حمل و نقل پایدارشهری؛ چالشها و ضرورت ها!!!

روند روبه رشد جمعیت شهری،‌ شاخص مهمی در بررسی ساختارهای اجتماعی،‌ اقتصادی،‌ فرهنگی و زیست محیطی انسان در قرن بیست و یکم است.

روند روبه رشد جمعیت شهری،‌ شاخص مهمی در بررسی ساختارهای اجتماعی،‌ اقتصادی،‌ فرهنگی و زیست محیطی انسان در قرن بیست و یکم است. گزارش وضعیت جمعیت جهان صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۷میلادی به دلیل اهمیت موضوع به شهرنشینی اختصاص یافته است. براساس این گزارش (UNFPA) سال ۲۰۰۸ میلادی نقطه عطفی در تاریخ جهان است؛ زیرا برای اولین بار در طول تاریخ، بیش از نیمی ازجمعیت جهان یعنی حدود«سه میلیارد وسیصد میلیون نفر» در مناطق شهری زندگی خواهند کرد؛ لذا توسعه پایدار شهری با تأکید بر حفظ محیط زیست،‌ حفظ منابع طبیعی،‌ کاهش آلودگی ها،‌ تمرکززدایی،‌ کاربرد انرژی های جایگزین در حمل و نقل،‌ بازیافت زباله‌،‌ افزایش اشتغال پایدار و ... مطرح شده است.
این در حالی است که امروزه نقش حمل و نقل در توسعه پایدار بسیار روشن و غیر قابل انکار است. چرا که در شهر، سیستم های مختلفی وجود دارند که با سیستم حمل و نقل در ارتباط مستقیم می باشند. سیستم های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی که شهر را احاطه کرده است بر طراحی، مدیریت و بهره برداری از سیستم حمل و نقل پایدار تأثیر گذاشته است. بنابراین کنشهایی همواره بین این سیستم ها وجود دارد. ارزان نگاه داشتن خدمات حمل و نقل برای رفاه و توسعه ملی، دسترسی راحت، سریع و ایمن به خدمات شهری، کاهش آلاینده های زیست محیطی که در دراز مدت تأثیرات بسیاری بر سلامت روح و جسم شهروندان دارد از جمله مهمترین کنش هایی است که در سیستم شهر بین مؤلفه های حمل و نقل و اقتصاد، محیط و اجتماع وجود دارد.
این از سویی است که امروزه در شهر ها و کلانشهر ها سهم زیادی از تردد و حمل و نقل به خودرو اختصاص داده شده است. خودرو موجب افزایش سرانه سفر ‌شده است و تأثیر زیادی بر مصرف‌کنندگان و حوزه‌‌های اجتماعی و اقتصادی مرتبط با خودرو گذاشته است. مشاغل، محل فراغت و مراکز خرید‌ و حتی نحوه طراحی ساختمان‌ها به گونه ای طراحی شده است که محوریت خودروی شخصی در آن به چشم می خورد و شاید نخستین تأثیر آن برای کودکان بوده که فضای امن را برای بازی از دست داده‌اند. افزایش آمد و شد، افزایش هزینه حمل ونقل و مصرف منابع، تقاضای منابع مالی و فیزیکی برای احداث جاده، پارکینگ و تسهیلا‌ت مرتبط با حمل و نقل و... موجب افزایش ترافیک، افزایش ریسک حمل ونقل جاده‌ای و تأثیرهای زیست محیطی آن شده است.
بنابراین ارزیابی،‌ تحلیل و منظورنمودن ساختار حمل و نقل کارآمد و پایدار از جمله ضروریات در شهرهای امروز و کلانشهرها است. لذا برای دستیابی به حمل و نقل پایدار، سه گام باید طی شود:
۱. کاهش نیاز مردم به سفر شامل حجم و طول سفر.
۲. تغییر بیشترین قالب حمل ونقل از وسایل نقلیه موتوری به پیاده روی و دوچرخه سواری.
۳. افزایش بهره وری انرژی و کاهش آلودگی در وسایل نقلیه موتوری.
ابزارهایی نیز برای دستیابی به حمل و نقل پایدار نیاز است. طراحی یکی از این ابزارها است. حمل و نقل پایدار فقط به مفهوم تغییر فناوری خودرو از سوخت فسیلی به هیبرید و... نیست، بلکه کاهش تعداد و طول سفر و استفاده از روش پیاده روی است و حمل ونقل پایدار نمی‌تواند در اسرع وقت تحقق یابد اما به صورت بالقوه امکان بهبود خیابان هاو حمل ونقل عمومی‌بهتر را که موجب بهبود در کیفیت زندگی می‌شود، داراست.
مدیریت شهری نیز با اتخاذ روش های مختلف مدیریت ترافیک و حمل و نقل برای دستیابی به حمل و نقل پایدار، می تواند کارائی سیستم های حمل و نقل عمومی را افزایش داده و برنامه های ویژه برای ترغیب عموم به استفاده از سیستم های حمل و نقلی تعریف نماید.
مدیریت زیست محیطی نیز باید در راستای تأمین سوخت های پاک گام بردارد و در وسایل حمل و نقل عمومی استفاده از انرژی های نو را ممکن سازد.


مهندس مظفری پور
کارشناس ارشد مدیریت شهری