در چهارمین نشست شورای عالی همکاری بین روسیه و ترکیه چه گذشت؟

همزمان با سفر هیات بلندپایه ترکیه به مسکو، چهارمین نشست شورای عالی همکاری بین روسیه و ترکیه به ریاست اردوغان و پوتین در مسکو برگزار شد. در این دیدار فرآیند مناسبات اقتصادی و سیاسی دوکشور، تحولات مهم منطقه‌ای به ویژه بحران سوریه مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. دو طرف روابط دوجانبه و چگونگی توسعه آن خصوصا در بخش تجاری را بررسی نموده و تلاش دارند تا سطح مبادلات تجاری را افزایش دهند. روسیه بزرگترین تامین کننده انرژی ترکیه است و انرژی نقش مهمی در مبادلات تجاری دوکشور دارد. در این نشست همکاریهای اقتصادی- تجاری و بشردوستانه با تمرکز بر اجرای طرح‌های راهبردی مشترک در زمینه انرژی و به ویژه احداث اولین نیروگاه هسته‌ای ترکیه و خط لوله جنوب، مورد بررسی قرار خواهند گرفت. دوکشور دارای قراردادی در زمینه احداث اولین نیروگاه هسته‌ای در منطقه «اک کویو مرسین» هستند که مقدمات اجرایی آن ادامه دارد. در این سفر وزرای خارجه، انرژی و منابع طبیعی و وزیر اقتصاد، گروهی از بازرگانان و گروهی از نمایندگان رسانه‌های این کشور اردوغان را همراهی کردند.
نخست وزیر ترکیه در حالی به روسیه سفر کرد که دو کشور اختلافات عمده سیاسی دارند. هرچند ترکیه و روسیه روابط اقتصادی و تجاری خود را گسترش داده‌اند اما در سیاست‌های خاورمیانه‌ای خود همچنان دچار اختلافات شدید هستند. فضای کنونی بسیار متفاوت از آخرین باری است که اردوغان به مسکو سفر کرد. ترکیه حامی سرسخت شورشیان سوری است. مقر ائتلاف ملی مخالفان سوریه در ترکیه و بسیاری از نشست‌های مخالفین در این کشور برگزار شده است. درخصوص انتقال سلاح به داخل خاک سوریه نیز همچنان نگرانی هایی وجود دارد. دو طرف در این خصوص که برگزاری کنفرانس ژنو دو ضروری است، اشتراک نظر دارند اما در خصوص سرنوشت و آینده بشار اسد اختلاف اساسی دارند. بی‌تردید تقابل در مناسبات سیاسی دو کشور پیامدهای بحران سوریه است.
عقب نشینی اخیر نخست وزیر ترکیه از حملات شدید علیه نظام سوریه و شخص بشار اسد بعد از توافق مسکو و واشنگتن برای حل سیاسی بحران سوریه با برگزاری اجلاس بین المللی ژنو 2، اصرار روسیه بر جایگاه و نقش اساسی ایران در حل این بحران، پیروزی‌های سیاسی و نظامی حاکمان سوریه، سرخوردگی آنکارا از مواضع آمریکا و سرانجام مخالفت مردم این کشور با سیاست‌های داخلی و خارجی دولت اردوغان و ناآرامی‌های اخیر بیشتر خودنمایی می‌کند. برنامه های سفر اردوغان به کشورهای منطقه و بویژه روسیه نشان داد که آنکارا پس از عقب‌نشینی از مواضع پیشین خود در قبال سوریه در تلاش برای آغاز دور تازه‌ای از تلاش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای نقش آفرینی بیشتر در این زمینه است تا از اتهام منزوی شدن آنکارا خود را دور سازد. گروهی مدعی‌اند اردوغان، مسکو را در شکست سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی آنکارا مقصر می‌داند.
اردوغان پیش از سفر به مسکو در مصاحبه ای اعلام داشته بود:«در سوریه 133 هزار نفر جان خود را از دست دادند و تعداد پناه‌جویانی که به ترکیه پناه آورده‌اند از 600 هزار نفر گذشته است. متأسفانه مذاکرات سه ساله ما با روسیه نتیجه مثبت نداشته است. ترکیه خواستار حصول نتیجه از این مذاکرات است». در جریان این سفر نخست وزیر ترکیه، در موضعی بی‌سابقه تائید کرد گروه‌های تندرو سوریه مسئول بخشی از اقدامات خشونت بار در این کشور هستند. اما وی نظام سوریه را مقصر اصلی این خونریزی‌ها خواند. پوتین نیز تاکید کرد نباید این حقیقت را که گروه‌های تندروی در خونریزی های سوریه دخیل و در تشدید آن دخیل هستند، نادیده گرفت. به گفته وی روسیه در تلاش به منظور متقاعد ساختن «معارضان سوری» برای حضور در «ژنو 2» تأکید دارد و در این مسیر پیشقدم است، لازم است شرکای روسیه نیز معارضان سوری را به مشارکت در کنفرانس متقاعد سازند. انتظار دارم ژنو 2 در نزدیک‌ترین زمان برگزار شود. روسیه مانند ترکیه از وضعیت انسانی در سوریه نگران است همچنان که بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه نیز از تشدید وخامت اوضاع انسانی در کشورش نگران است.
در این میان رسانه‌های ترکیه، نگرانی دولت اردوغان از تصمیم مسکو برای تحویل موشک‌های اس 300 به سوریه را عاملی برای تشدید اختلافات سیاسی مسکو و آنکارا می‌دانند. آنکارا تاکید دارد روسیه پیش از انتقال و تحویل موشک‌های اس 300 به سوریه از طریق تنگه‌های بسفر و داردانل باید آنکارا را مطلع سازد. اما روسیه پیش اعلام کرده بود موشک‌های «اس 300» زمین به هوا را به عنوان عامل بازدارنده در برابر مداخله نظامی خارجی در اختیار سوریه قرار خواهد داد. روسیه تاکنون ترکیه را از انتقال موشک‌های اس 300 به سوریه از تنگه های بسفر و داردانل مطلع نکرده است. در غیر این صورت آنکارا حق دخالت و ضبط تسلیحات نظامی ارسالی را دارد چرا که این تسلیحات امنیت ترکیه را تهدید می‌کند. آنکارا استقرار این موشک‌ها را در راستای دفاع از مرزهای خود قلمداد کرده ولی روسیه آن را بخشی از طرح تکمیلی سامانه دفاع موشکی ناتو ارزیابی نموده و آنرا تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند.
رئیس جمهور روسیه همچنین تاکید کرد به منظور تامین امنیت بازی های المپیک در سوچی، مسکو به دنبال گسترش همکاری‌های نزدیک با استانبول است. همکاری های نظامی- فنی یکی از اولویت های مشارکت روسیه و ترکیه در این زمینه است. روسیه و ترکیه به منظور مبارزه با تروریسم به تماس‌ها میان سازمان‌های مجری قانون و دستگاههای ویژه ادامه می‌دهند. ما به دنبال گسترش همکاری های نزدیک جهت تامین امنیت بازی‌های المپیک در سوچی هستیم.
بنظر می رسد روابط تجاری دو کشور هرگز تحت الشعاع اختلافات سیاسی قرار نگرفته است و طرفین همواره تلاش کرده‌اند از بزرگنمایی اختلافات میان خود اجتناب نمایند چرا که مایل نیستند منافع اقتصادی خود را فدای اختلافات سیاسی کنند. آنکارا نمی‌خواهد به دلیل حوادث سوریه یک بازیگر مهم جهان و شریک تجاری با نفوذی همچون روسیه از دست بدهد و در مقابل روسیه هم تاحدودی این احساس را نسبت به ترکیه دارد. روسیه و ترکیه در زمینه های مختلف همچون نفت و گاز و همچنین انرژی هسته‌ای همکاری می‌کنند و مسکو قرار است یک نیروگاه هسته‌ای برای ترکیه بسازد. در جریان چهارمین نشست شورای عالی همکاری‌های روسیه و ترکیه طرفین بر توسعه همکاری‌های دوجانبه و مشارکت راهبردی تاکید کردند و اسناد همکارهای میان طرفین به امضاء رسید. تفاهم نامه همکاری گمرکی میان دو کشور برای تسهیل تبادلات گمرکی از جمله اسناد امضاء شده بود که به امضای رییس سازمان فدرال گمرک روسیه و معاون وزیر گمرک و بازرگانی ترکیه رسید.
رییس جمهوری روسیه مدعی است دو کشور در باره مسایل مختلفی اختلاف مواضع دارند اما این مساله مانع تلاش مشترک دو کشور برای جستجوی رویکردهای مناسب برای حل بحران‌های بین‌المللی نمی‌شود. روسیه و ترکیه مصمم به توسعه همکاری‌های صنعتی در عرصه‌های مختلف هستند. وی همچنین به مشارکت روسیه در احداث نیروگاه هسته‌ای «آق قویو» ترکیه اشاره کرد که با سرمایه‌گذاری 22 میلیارد دلاری روسیه اجرا می‌شود. پوتین به عنوان مثال به سرمایه‌گذاری شرکت «ذوب‌آهن ماگنیتوگورسک» در نوسازی «کارخانه نورد فولاد اسکندرون» ترکیه و مونتاژ خودروهای شرکت خودروسازی روسی گاز در این کشور اشاره کرد. به اعتقاد نخست وزیر ترکیه، مسکو و آنکارا در یک هدف مشترک، قصد دارند تبادلات تجاری خود را تا سال 2020 به 100 میلیارد دلار برسانند.

4949