وقتی شهر تابلوی نقاشی می‌شود

لغت گرافیتی (دیوارنگاری) از واژه گرافیو در زبان ایتالیایی مشتق شده که به معنای اثر‌گذاری سریع یا خط‌خطی است و ممکن است اصل این واژه به «گرافایر» (نوشتن با قلم فلزی) در لاتین عامیانه …

لغت گرافیتی (دیوارنگاری) از واژه گرافیو در زبان ایتالیایی مشتق شده که به معنای اثر‌گذاری سریع یا خط‌خطی است و ممکن است اصل این واژه به «گرافایر» (نوشتن با قلم فلزی) در لاتین عامیانه بازگردد. (گرافیون: نوشتن)، بر اساس ریشه‌شناسی لغوی این واژه از مدت‌ها پیش به معنای نوشتن یا حک خطوط روی سطوح مورد استفاده بوده است.
دیوارنویسی بخشی از هنرهای خیابانی و نیز از عناصر اصلی فرهنگ هیپ‌هاپ به شمار می‌آید. منظور از هنر خیابانی آن بخش از گرافیک است که در کوچه و خیابان و سطح شهر با آن برخورد می‌کنیم. این هنر، تاریخچه‌ای بسیار کهن دارد و ریشه در سنگ‌نوشته‌های تاریخی غارها و کتیبه‌های باستانی نقاشی‌های دیواری که در ابعاد گوناگون دیده‌اید از همین دسته‌اند. در سده بیستم و کمابیش همزمان با جنگ جهانی دوم، مشاهده درج نام و نشان گروه‌ها روی دیوارها تبدیل به امری عادی شد. در برخی مواقع این دیوارنویسی‌ها بسیار با دقت و هنرمندانه اجرا می‌شوند و سبک‌های متعددی به خود می‌گیرند. برخی از این آثار بار معنایی بیشتری را به دوش می‌کشند که ممکن است حاوی یک پیام اجتماعی یا سیاسی باشد که حتی با استفاده از افشانه‌های رنگی روی دیوارها، ساختمان‌ها و قطارها رسم می‌شوند. شاید شما هم تصاویری از دیوار برلین را دیده باشید که لبریز از این آثار است یا نگاره‌های دیگر اینترنتی را که دست به دست یا بهتر بگویم ای‌میل به ای‌میل می‌چرخند که حاوی تصاویر نقاشی‌شده سه بعدی بر کف خیابان‌ها هستند. اینها تماما هنرهای خیابانی هستند. در ایران دیوارنگاری در دو دسته دیوارنویسی مردمی و دیوارنگاری رسمی قابل تشخیص است. دسته نخست بیشتر تبلیغات مشاغل و آگهی‌ها و همچنین مسایل سیاسی روز است و دسته دوم شامل تبلیغات عقیدتی و تزیینات شهری توسط شهرداری‌هاست.
دیوارنگاری همچنین یکی از شاخه‌های هنری وابسته به تزیینات شهری است که با کارکرد‌های متفاوتی، متناسب با نیاز فرهنگی صورت می‌پذیرد. خطوط نوشتاری برای شعار و تصویر‌سازی برای زیباسازی شهری یا تبلیغات فرهنگی و به طور کلی رسم هر گونه اثر هنری شامل متن، تصویر و برجسته‌نگاری که توسط طراح صورت پذیرفته باشد، در هنر دیوارنگاری قابل دسته‌بندی است.
گرافیتی یا نقاشی دیواری به آن دسته از دیوارنوشته‌ها یا نقاشی‌هایی گفته می‌شود که با انگیزه‌ای شخصی روی در و دیوار شهر‌ها و اماکن عمومی کشیده می‌شود. این کار تقریبا در همه جای دنیا با منع قانونی مواجه است. گرافیتی با نوشته‌های سر دستی و یادگاری‌های روی دیوار متفاوت بوده و نیز مختص سن یا طبقه فرهنگی و اقتصادی خاصی نیست. هرچند شروع گرافیتی مدرن از کشور آمریکا (نیویورک) بوده، اما در حال حاضر هنر گرافیتی بیشترین تنوع خود را در کشور برزیل و به خصوص در شهر سائوپائولو تجربه کرده است. در خاورمیانه کشورهای امارات متحده عربی، ایران و فلسطین اشغالی بیشترین تنوع در گرافیتی را دارند.
گرافیتی بیش از هر هنر دیگری مورد بدفهمی و استفاده نابجا واقع شده و در بسیاری از کشورها جنبه تاثیر‌گذار و بیان‌گرای خود را از دست داده و به دیوارنوشته‌هایی رنگارنگ و پرپیچ و تاب (که البته آن هم خالی از ارزش نیست) مبدل شده است. استفاده‌های نابجا و یک‌جانبه از گرافیتی‌های نوشتاری در کلیپ‌های ویدیویی و تبلیغ بیش از حد این رسانه‌ها در منسوب کردن آن به فرهنگ معترض سیاهان نیز از دلایل اصلی این عدم توجه و دست‌کم گرفتن هنر گرافیتی است.

ثریا خواصی