پیشرفت ناتمام مذاکرات ژنو

3 روز مذاکرات به سختی جلو رفت و گمان برگزاری آن در روز چهارم هم می‌رفت. گویی مذاکره‌کننده غربی در مذاکرات ژنو3 موارد بیشتری از اختلاف را به یاد آورد که حل نشده باقی‌مانده بود. با وجود این با تلاش هیأت ایرانی این اختلافات تا ساعات پایانی روز جمعه به یک یا 2مورد جدی تقلیل پیدا کرد که رئیس‌تیم مذاکراتی ایران از آن سخن می‌گفت.

جواد ظریف می‌گفت «پیشرفتی که داشته‌ایم قابل توجه بوده است» اما معلوم نبود حاصل جمع همه این پیشرفت‌ها و مذاکرات قبل به نهایی‌شدن متن توافق می‌انجامد یا خیر. قاعده کلی برای حل این بازی همان عبارت ظریف دیپلماتیکی بود که وزیرامورخارجه کشورمان پس از 3دور گفت‌وگو با کاترین اشتون ابراز داشت و گفت که «تا زمانی که روی همه‌‌چیز به توافق نرسیده باشیم قاعده‌اش این است که روی هیچ‌چیز به توافق نرسیده‌ایم.» او زمانی این سخنان را اعلام می‌کرد که برخی رسانه‌های غربی از پذیرش حق غنی‌سازی ایران در نگارش بیانیه توافق خبر می‌دادند.

با این حال جواد ظریف تأکید داشت که «هنوز 34مورد به قوت خود باقی است اما یکی‌دو مورد از آنها کمی پررنگ‌تر است.» او در حساس‌ترین لحظات مذاکره در روز جمعه خطاب به طرف غربی تأکید داشت که «هیچ راه‌حلی بدون غنی‌سازی وجود نخواهد داشت»؛ گویی هدفش یادآوری خط قرمز ایران به طرف مقابل بود و اینکه آنها خود باید به نتیجه برسند. ظریف به صراحت اعلام می‌کرد که «غنی‌سازی ایران قابل مذاکره نیست و آن را در خاک ایران ادامه خواهیم داد و از طرف مقابل می‌خواهیم به آن احترام بگذارد.» شاید یک یا 2موردی هم که ظریف به آن اشاره کرده بود همان بحث تأسیسات آب سنگین اراک بود که طرف غربی با فشارهای رژیم صهیونیستی مانعی بر سر راه توافق کرده بود.

مذاکره با شکل جدید

سه روز مذاکراتی که دوطرف از روز چهارشنبه بعدازظهر به وقت ایران آغاز کردند به اذعان دیپلمات‌های کشورمان و طرف غربی به سختی پیش رفت و تنها در روز سوم گفت‌وگوها برخی جرقه‌های مثبت در مذاکرات نمایان شد. به‌عبارتی جمعه روز امیدوارکننده‌تری نسبت به 2دور مذاکراتی بود که چهارشنبه و پنجشنبه در هتل کانتیننتال برگزار شده بود و پس از دیدار سوم وزیرامورخارجه کشورمان با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود که جواد ظریف در عبارتی اعلام کرد «امکان توافق میان دو طرف وجود دارد به شرطی که در مورد چند نکته‌ای که مورد بحث ماست و در آن اختلاف نظر وجود دارد به تفاهم برسیم.» ظریف از این مذاکرات اما گزارش‌های مختصر و کوتاه‌تری نسبت به گفت‌وگوهای 16، 17و 18آبان در صفحه فیس‌بوکش منتشر می‌کرد و این شاید به‌دلیل فضای مبهم مذاکرات بود.

او در آخرین مطلبی که جمعه ساعت 3 و نیم به وقت ایران در فضای مجازی منتشر کرد از مذاکرات اینطور گزارش داد که «مذاکرات خوب پیش می‌رود ولی هنوز در موارد معدودی اختلاف نظر داریم.» این درحالی بود که به گفته او پنجشنبه و جمعه 6ساعت مذاکره فشرده رسمی با کاترین اشتون و ساعت‌ها مذاکرات رسمی و غیررسمی با اعضای 1+5برگزار شده بود و گروه 1+5هم چندین ساعت مذاکره بین خودشان برای هماهنگ‌کردن مواضع‌شان داشتند.

قبل از اینکه جواد ظریف چهارمین دور مذاکرات را در ساعت 6و نیم به وقت ایران با اشتون آغاز کند سخنان او رنگ‌وبوی متفاوت‌تری نسبت به ساعات قبل‌تر از آن پیدا کردند. او اعلام کرد که در مذاکرات روز جمعه با اشتون، وارد مرحله نگارش برای چند مورد اختلافی شدیم. دیدار چهارم ظریف با اشتون به‌منظور اطلاع از آخرین تصمیمات و مواضع دو طرف درخصوص مذاکرات بود. قبل از آن هم کشورهای عضو گروه 1+5با اشتون نشستی داخلی برگزار و جمع‌بندی خود را به اشتون ارائه کرده بودند. همزمان با آخرین اطلاع‌رسانی‌های ظریف برخی رسانه‌ها هم با عنوان «اخبار خوش ژنو» از پذیرش حق غنی‌سازی ایران در مذاکرات و حل اختلافات باقیمانده خبر می‌دادند. این اخبار غیررسمی و براساس گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای بودند ولی ظریف هم تا ساعات پایانی روز جمعه نسبت به توافق امیدوار بود و می‌گفت «پیشرفت در توافق بستگی به این دارد که چقدر هیأت‌های 1+5 با اراده جدی به مذاکرات آمده باشد.»

نزدیک‌ترشدن فاصله‌ها

اتخاذ چنین رویه‌ای به‌دلیل تجربه‌ای بود که در دور قبلی مذاکرات به‌دست آمده بود و به ظاهر مخالفت یک کشور آن هم فرانسه مانع از دستیابی طرفین به توافق در مراحل پایانی گفت‌وگوها شده بود. این بار کاترین اشتون از سوی نمایندگان 1+5 اختیار تام داشت و تنها درصورتی که غربی‌ها میان خود به هماهنگی می‌رسیدند نتیجه به‌صورت واحد از طریق وی به هیأت ایرانی منتقل می‌شد تا اندک مخالفت‌های احتمالی نظم مذاکرات را به هم نزند. جلسات اشتون و ظریف نیز به همین منظور و برای برنامه‌ریزی نشست‌های هیأت‌های نمایندگی برگزار می‌شد.

براین اساس سومین دور مذاکرات درحالی‌که قرار بود پنجشنبه شب میان ظریف و اشتون برقرار شود به‌دلیل طولانی شدن رایزنی‌ها میان هیأت 1+5و مشورت با پایتخت‌هایشان به صبح روز جمعه موکول شد. پس از دیدار سوم ظریف و اشتون باز هم مذاکرات به‌منظور گفت‌وگوهای داخلی میان دو طرف متوقف شد. همین که در مذاکرات 16آبان وزرای امورخارجه کشورهای عضو گروه 1+5با احتمال بالای حصول به یک توافق اولیه به ژنو سفر کردند و ناامید برگشتند باعث شده بود تا آنها در این مذاکرات تنها با رزرو کردن هتل حالت آماده‌باش به‌خود بگیرند و منتظر گزارش نهایی باشند که کاترین اشتون رئیس تیم مذاکراتی 1+5به آنها مخابره می‌کند. حتی در روز سوم گفت‌وگوها هم به گفته ظریف برخی هواپیمایشان را آماده کرده بودند و می‌خواستند بیشتر منتظر بمانند. با این حال شامگاه جمعه گفته شد وزیر خارجه روسیه عازم ژنو شده و وزیر خارجه چین شنبه به ژنو می‌رود و این از نشانه‌های توافق بود.