علل نازایی در مردان

همیشه وقتی صحبت از علل نازایی می‌شود اولین چیزی که به ذهن می‌رسد علل نازایی در زنان است در حالی​که علت نازایی در ۲۰ درصد از زوج‌هایی که دچار این مشکل هستند، بیماری‌هایی است …

همیشه وقتی صحبت از علل نازایی می‌شود اولین چیزی که به ذهن می‌رسد علل نازایی در زنان است در حالی​که علت نازایی در ۲۰ درصد از زوج‌هایی که دچار این مشکل هستند، بیماری‌هایی است که در مردان پیش آمده و در ۲۰ درصد دیگر از زوج‌های نازا، بیماری‌های مردان در کنار بیماری زنانشان علت اصلی است. یک علت بی‌توجهی به بیماری‌ها در مردان این است که تنها از دو دهه قبل این بیماری‌ها شناخته و مورد توجه قرار گرفته است و قبل از آن مشکلات و بیماری‌های مردان به عنوان علت بسیار نادر نازایی در نظر گرفته می‌شد و اصلا مورد مطالعه قرار نمی‌گرفت.
ساخت اسپرم در بیضه‌ها تحت تاثیر هورمون‌های متفاوتی صورت می‌گیرد و در مجاری انتقال اسپرم، تحت تاثیر مواد موجود در این مجاری رشد و نمو اسپرم کامل‌تر می‌شود و حتی قسمتی از این رشد و نمو در مجاری سیستم تناسلی زنان صورت می‌گیرد.
کل مرحله ساخت اسپرم طی ۶۸ روز و نمو تکامل آن طی ۱۲ تا ۲۱ روز بعدی صورت می‌گیرد پس وقتی اسپرم‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند در واقع علت‌هایی که چند هفته قبل بر اسپرم‌سازی اثر گذاشته است، مورد توجه قرار می‌گیرد. اسپرم‌ها به‌شدت به حرارت حساسند و اگر به دلیلی در معرض حرارت زیاد باشند (مثل تب کردن، در معرض کوره بودن مانند نانواها یا در راننده‌هایی که مدت طولانی در روز رانندگی می‌کنند) به سرعت می‌میرند.
با توجه به چگونگی ساخت اسپرم می‌توان علل اختلال در مردان و نازایی را به چهار دسته تقسیم کرد:
ـ دسته اول شامل مشکلات هورمون‌های کنترل‌کننده‌ای است که از مغز ترشح می‌شود. مثل تومورهای مغزی، عفونت‌ها، بیماری‌های خاص و ژنتیکی.
ـ دسته دوم شامل بیماری‌های خاص بیضه‌هاست، مثل واریکوسل، عدم نزول بیضه‌ها، عفونت‌ها، داروها و بیماری‌های مزمن.
ـ دسته سوم شامل اختلالات در انتقال اسپرم است مثل انسداد مجاری انتقال به دلیل جراحی، عفونت و بیماری‌های مادرزادی.
ـ دسته چهارم بیماری‌هایی است که هیچ علت شناخته شده‌ای برایشان پیدا نشده است.
بررسی مردان به‌منظور نازایی همزمان با همسرانشان و در اولین مراجعه با هدف بررسی نازایی انجام می‌شود، یعنی اگر در زوجی که از هیچ روش جلوگیری استفاده نمی‌کنند پس از یک سال بارداری اتفاق نیفتد، مشکل نازایی مطرح می‌شود و نیاز به بررسی دارد. در این زوج در کنار بررسی‌های معمول برای زن، مرد نیز مورد معاینه و بررسی قرار می‌گیرد.
برخلاف زنان که برای بررسی نیاز به آزمایشات و بررسی‌های رادیولوژیک خاص دارند، مردان فقط نیاز به بررسی آزمایشگاهی مایع منی (semen) دارند و در این آزمایش اگر مشکلی مشاهده شد، برای اطمینان نیاز به بررسی مجدد در چهار هفته بعد است، زیرا یکبار انجام دادن این آزمایش (به دلیل تغییراتی که به طور طبیعی هست) چندان مورد اطمینان نیست و باید تکرار شود. در صورت وجود مشکل در این آزمایش و در آزمایش تکراری بعدی نیاز به بررسی‌های بیشتر برای تشخیص علت بیماری در مرد است تا درمان مناسب انجام پذیرد.

دکتر ثریا عالمی
جراح و متخصص بیماری‌های زنان و زایمان