دعا، تداوم امید و تقویت اراده

یکی از علل و اسبابی که خدا در کار انسان موثر قرار داده است "دعا" است. دعا یعنی اینکه آدمی با تمام وجودش به خدا توجه کند و با او به راز و نیاز بپردازد. خواسته خود را با خداوند در میان …

یکی از علل و اسبابی که خدا در کار انسان موثر قرار داده است "دعا" است. دعا یعنی اینکه آدمی با تمام وجودش به خدا توجه کند و با او به راز و نیاز بپردازد. خواسته خود را با خداوند در میان گذاشته و از او کمک بخواهد. در مسائل و مشکلات زندگی که از حل آنها عاجز مانده یا برای رسیدن به اهداف و آمال خود از خدا کمک و یاری بخواهد. خداوند در زندگی و اجتماع انسانها، مناسبات طبیعی قرار داده که یکی از آنها، نظام دعا و استجابت است. هر کس با خلوص نیت و با توکل به خدای یگانه، از او خواسته ای را بخواهد و یا برای سرنوشت مسلمین جهان دعا کند، خداوند دعای او را مستجاب می نماید.‏
درست است که خدا همه چیز را می داند و از خواست و تقدیر انسانها آگاه است و سرنوشت آنها را از قبل معلوم و مشخص ساخته است ولی انسانها برای حل مشکلات و سختی ها یا رفع بلایا ،نیل با آمال و اهداف زندگی خود، می توانند با دعای خالصانه تقدیر و سرنوشت خود را تغییر دهند. البته باید در نظر داشت که تنها دعای صرف و توکل به خدا بدون هیچ تلاش وکوشش، مثمر ثمر نخواهد بود، بلکه باید در تمامی امور در عین توکل به خدا، کار و کوشش برای رسیدن با آمال و انگیزه های زندگی نموده و برای تحمل مسائل سرسخت و دشوار دعا نمود. چرا که نابرده رنج گنجی، و ناکرده کار، مزدی میسر نمی شود.‏
خدا ازلی و اراده او نیز ازلی و تغییر ناپذیر است، ولی همان اراده ازلی و تغییر ناپذیر مقرر کرده که بخش بزرگی از جهان هستی، یعنی بخش طبیعت به جای "بودن" پیوسته در حال "شدن" باشد، در چنین بخشی خود به خود البته با اراده خداوند در هر لحظه پدیده های تازه ای به وجود می آیند که در پیدایش آنها عواملی خاص نظیر کار و تلاش انسان، دعای خود شخص، دعای دیگران و... نقش و تأثیر دارد، نقشی که همان اراده ازلی بر عهده او گذارده است.
بنابر این هم خدا ازلی و علم و اراده او ازلی است و هم در هر لحظه پدیده های نو پدید می آید که گاهی انسان، خواست و اراده او، کار و تلاش او و دعای انسان در پیدایش آنها موثر بوده و نقشی داشته اند. چنانکه در باب نقش اراده و تلاش انسان خداوند در قرآن
می فرماید: "یساله من فر السموات و الارض کل یوم هو فی شان" هر که در آسمان ها و زمین است روی به نیاز به سوی او (انسان) می آورد، زیرا او هر روز در کاری است. ‏
پس اگر انسان در دام سختی ها گرفتار آمد نباید نامید شود و دست از تلاش بردارد بلکه باید از خدا حل مسائل را بخواهد، زیرا هرگز نمی تواند پیش بینی کند که راهی به سوی خلاصی از این سختی ها دارد یا نه!‏
در قرآن نمونه های متعددی از این رویدادهای نو، که بر خلاف پیش بینی انسان بوده، آمده است از قبیل کمک خواهی حضرت موسی (ع) یا
فرزند خواهی حضرت زکریا (ع). با بررسی این نمونه ها به روشنی فهمیده می شود که از نظر قرآن دعا خود، علت و سببی است موثر، همچون علل و اسباب دیگر نظام هستی.
دعا امید را زنده و اراده را تقویت و بسیاری از توانهای خفته را در آدمی بیدار می کند و او را به کار و کوششی که هرگز از او انتظار نمی رفت وا می دارد ولی تاثیری که قرآن برای دعا بیان می کند عامل و سببی مستقل و موثر در کار انسان و جهان و آثار روانی آن از قبیل تقویت اراده است. همچنین قرآن دعا و نیاز خواهی را مخصوص خدا می شمرد و دست دعا را فقط به جانب آفریدگار جهان می داند.

مهدی رستمی