روز تاسوعای حسینی در فرهنگ شیعه

تاسوعا و عاشورا دو نماد عشق و دلباختگی در برابر معبود و جانفشانی در راه جانان است و شنیدن این دو واژه برای هر آزاده ای یادآور نهایت اخلاص، وفا، جوانمردی و آزادگی در صحنه گیتی است.

روز تاسوعا در فرهنگ شیعه از دیرباز به عنوان روزی شناخته شده که عزاداران و عاشقان اهل بیت(ع) ضمن بیان فضیلت های علمدار کربلا، به مرثیه سرایی و عزاداری برای او می پردازند.

بیان رشادت ها و مصیبت های حضرت ابوالفضل(ع) در روز تاسوعای حسینی، باعث شده تا برخی چنین تصور کنند که آن حضرت در روز تاسوعا به شهادت رسیده و به همین علت در این روز عزای سقای دشت کربلا را برپا می کنند درحالی که قریب به اتفاق یاران امام حسین(ع) در روز عاشورا جان خود را برای یاری دین خدا و امام خود فدا کردند.

تاسوعا و عاشورا نه تنها در میان ایرانیان و شیعیان از جایگاه ویژه ای برخوردار است که حتی اقلیت های دینی احترام خاصی برای مقام شهدای کربلا به ویژه سیدالشهدا(ع) و حضرت ابوالفضل(ع) و بزرگداشت روزهای تاسوعا و عاشورا قائل هستند.

واژه «تاسوعا» از «تسع» به معنی ۹ گرفته شده و این واژه در تاریخ شیعه مربوط به نهم محرم است.

امام صادق(ع) فرمود تاسوعا روزی است که حسین(ع) و یارانش در آن روز در کربلا محاصره شدند و سپاه شام پیرامونش حلقه وار گرد آمده او را از حرکت بازداشتند و پسر مرجانه (ابن زیاد) و «عمر بن سعد» در آن روز شادمان که لشکری انبوه، به اختیار دارند و حسین(ع) و یارانش را ضعیف شمردند و یقین کردند که دیگر حسین، یار و یاوری ندارد و مردم عراق به مدد او نخواهند آمد.

مقام با عظمت حضرت ابوالفضل و موقعیت خاص ایشان باعث شده تا به طور ویژه یک روز را به بیان رشادت ها و فضیلت های این فرزند امیرمومنان(ع) اختصاص دهند که این روز، همان تاسوعای حسینی است.

یکی از حوادثی که در این روز اتفاق افتاد، امان نامه ای بود که شمر برای عباس(ع) و برادرانش آورد. شمر در روز نهم محرم، خود را نزدیک خیام امام حسین(ع) رسانید و سراغ پسران خواهر خود، یعنی حضرت ابوالفضل(ع) و برادرانش را گرفت اما آن بزرگواران جوابی به او ندادند که در این هنگام امام حسین(ع) فرمود اگرچه او فاسق است ولی جوابش را بدهند.

حضرت عباس (ع) پس از شنیدن سخنان شمر که می گفت «خود را به خاطر حسین(ع) به کشتن ندهید» در پاسخ به او با صدای بلند فرمود: لعنت خدا بر تو و بر امیر تو و بر امان تو باد. ما را امان می دهید در حالی که پسر رسول خدا در امان نباشد؟

در روز تاسوعا که دشمن عرصه را بر امام تنگ کرده بود، امام حسین (ع) از دشمن خواست تا در جنگ تاخیر اندازند و یک شب را مهلت دهند. عمر سعد که لشکر را آماده جنگ کرده بود، ابتدا قبول نکرد ولی در نهایت پذیرفت و سیدالشهدا(ع) و یاران باوفایش آن شب را تا صبح به مناجات و دعا و تلاوت قرآن و نماز گذراندند.

در چنین روزی بود که به دستور عبیدالله بن زیاد، لشکر مجهزی از کوفه وارد کربلا شد و امام حسین(ع) در عصر روز تاسوعا برای یاران خود خطابه ای خواندند و اصحاب آن حضرت اعلام وفاداری و حمایت خود را تا پای جان اعلام کردند.

شهادت نامه یاران حسینی در شب عاشورا امضا شد، شبی که امام حسین (ع) بیعت خود را از آنان برداشت و سفارش کرد تا از تاریکی شب استفاده کرده و صحنه کربلا را رها کنند تا جان خود را نجات دهند.

در این میان برخی از افرادی که برای دنیا و به امید حکومت دنیایی امام حسین(ع) تا کربلا آمده و سیدالشهدا(ع) را همراهی کرده بودند، هنگامی که دیدند در روز عاشورا خون و شمشیر حاکم خواهد بود و خبری از لذت های دنیایی نیست، در تاریکی شب مسیر خود را جدا کرده و زندگی دنیای فانی را بر یاری امام خویش ترجیح دادند.

از طرف دیگر زمانی که سیدالشهدا(ع) اخلاص و وفاداری یاران خود را مبنی بر حمایت و جانفشانی از امام و رهبر خود مشاهده کردند، جایگاه یاران عاشورایی را در بهشت به آنان نشان دادند و اینگونه شد که برخی اصحاب حسین(ع) در شب عاشورا به تلاوت قرآن، نماز، مناجات و دعا پرداختند و برخی نیز با یکدیگر شوخی می کردند.