رقص ذرات رنگی در آب

در دهه ۶۰ میلادی به جای آباژورهای امروزی، از لامپی‌ جادویی برای روشنایی تزئینی استفاده می‌شد که لامپ‌ لاوا نام داشت. در حقیقت این لامپ محفظه‌ شیشه‌ای مثلثی شکلی بود که در داخل …

در دهه ۶۰ میلادی به جای آباژورهای امروزی، از لامپی‌ جادویی برای روشنایی تزئینی استفاده می‌شد که لامپ‌ لاوا نام داشت. در حقیقت این لامپ محفظه‌ شیشه‌ای مثلثی شکلی بود که در داخل آن مقداری مایع رنگی و چند تکه از مواد آتشفشانی ریخته می‌شد. با روشن‌کردن این لامپ، نوری جادویی از محفظه شیشه‌ای در فضای اطراف منتشر می‌شد که تصویری زیبا از حرکت امواج نور خورشید را به تصویر می‌کشید. برای این‌که بتوانید با استفاده از روشی مشابه عملکرد این لامپ‌ها، تاثیر افزودن مواد مختلف به حرکت ذرات روغن در آب را مورد بررسی قرار دهید، می‌توانید از یک آزمایش ساده استفاده کنید.
برای انجام این آزمایش به مقداری نمک و آب، یک‌چهارم فنجان روغن زیتون یا روغن مایع گیاهی و مقداری رنگ مجاز خوراکی نیاز دارید. در صورت عدم دسترسی به رنگ مجاز خوراکی، می‌توانید از قطره مجاز خوراکی برای انجام این آزمایش استفاده کنید.
نیمی از لیوان را پر از آب کنید. با توجه به این‌که در مراحل بعدی باید روغن را نیز به محتوی درون لیوان اضافه کنید، بهتر است فضای کافی برای افزودن روغن و نمک در نظر بگیرید. روغن را نیز به آرامی به آب اضافه کنید. روغن روی سطح آب قرار می‌گیرد. بهتر است تلاش نکنید تا آب و روغن را با هم ترکیب کنید. چند قطره از ماده رنگی را که برای این آزمایش تهیه کرده‌اید نیز به آب و روغن اضافه کنید. به آرامی مقداری نمک داخل لیوان بریزید. آنچه پس از افزودن نمک به محتوی داخل لیوان اتفاق می‌افتد را به دقت زیرنظر قرار دهید. اگر در این آزمایش از رنگ‌های خوراکی مختلف استفاده کنید، تغییرات ایجادشده شبیه به یک آتشفشان یا به عبارتی یک لامپ آتشفشانی خواهد بود.
به نظر شما اگر در این مرحله مقداری آب داخل لیوان بریزید چه می‌شود؟ اگر یک قاشق چایخوری نمک به لیوان اضافه کنید، چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر چند قاشق دیگر نمک به محتوی لیوان اضافه کنید چه خواهد شد؟ به نظر شما آیا افزودن مواد دیگری مانند شکر یا قهوه نیز می‌تواند تاثیر مشابهی داشته باشد؟
روغن در مقایسه با آب سبک‌تر است و به همین دلیل به صورت شناور در سطح آب قرار می‌گیرد. آنچه در این آزمایش می‌بینید، شبیه به ریختن انبوهی روغن در داخل اقیانوس است. نمک در مقایسه با آب سنگین‌تر است. بنابراین وقتی به آب نمک اضافه می‌کنید، ذرات نمک شروع به ته‌نشین‌شدن می‌کنند و حین حرکت مقداری از روغن شناور در سطح آب را نیز با خود می‌برند. با حل شدن نمک در آب ذرات روغن بتدریج آزاد شده و به طرف سطح آب حرکت می‌کنند. فرآیند تشکیل نور در لامپ‌های آتشفشانی نیز مشابه است. قطرات مذاب آتشفشانی موجود در محفظه این لامپ‌ها حاوی مواد مومی است که در اثر حرارت به طرف بالا حرکت می‌کند. چنانچه غلظت مواد موجود در این محفظه کاهش پیدا کند، مواد مومی‌شکل، سطح بیشتری را اشغال می‌کند و در نتیجه تصویری از حرکت مواد رنگی اضافه‌شده به مواد مذاب در داخل محفظه دیده می‌شود که روشنایی اندکی را نیز در محیط ایجاد می‌کند.