وداع با رمضان

رفته رفته به پایان ماه مبارک رمضان نزدیک می شویم و این ضیافت الهی با همان تب و تاب آغازین در این سراچه فناپذیر، آهنگ وداع را سر می دهد و صفحه جدیدی از گذر عمر ما خاک نشینان را می …

رفته رفته به پایان ماه مبارک رمضان نزدیک می شویم و این ضیافت الهی با همان تب و تاب آغازین در این سراچه فناپذیر، آهنگ وداع را سر می دهد و صفحه جدیدی از گذر عمر ما خاک نشینان را می گشاید؛ لازم است از این گذرگاه نیز عبرت گرفته و همراه با سیدالساجدین علیه السلام، در وداع با این ماه، همنوا گردیم، آنجا که می فرماید: بدرود ای همنشینی که چون پدید آمد احترامش بزرگ و چون ناپدید شود، فقدانش دردناک باشد و ای مایه امیدی که فراقش، رنج افزاید، بدرود ای همدمی که چون رو آورد، مایه انس و شادی گردید و چون سپری شد، وحشت افزود(۱).
شایسته است در این زمان، نفس خود را محاسبه کرده و ببینیم «آیا ایمان به خدا و رسول و کتاب او و حجج او و روز واپسین از مقامات دین افزوده شده است یا خیر؟ و اخلاق او که ناشی از معارف مذکوره بوده، چگونه است؟ و آیا بیم و امید و صبر و زهد و تجرد برای ذکر خدا و فکری که او را به انس با خداوند مانوس سازد و معرفتی که او را به محبت دنبال شده به رضا و توکل و تسلیم و توحید برساند، فراهم شده است یا خیر؟ و به طور کلی آیا شهر رمضان و اعمال آن در او تاثیری نموده است یا کماکان به حالی که قبلا بوده، باقی مانده است؟ و نیز در افعال خود و حرکات جوارح خود حساب کند که آیا به حال خود مانده، یا در مراقبت احکام خدای تعالی افزایش یافته؟(۲) مبادا از این زمان، بهره نگرفته و متضرر باشیم که رسول خدا(ص) فرمودند: هر کس ماه رمضان بر او بگذرد و آمرزیده نشود، خدا او را نیامرزد(۳) مبادا در بین قافله های خودسازی، دیگران گوی سبقت را از ما برده و مغبون باشیم؟! چنان که در بخشی از سخن امام حسن مجتبی(ع) آمده که «خداوند ماه رمضان را به منزله میدان مسابقه ای برای بندگان خود قرار داد تا در این ماه به اطاعت و جلب رضایت او با یکدیگر به مسابقه بپردازند؛ پس در این ماه عده ای مسابقه را بردند و گروهی عقب مانده و بی بهره ماندند»(۴)
حال اگر از نسیم دلنواز ماه الهی، هجرت از خواسته های خود به سوی مرضات الهی را بهره نگرفته باشیم، پس چه سود؟ اگر در شناخت حقوق الهی و اطاعت او و کسب ثواب، در جا زده و پسرفت کرده باشیم، چه سود؟ اگر در کسب معرفت و فهم دین و احکام مبتلابه در زندگی شخصی و اجتماعی خود و عمل به آنها، حرکت جدیدی پدیدار نشده باشد، پس چه سود؟ اگر در رفتار اجتماعی خود، اعم از رفتار خانوادگی، رفتار با زیردستان و رفتار با همسایگان تغییر مثبتی ایجاد نشده باشد، پس چه فایده؟
آیا با وجود این می توانیم معضلات را پشت سرگذاشته و به سوی اسلامی تر شدن جامعه، قدمی برداریم؟
به عنوان مثال، جامعه ما با وجود معضل دامن سوز بدحجابی، بی عفتی و بی حیائی و رشد ابتذال در برخی از روابط اجتماعی نامحرمان، که در حال حاضر نگرانی فرهنگی زیادی را در تکرار تاریخ سرنوشت مسلمانان اندلس (شکست بر اثر فساد جنسی)، هشدار می دهد، آیا از رهگذر این ماه معنوی، قدمی جدی تر در اصلاح و تزکیه طی کرده است؟ که در غیر این صورت، مفهوم روزه داری را صرفا در تحمل تشنگی و گرسنگی، محدود کرده و هیچ عنایتی به ارتقای عملکردمان در دیگر شئونات زندگی، نداشته ایم؛ و این همان مفهوم خسارت و آمرزیده نشدن است.
اما هنوز فرصت باقی است و چنان که غافل از خودسازی و کسب برکات بوده ایم، «برماست که در آخرین شب ماه در مقام جبران برآمده و به پوزش صادقانه و اظهار توبه و پشیمانی واقعی که از ته قلب باشد نه از لقلقه زبان» اقدام نماییم، و در این صورت است که عید فطر را به معنای واقعی عید، درک کرده و با خوشحالی(۵) وصف ناپذیری، از دستاوردهای مبارک یک ماه تلاش و خودسازی، بهره گرفته ایم.


محمود فرزانه پور
۱-صحیفه سجادیه- دعای وداع ماه رمضان
۲و۳- المراقبات- میرزا جواد آقاملکی تبریزی ص۳۱۸
۴-اسرارالصلوه - میرزا جواد آقا ملکی تبریزی ص۱۳۴
۵-برگرفته از المراقبات- میرزا جواد آقاملکی تبریزی ص۳۲۴