب و مابه ازائی برای ایران دارد که مضار آن بر منفعت احتمالی مثلا" بی خطر کردن آنها می چربد.
رویه عمل و مجموعه سیاستها و عملکرد چند سال اخیر کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و مخصوصا" سعودی و قطر چه در ارتباط با ایران و یا سیاستهای خاورمیانه ائی ایران همچون سوریه و مصر جای هیچگونه مصلحت اندیشی برای اتخاذ سیاستی شفاف در قبال این تحرکات بر جای نگذاشته است. لذا مباحثات و مذاکرات ایران و آمریکا در نیویورک و ژنو چه مربوط به مباحث هسته ائی باشد و یا پیداکردن نقشه راهی برای اعتماد سازی و همکاری در زمینه مسائل مهم جهانی و منطقه ائی صرفا" به همین دو کشور مربوط میشود و نه اعراب و همسایگان ایران! بنابراین اطمینان دادن وزیر امور خارجه ایران در مصاحبه تلویزیونی چندی پیش خود که " این مذاکرات علیه آنها نیست و یا بیان جملات کلی نظیر برادر بزرگتر و اینکه اولویت جمهوری اسلامی در سیاست خارجی، همسایگان ایران است و ایران به عنوان بزرگترین و قدرتمندترین کشور منطقه منافع همسایگان خود را در نظر داشته " و تکرار این جملات و راهبرد در مقاله شرق الاوسط ، هیچگونه تاثیر مثبتی ندارد زیرا آنها بر اساس فهم، سیاست و منافع خود از روند تحولات کنونی و متغیرات جدیدی که شکل گرفته است مواضع خویش را تنظیم می کنند و نه تعریف و تبیین ما.
بعنوان مثال در مذاکرات ژنو 2 جدای از نقش و راهبرد فرانسه در صحنه بین المللی و مخصوصا" خاورمیانه، اهداف سیاست خارجی دولت کنونی فرانسه، انگیزه های شخصی وزیر خارجه اش در ظهور و بروز اینگونه در مذاکرات ژنو 2 که خود نیاز به تحلیل جداگانه ائی است ، آنچه این کشور را برای ایفای چنین نقشی تشویق کرد لابی صهیونی- عربی بود. لذا بررسی دیدگاه کشورهای همسایه ایران به این دور از مذاکرات و کلا" تحرکات اخیر سیاست خارجی ایران امری ضروری است. در حلقه اول محیط پیرامونی کشور ، ایران در همسایگی پانزده کشور بسر می برد که با هیچیک دارای توازن ژئوپولتیک نیست.
کشورهائی مانند افغانستان و پاکستان که ضعیف و دارای مشکلات ساختاری و ثبات هستند و همچنین کشورهای شمالی ایران که قرینه ائی از تاثیر آنها بر مذاکرات مذکور در دست باشد، مورد نظر این مقاله نیستند. اما کشورهای جنوبی خلیج فارس که از نظر اقتصادی در حال رشد اما از نظر سیاسی و امنیتی به شدت بی ثبات و وابسته اند و اطلاعات و قرائن فراوانی از حساسیت آنها نسبت به این مذاکرات و طبعا" بهبود رابطه ایران و غرب در دست است باید با راهبرد جامع تری مورد توجه و بررسی قرار گیرند. مجموعه شرایطی که باعث عدم توازن ژئوپلیتکی بین ایندسته از کشورها و ایران شده وضعیتی را بوجود آورده است که در بهترین حالت از روابط دو و یا چند جانبه هیچ قرابت، نزدیکی و یا همکاریهای راهبردی و دراز مدت بین ایران و همسایگانش در حاشیه جنوبی خلیج فارس تا کنون شکل نگرفته است و دورنمای آن نیز تیره است. اگرچه همکاریهائی دو جانبه بین ایران و بعضی از این کشورها جریان یافته ولی میزان موفقیت انها نیز نیاز به بررسی عمیقتری دارد.
وضعیت امنیتی منطقه به گونه ائی است که ناآرامیها محدود به منطقه و زمان خاص نمی ماند. بلکه حرکت علیه هر کشوری هم به کشورهای داخلی دیگر سرایت می کند و هم روابط بین الملل را تحت تاثیر قرار می دهد. لذا هم کشورهای داخل منطقه باید زمینه این ظرفیت سازی را در خود ایجاد کنند و هم کشورهای موثر خارج منطقه که برقراری امنیت در این منطقه واقعا" برایشان مهم است باید کمک کنند تا قابلیت همکاری و اعتماد کردن به یکدیگر برای ترکیب منافع و پتانسیلها برای ایجاد یک منطقه امن تر بوجود اید. زیرا با شروع حل نسبی مشکلات بین المللی ایران احتمال سنگ اندازی منطقه ائی و ایجاد چالشهای جدید برای ایران دور از ذهن نیست.
قدم اول برای رسیدن به چنین زمینه ائی پذیرش این نکته است که اختلاف و تنوع منافع نباید به تضادهای امنیتی تبدیل شود. لذا برای تحقق این امر شروع همکاری در بررسی و تدوین یک چارچوبه جامع برای اعتماد سازی و همکاری در زمینه مقولات حیاتی مشترک منطقه که دنیا را نیز متاثر خواهد کرد نظیر توسعه افراطیگرئی دینی و ترویج خشونت گرائی که منطقه و در قدم بعدی دنیا را به کام اتش خود فرو خواهد برد از سوی کشورهای داخل منطقه و قدرتهای خارجی ضروری است و از این دید باید کشورهای فرا منطقه ائی را نیز حساس و آگاه کرد تا برخوردی سازنده با این روند جدید داشته باشند.

منبع: روزنامه اعتماد