۲۰ نوامبر۱۸۵۸ ــ سالروز درگذشت رابرت اوون فرضیه پرداز سوسیالیسم تعاونی

۲۰ نوامبر سالروز درگذشت «رابرت اوون Robert Owen» اسکاتلندی است که به سال ۱۸۵۸در ۸۷ سالگی فوت شد. «اوون» مبتکر «سوسیالیسم تعاونی» است که افکار خود را در اسکاتلند و نیز در یک منطقه کشاورزی در …

۲۰ نوامبر سالروز درگذشت «رابرت اوون Robert Owen» اسکاتلندی است که به سال ۱۸۵۸در ۸۷ سالگی فوت شد.
«اوون» مبتکر «سوسیالیسم تعاونی» است که افکار خود را در اسکاتلند و نیز در یک منطقه کشاورزی در آمریکا به معرض تجربه گذاشت.
اوون با این عقیده که جامعه باید عاری از فقر، جنایت و مرض باشد و مردم با شادی و خوشبختی و بدون ترس و هراس از آینده و در نهایت خوش بینی زندگی کنند طرح مدینه فاضله خود را نوشت تا یک الگو برای سراسر جهان شود و نخستین مدینه فاضله را به نام «نیو لانارکNew Lanark» به وجود آورد.
اوون گفته است که بشر از طریق آموزش و ارتقای سطح آگاهی های خود و با زندگانی برادروار می تواند به نیکبختی و پیشرفت دست یابد و باید بهترین آموزش و پرورش و بهداشت یکنواخت و مطلقا رایگان برایش فراهم شود و وسایل تفریح و ورزش نیز عمومی و رایگان باشد.
اوون همچنین گفته است که « دانش و مهارت » بزرگترین ثروت فرد و جامعه است ؛ بنابراین وسیله کسب دانش و مهارت برای همه کسانی که خواهان و مستعد آن باشند باید فراهم و در دسترس همگان باشد. مدیریت جامعه باید حرف نداشته و خالی از هرگونه ضعف باشد و مردم به تحقیق بدانند که برای اداره جامعه چه کسانی را انتخاب کنند و این انتخاب باید عالما و عامدا باشد ، بنابراین باید دسترسی منصفانه به شناخت چنین افرادی وجود داشته باشد. وی معتقد نبود که دوره یک نماینده باید به اتمام برسد تا کنار برود. طبق آموزش های او ، اعضای جامعه باید بتوانند هر وقت که احساس کنند در انتخاب نماینده اشتباه کرده اند او را برکنار سازند. به عقیده او ، جبران اشتباه باید فوری باشد. به اشتباه نمی توان مهلت داد.
اوون به جای بکار بردن واژه« سوسیالیسم» ، از فرضیه خود به هماهنگی جهانی انسانها و جوامع بشری نام برده و داشتن زندگانی خوب و خوش بینی و امید را حق انسان خوانده و گفته است که پیشرفت صنعت و تکمیل ابزارها ( تکنولوژی) بشر را آسوده تر و زحمتش را کمتر می کند.
اوون این عقیده را اعلام داشت که کشاورزی و صنعت و سایر منابع تولید که محصول آنها مورد نیاز همگانی مردم است باید به صورت تعاونی اداره شوند و محصول آنها مستقیما از تولید کننده به دست مصرف کننده برسد تا به سود هر دو طرف باشد و گفت که در این صورت است که افراد فی مابین (دلالها ) که بدون انجام کار مفید، از تولید کننده و مصرف کننده استفاده می برند جذب کار تولیدی می شوند و جامعه نیرومند و ثروتمند می گردد و طبقات اجتماعی به تدریج از میان می روند و یا تفاوت سطح این طبقات به حداقل می رسد و کینه و عقده ( تنفر ) که مسبب بسیاری از ناهنجاری هاست از میان مردم رخت بر می بندد.
اوون با فروش هرگونه زمین مخالف بود و زمین و منابع زیر زمینی و آبها را همانند هوا متعلق به همگان می دانست که باید در دست دولت به عنوان نماینده و مباشر جامعه باشد و این منابع ملی را از طریق اجاره برای بهره برداری واگذار کند و اگر موجر در صدد بهره برداری برنیاید سند اجاره باطل خواهد بود. به این ترتیب فرد تنها مالک آن چیزی باید باشد که در زمین استیجاری به وجود می آورد ( اصطلاحا اعیانی).
فرضیه " اوون " دولت ها را مکلف می کند که با وضع قوانین و اجرای دقیق آنها توزیع ثروت را میان مردم متعادل کنند تا جرائم و فساد به حداقل برسد و از کینه و نارضائی که عصیان نتیجه آن است اثری نباشد.
از اواخر قرن ۱۹ و در طول قرن ۲۰ تاسیس هرگونه شرکت تعاونی( تولید ، مصرف و خدمات ) و اموری از قبیل سهیم کردن کارکنان در سود شرکتها و واگذاری موسسات به کارکنان آنها و فروش سهام شرکتهای عمومی ( به صورت محدود و مشروط ، نه در بورس و به طور نامحدود ) تقلید ناقصی از افکار اوون است که وسیعا هم مورد سوء استفاده قرار گرفته است. بسیاری از جامعه شناسان افکار اوون را عملی ترین راه سوسیالیستی کردن(محدود) جوامع می دانند که با روانشناسی، عادات و رسوم مردم هم درگیری نخواهد داشت. برخی از اسلام شناسان غرب ، اندیشه های « اوون » را بیش از هر فرضیه پرداز اروپایی دیگر ، نزدیک به تعالیم اسلامی می دانند که تاکید بر تعاون در امور و محدودیت مالکیت و نفی بهره بانکی و رد اجحاف ، احتکار و کم فروشی ( فرمول عرضه و تقاضا ) دانسته اند.