هدایت فرهنگی کشور را نمی‌توان به افکار عمومی سپرد/ عملیاتی نبودن دیدگاه‌های رییس‌جمهور

محمد حسین نیرومند هنرمند کاریکاتوریست، سردبیر سابق کیهان کاریکاتور و مشاور وزرای ارشاد دولت نهم و دهم در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد صحبت‌های مطرح شده از سوی حسن روحانی، رییس‌ دولت یازدهم درباره مباحث فرهنگی و به ویژه ممیزی که در گزارش عملکرد 100 روزه دولت بدان اشاره شد، گفت: یکی از مسائلی که مطرح شد طرح عدم مداخله دولت در امور فرهنگی بود که این طرح دوستان طرحی غیرکارشناسی است. صحبت کردن ساده است ولی عملیاتی کردن آن با توجه به شرایط خاص کشورمان غیر ممکن به‌ نظر می‌رسد. خارج از ایران هم در حوزه فرهنگ مداخله می‌شود و حتی در سیاست‌های فرهنگی دیگر کشورها هم مداخله می‌کنند که مفهوم آن همان تهاجم فرهنگی است. دولت ما مداخله نکند آیا آنها هم مداخله نمی‌کنند؟

وی افزود: اگر در فضای کشور تنها در عرصه مدیریت فرهنگی فعالیت نکرده باشید و درگیر تولید کالای فرهنگی باشید آنگاه می‌فهمید که بزرگترین مشکل فرهنگ کشور ما این است که بین سیاست‌گذاران و مجریان حوزه فرهنگ فاصله زیادی وجود دارد.

این هنرمند کاریکاتوریست بیان کرد: ما در مدیریت فرهنگی با سه گروه مواجه‌ایم. سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و گروه‌های اجرایی که همان هنرمندان هستند. متاسافانه بین هنرمندان و سیاست‌گذاران فرهنگی کشور فاصله بسیار زیادی وجود دارد.

کشورهای دیگر هم به فرهنگشان جهت می‌دهند

وی ادامه داد: در اکثر کشورهای دنیا می‌بینیم که بسیاری از هنرمندان نگاهی واحد را در عرصه تولید آثار هنری دنبال می‌کنند. شاید این جریان به صورت ناخودآگاه باشد ولی این نشان می‌دهد که برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران فرهنگی آن قدر خوب و درست عمل کرده‌اند که هنرمندان خودآگاهانه یا ناخودآگاه آثار فرهنگی‌ای خلق می‌کنند که با سیاست‌ها فرهنگی دولت‌هایشان هم سو است.

سردبیر سابق مجله کیهان کاریکاتور با انتقاد از وضعیت فرهنگی کشور بسیاری از سیاست‌گذاری فرهنگی را به خارج از کشور ربط داد و در این زمینه توضیح داد: متاسفانه بخش قابل توجهی از سیاست‌گذاری فرهنگی ما خارج از مرزها صورت می‌گیرد. به طور مثال جشنواره‌های جهانی با گزینش آثار ایرانی متناسب با اهداف آن جشنواره‌ها عملا به صورت غیر مستقیم در حال مدیریت حوزه فرهنگی ما هستند.

سپردن کار به انجمن‌ها فعلا میسر نیست

وی حرف‌های روحانی را کلی و رصد نشده خواند و بیان کرد: در جمهوری اسلامی ایران فرهنگ معنای متفاوت‌تری نسبت به سایر کشورها دارد. وضعیت کشور ما با سایر کشورهای دنیا متفاوت است. فرهنگ ما محدودیت نمی‌خواهد بلکه هوشمندی‌های خاص خود را می‌طلبد. صحبت از این که کار را به یک گروه خاص یعنی انجمن‌ها بدهیم بسیار خام است زیرا هنرمندان ما هنوز کار جمعی را باور ندارند و اصولا تجربه کار جمعی ندارند. نمونه بارز آن دعواهای خانه سینماست. معمولا این انجمن ها با نگاه ملی مسائل را دنبال نمی‌کنند. اینجاست که دولت ناچار به ورود می‌شود.

دبیر سابق شورای ارزشیابی هنرمندان، نویسندگان و شاعران کشور خاطرنشان کرد: متاسفانه صحبت‌های آقای روحانی در حوزه فرهنگ چندان کارشناسانه نیست و مشخص می‌شود که جریان هنر و آفت‌های آن را خوب رصد نکرده‌اند که این گونه در مورد آن صحبت می‌کنند. در حوزه کتاب ما سالانه بیش از 50 هزار عنوان کتاب تولید می‌کنیم، چگونه می‌شود ما به این تعداد کتاب رسیده‌ایم اما در بسیاری از کشورهای پیشرفته حتی 10 هزار عنوان کتاب هم سالانه چاپ نمی‌کنند؟ ما کتاب‌سازی می‌کنیم ولی آنها به استانداردسازی مسائل فرهنگی واقف‌اند و کتابی مناسب با نیاز جامعه خود تولید می‌کنند.

وی در مورد مسئله استانداردسازی در حوزه کتاب توضیح داد: به طور مثال در برخی از کشورها یک نویسنده برای این که کتابش چاپ شود باید امضای 3 نفر از بزرگان و پیشکسوتان حوزه مربوطه را جمع کند تا ثابت کند کتابش مفید است که این جریان باعث می‌شود به خودی خود بخش اعظمی از کتاب‌های به درد نخور حذف شود.

روزگار شعار دادن گذشته است

نیرومند صحبت‌های روحانی را حرف‌ها و شعارهای تبلیغاتی دانست و گفت: روزگار این گونه حرفها گذشته ما باید به این سمت برویم که کیفیت را به جای کمیت بنشانیم.

این هنرمند کاریکاتوریست برخی از آثار تولید شده در حوزه فرهنگ و هنر را تخریب‌گر ذکر کرد و گفت: مهم‌ترین مسأله‌ای که ما باید به دنبال آن باشیم استانداردسازی است حال هر کسی هر اسمی می‌خواهد رویش بگذارد؛ ممیزی، استاندارد و یا پالایش، اصلا مهم نیست.

وی در واکنش به این بخش از صحبت‌های رییس جمهوری مبنی بر اینکه کارمندان بخش ممیزی وزارت ارشاد صلاحیتشان بالاتر از نویسنده و فیلمساز نیست، گفت: کسانی که در حوزه فرهنگ در شوراهای وابسته به وزارت ارشاد کار می‌کنند صرفا کارمند نیستند بلکه اکثر آنها کارشناسان خبره فرهنگی هستند. اتفاقا ساز و کار وزارت ارشاد تصریح کرده که نباید کارمندان دخالتی در تصمیم‌گیری‌های کلان فرهنگی داشته باشند.

اهل فرهنگ باید افکار عمومی را جهت بدهند نه برعکس

این کاریکاتوریست و طراح درباره بخشی از سخنان روحانی مبنی بر اینکه افکار عمومی بزرگترین قاضی درباره آثار فرهنگی است، بیان کرد: کجای دنیا آنگونه است که افکار عمومی حاکم بر سیاست‌های فرهنگی کشور باشد. حوزه فرهنگ حوزه نخبگان است و دموکراسی در آن مانند سایر حوزه‌ها نیست. من به مردم و افکار عمومی آنها احترام می‌گذارم ولی این اهل فرهنگ است که افکار عمومی را جهت می دهد نه بالعکس.

نیرومند افکار عمومی را قاضی مناسبی برای حوزه فرهنگ و هنر ندانست و گفت: در طول سال فیلم‌ها و کتاب‌های زیادی در دسترس مردم قرار می‌گیرد که از لحاظ هنری و ساختاری در حد بسیار نازلی قرار دارد اما با استقبال زیاد مخاطبان مواجه می‌شوند. آیا این استقبال به منزله مناسب بودن آنهاست؟

وی در پایان سخنان خود گفت: یکی از مسائل مهم کشور که با آن رو به رو هستیم مشکلات اقتصادی است که آقای رییس جمهور برای رفع آنها قول داده است. خدا کند کارشناسان اقتصادی ایشان مشابه کارشناسان فرهنگیشان نباشند و بهتر است که دولت بیشتر از نخبگان فرهنگی مشورت بگیرد.