آیا اردوغان به زودی به دمشق سفر می‌کند؟

عبدالباری عطوان با اشاره به پیروزی راهبرد سوریه در منطقه و شاخصه سیاست آنکارا در تغییر موضع سریع مبتنی بر منافع ملی، بعید ندانست که نخست وزیر ترکیه در هفته‌های آینده عازم دمشق شود تا با بشار اسد دیدار کند.
به گزارش  نشریه رأی الیوم، عبدالباری عطوان تحلیلگر مسایل بین المللی در تازه‌ترین مقاله خود نوشته است:

متغیرات اختلاف در مواضع کشورهای مختلف در منطقه در کمتر از 24 ماه، خاورمیانه را به منطقه‌ای ملتهب با جنگ‌ها  و رویارویی‌ها و تغییرات در ائتلاف‌ها و مواضع تبدیل کرد. در نوامبر سال 2011 تهران از تصمیم ترکیه در  استقرار موشک‌های ناتو در خاک این کشور خشمگین شد؛ این موشک ها برای حمایت از اسرائیل در صورت حمله احتمالی به این رژیم از سوی ایران در ترکیه قرار داده شده بود. فرمانده سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران در آن زمان به صراحت هشدار داد که اگر از یک کشور خارجی به ایران حمله شود، ایران ترکیه را هدف قرار خواهد داد.

در اکتبر سال 2012 هواپیماهای جنگی ترکیه یک هواپیمای غیر نظامی سوری را که مدعی بودند سلاح به این کشور حمل می‌کند، توقیف کرد؛ این هواپیما از مسکو عازم دمشق بود، با وجود اینکه به این هواپیما اجازه داده شد که بعد از توقف چند ساعته به پرواز خود ادامه دهد، اما این اقدام باعث خشم روسیه و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور این کشور شد.

ترکیه در آغاز بحران سوریه پر سر و صداترین کشور و از شدیدترین حامیان مخالفان سوری بود که به دنبال حمله به سوریه بود و موضعی خصمانه علیه کشورهای حامی سوریه از جمله ایران و عراق و حزب الله لبنان اتخاذ کرده بود.

اما از هفته قبل ترکیه با بازبینی محاسبات خود به حوادثی که در منطقه روی می دهد، نگاهی دقیق انداخت. آنکارا پذیرش سیاست عقب نشینی دیپلماتیک بزرگ در پرونده سوریه را پذیرفته و همین موضوع شگفتی هم‌پیمانان قدیمی این کشور یعنی قطر و عربستان سعودی را بر انگیخته است.

رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه در همین راستا هفته قبل به مسکو سفر کرد، این سفر که در رأس هیئتی عالی رتبه از جمله احمد داوود اوغلو وزیر خارجه و همچنین وزیر انرژی این کشور انجام شد، تحت عنوان مشارکت در نشست‌های شورای عالی ترکیه و روسیه برای تعمیق روابط میان دو کشور انجام شد.

در ابتدای این نشست اردوغان از پوتین خواست تا به کشور وی در اجلاس شانگهای کرسی بدهد، این اقدام برای تحقیر اتحادیه اروپا درخواست می‌شد که سالهاست ترکیه را در درخواست عضویت در این اتحادیه با مطرح کردن شرایط غیر قابل اجرا معطل کرده است. پوتین در مقابل از ترکیه خواست تا بر معارضان سوری فشار وارد کند تا در کنفرانس ژنو 2 شرکت کنند. عدم اصرار اردوغان در این دیدار به ضرورت برکناری بشار اسد به عنوان شرط غیر قابل مذاکره در هر راهکار سیاسی حل بحران سوریه نیز جالب توجه بود، این در حالی بود که ارودغان گفته بود که برگزاری این کنفرانس می‌تواند فرصتی برای کسب زمان بیشتر از سوی دولت سوریه باشد.

روز چهارشنبه گذشته نیز داود اوغلو به تهران سفر کرد تا با محمد جواد ظریف همتای ایرانی خود دیدار کند، خنده در این نشست دوجانبه حکمفرما بود و دو وزیر در کنفرانس مطبوعاتی خود اعلام کردند که برای حل بحران سوریه و توقف خونریزی‌ها در این کشور همکاری خواهند کرد، در اظهار نظری جالب، دو وزیر خواستار آتش‌بس قبل از برگزاری کنفرانس ژنو شده و پایبندی دو طرف برای قانع کردن معارضان و دولت برای موافقت با این آتش‌بس را نیز اعلام کردند.

داوود اوغلو همچنین با حسن روحانی رئیس جمهور جدید ایران دیدار کرد؛ وی در این دیدار تمایل خود را برای سفر به ترکیه در ماه آینده اعلام کرده و این نشان از تغییرات بزرگ در مواضع رهبران ترکیه به شمار می‌رود.

موضع اردوغان در قبال سوریه در ابتدای بحران این کشور به گونه‌ای بود که بسیاری از هم پیمانان قوی روی آن حساب کرده بودند؛ اما این عده کم کم دور ترکیه را خالی کردند، آمریکا و اروپا در سیاست مقابله با ایران و دولت سوریه تجدید نظر کردند. آنها با تغییر مواضع سابق خود به دنبال همگرایی با ایران و ایجاد ائتلاف های جدید در منطقه برآمدند. حمایت اردوغان از محمد مرسی رئیس جمهور سابق مصر باعث شد تا تایید کشورهای حاشیه خلیج فارس (به استثنای قطر) از وی برداشته شود؛ قطر البته در این میان با سرمایه گذاری خود در ایجاد معجزه اقتصادی کنونی در ترکیه نقش داشت، اما این سیاست‌ها در حال حاضر منجر به اخراج سفیر ترکیه از قاهره شده است.

در سایه این تحولات بعید نیست که آنکارا از مواضع سابق خود در آغاز بحران سوریه عقب‌نشینی کرده و به دنبال ائتلاف‌های جدید و تامین بیشتر امنیت داخلی و تامین آرامش مرزهای خود باشد.

ترکیه در کنار سفر به روسیه و تهران قرارداد موشکی با چین به امضا رسانده و داوود اوغلو وزیر خارجه خود را دو هفته قبل به بغداد نیز فرستاد؛ این موضوع نشان دهنده اعتراف ترکیه به موفقیت بزرگ دیپلماسی روسیه در قبال سوریه است.

اردوغان فردی پراگماتیک است و در ده ساله حاکمیت خود ثابت کرده که در تغییر مواضع خود بر اساس منافع ملی کشورش لحظه‌ای تردید نمی کند، وی هنگامی که مشاهده کرد که کشورش در کنفرانس ژنو و کل معادلات منطقه‌ای در حاشیه قرار گرفته، به صورت کلی معادلات را تغییر داد تا بتواند نقش منطقه‌ای خود را به عنوان یک بازیگر قوی بازیابد.

سفیر ایران در آنکارا چند روز بعد از سفر داوود اوغلو اعلام کرد که کشورش حاضر است برای بهبود مناسبات میان ترکیه و سوریه میانجگری کند و اوضاع به حال سابق بازگردد. ما بعید نمی دانیم که اوغلو یا خود اردوغان ساک‌های خود را برای سفر به دمشق در هفته های آینده ببندند و با بشار اسد دیدار کنند.

نظریه ترکیه در صفر کردن مشکلات به صفر کردن دوستان این کشور منجر شد، عامل آن نیز تعامل غیر کارشناسی این کشور با بحران سوریه و سقوط در دام برخی کشورهای متهور خلیج فارس و محاسبات غیر حساب شده در سیاست خارجی بود، همین موضوع بود که اردوغان را به صورت ناگهانی به حمله به شخص بشار اسد واداشت، حمله‌ای که در آن زمان همه را به تعجب انداخت.

52261