نکاتی مهم پیرامون توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی

قاسم محب‌علی

1-سرانجام پس از کش وقوسهائی که در صد روزه عمر دولت جدید جمهوری اسلامی ایران فیمابین این دولت و جامعه جهانی گذشت، شنبه گذشته توافقی موقت وشش ماهه پیرامون مناقشه هسته ای ایران بین طرفین حاصل شد.
صرفنظر از متن منتشرۀ توافق و نکات قابل تأمل و تعمق در این متنِ نسبتاً بدیع و بی سابقه که در عرصه دیپلماسی و حل و فصل بحران های بین المللی وجود دارد، می توان آن را توفیقی بزرگ برای دولت آقای روحانی، وزارت امور خارجه تحت اداره دکتر جواد ظریف و از همه مهمتر مردم کشورمان دانست. نمی توان از نظر دور داشت که این واقعه از جمله پیامدهای بسیار مهم و تردیدناپذیر انتخابات اخیر ریاست جمهوری اسلامی ایران در 24 خرداد سال جاری تلقی خواهد گردید.
جای شک و تردید نیست که اگر نتیجه انتخابات اخیر منتخبی و برآمدی غیر از دولت فعلی از میان کاندیداها وجود داشت، امکان حصول چنین توافقی اگر غیرممکن تلقی نمی شد، حداقل بسیار زمانبر و به شدت پرهزینه تر برای کشورمان می‌بود؛ چرا که پیام اصلی نتیجه انتخابات مزبور، تحقق تمایل اکثریت جامعه ایرانی و بازگشت نسبی اعتماد میان مردم، حکومت و جامعه جهانی ارزیابی می گردد. همین امر موجب شد فضای لازم و امکانات مناسبی در اختیار آقای دکتر ظریف به مثابه یک دیپلمات ورزیده و تیم تحت مدیریت ایشان قرار گیرد و وی بتواند با استفاده از آنها اقدامی اساسی در جهت کاهش آلام و رنج های مردم، حفظ منافع و تأمین امنیت ملی ایران صورت دهد و کشورمان را حداقل به طور موقت هم که شده از معرض تند بادهای ویرانگر دور نگه دارد.
2- باز هم جدای از متن و محتوای توافق که این مهم را بایستی به دور از احساسات و حب و بغض به فرصت مناسب دیگری موکول کرد، یکی از مهمترین اتفاقات در دولت جدید، ایجاد تماس‌های رسمی و مستقیم بین مسئولین جمهوری اسلامی ایران و مسئولین آمریکائی و برقراری کانال‌های آشکار دیپلماتیک بین دوکشور و دوری جستن از شیوه های پنهانی گفتگو و تماس از طرق کانال بعضا نامطمئن و سوداگر می باشد؛ اگر چه هنوز به سمت برقراری روابط دیپلماتیک میل نکرده و این کاستی همچنان پا بر جاست.
در واقع دولت آقای روحانی و وزیر امور خارجۀ ایشان موفق به برطرف کردن کاستی و ضایعه ای اساسی و غیرقابل جایگزین در مناسبات خارجی ایران پس ازانقلاب اسلامی یعنی استفاده از رویکرد دیپلماتیک برای حل و فصل اختلافات و کسب منافع شدند. اینگونه به نظر میرسد که این تحول مهم و اساسی آثار چشمگیر خود را بر وضعیت وموقعیت کشورمان در همه عرصه ها هویدا ساخته و فراتر از آن همان گونه که دبیر کل سازمان ملل در پیام اخیر خویش به مناسبت این موافقت نامه به آن اشاره داشت، در بهبود وضعیت ناهنجار و حزن انگیز منطقه خاورمیانه و حوزه اطراف و مرتبط با ایران آثار مثبتی برجای گذارد.
خصوصاً اگر روند مذاکرات همچنان سازنده و روبه جلو باشد، انتظار می رود در راستای پایان دادن به آلام و رنج های مردم گرفتار شده در جنگ داخلی و جنگ های فرقه ای در سوریه موثر واقع شده، خشونت های جاری در عراق، افغانستان و پاکستان و کشور های اسلامی را کاهش داده و کمک مهمی به پایان بخشیدن به مناقشات و بحران های مذهبی، طائفی، قومی و... به شدت رو به تزاید منطقه خاورمیانه و محیط های اطراف نماید. به علاوه پایانی باشد بر سوءتفاهماتی مانند اسلام هراسی، شیعه هراسی و ایران هراسی که به نظر می رسد، حاصل و پیامد تبلیغات و اوهام ناشی از احتمال تبدیل شدن جمهوری اسلامی ایران به یک قدرت اتمی غیرمسئول و غیرقابل کنترل درمنطقه و جهان ایجاد شده باشد.
3- می توان گفت اگر مذاکرات و توافق اخیر برنده ای داشته باشد، بلاشک این برنده مردم عادی و شهروندان ایرانی خواهند بود که همان گونه که آقای ظریف در یکی از مصاحبه های اخیرشان گفتند تحریم ها صرفاً زندگی روزمره مردم عادی را تحت تاثیر خسارت بار خویش قرار داده و باعث شده بود که چشم انداز تاریکی دربرابر دیدگان ایرانیان و به ویژه نسل جوان کشور جلوه گر شود.
حال ایرانی می تواند امیدوار باشد که اگر این روند ادامه یابد آینده ای بهتر، شادتر و روشن تری را در پیش رو داشته باشد. درخیالش می گذرد که در آینده نه چندان دور می تواند به هر کجای دنیا به راحتی سفر کند، پاسپورت کشورش اعتبار گذشته خود را بازیابد، در هر کشور، هر دانشگاه و هر رشته ای تحصیل کند، با هر کشور و هر شرکتی در جهان تجارت کند، پول هایش نه از طریق نقدی و چمدان و یا مخفیانه بلکه از طریق بانک ها، حواله جات رسمی و کارت های اعتباری معتبر و پذیرفته شده درسراسر جهان منتقل نماید. در داخل و خارج تحقیر نشده و در فرودگاه ها، گذرگاهها و فروشگاهها بازرسی بدنی غیر معمول نشده و انگ تهدید و بی اعتمادی به او نزنند. مهمتر از همه اینکه برند امنیتی از روی ایران برداشته شود تا ایران بتواند روند توسعه و پیشرفت و زندگی بهتر را مانند دیگر ملت های متمدن و توسعه یافته تجربه نماید.
اگرچه ممکن است جنگ طلبان حرفه ای و افراطیون در جای جای جهان از این امر نگران باشند که بازگشت دگر باره ایران به جامعه جهانی و بهبود مناسبات ایران و آمریکا منافع و موقعیت آنان را تضعیف و حتی تهدید می کند، اما نگاهی به داخل و خارج ایران نشان می دهد که عموما همگان نفس راحتی کشیدند و مردم کشورمان و جهان یکشنبه شادی را تجربه کردند.

مدیرکل اسبق خاورمیانۀ وزارت خارجه ایران

5252