مبدأ صوفیان

تاریخ تصوف(۱)/ مولفان: مهدی دهباشی، علی اصغر میرباقری فرد‎/ انتشارات سمت‎/ چاپ اول: ۱۳۸۴/ شمارگان: ۱۰۰۰ نسخه از آنجا كه تصوف یكی از مهم ترین ابعاد عرفان اسلامی است كه تاریخ پرقدمت …

تاریخ تصوف(۱)/ مولفان: مهدی دهباشی، علی اصغر میرباقری فرد‎/ انتشارات سمت‎/ چاپ اول: ۱۳۸۴/ شمارگان: ۱۰۰۰ نسخه
از آنجا كه تصوف یكی از مهم ترین ابعاد عرفان اسلامی است كه تاریخ پرقدمت آن بیانگر بسیاری از مسائل ناگفته است، از طرف دیگر، خود تاریخ تصوف در بلاد اسلامی هم دارای نقاط مبهمی است كه این كتاب به مثابه متنی درسی، درصدد روشن كردن این نقاط مبهم است.
نخستین فصل این كتاب زیر عنوان جایگاه عرفان و تصوف در معارف و علوم اسلامی به تقسیم بندی هایی بر اساس موضوع و روش می پردازد. پس از این تقسیم بندی، عرفان و تصوف از نگاه مولفان تعریف شده و تفاوت آنها بررسی می شود. اشاره ای به تعاریف متقدمان و تصویر عارفان در نهج البلاغه و تفاوت عارف و زاهد و عابد، از بخش های دیگر نخستین فصل كتاب است. سرچشمه عرفان اسلامی فصل دیگر این كتاب است كه در آن به جایگاه عرفان در نگاه فقها، متكلمان و فیلسوفان می پردازد.
فصل سوم كتاب، دارای تقسیم بندی تاریخی است كه در آن سیر تصوف وعرفان اسلامی از آغاز تا قرن هفتم بررسی می شود. ابوسلیمان دارانی، حاتم اصم، حارث محاسبی، ذالنون مصری و برخی از عرفای بنام دیگر، در این فصل مورد بررسی قرار گرفته اند.
تقسیم بندی تاریخی دیگری كه در این فصل شكل گرفته، تصوف و عرفان اسلامی در قرن چهارم هجری است.
فصل سوم كتاب به همین ترتیب به معرفی كوتاه صوفیان قرن پنجم تا هفتم هجری پرداخته است كه خواننده در خلال این فصل با زندگی و آثار بزرگانی چون سهروردی، عین القضات همدانی، سنایی غزنوی، عبدالقادر گیلانی، ابن عربی، غزالی، ابوسعید ابوالخیر و دیگران آشنا می شود.
فصل چهارم این كتاب را می توان یكی از مهم ترین فصول كتاب در نظر گرفت؛ از آنجا كه این فصل به سیر و سلوك در عرفان اختصاص دارد.
دیدگاه بزرگان دین و عرفا درباره منازل سیر و سلوك در كنار یك نتیجه گیری و جمع بندی كلی از مراحل سیر و سلوك، نخستین بخش های این فصل مهم هستند.
پس از این بخش، سیر و سلوك به صورتی جمع بندی شده درمی آید و مولفان با وجود پراكندگی ها و اختلاف نظرها، مراحل سیر و سلوك را بر اساس متون عرفانی شرح می دهند كه این بخش در اصل، برداشت و تاویل و تفسیر مولفان از متون قدماست.
آخرین بخش كتاب كه در حكم موخره است به شرح احوال فرقه های مردود صوفیه اختصاص یافته است.
علی قلی پور