خفگی ناشی از دود

هر ساله در حوادث آتش‌سوزی تعداد زیادی از هموطنان می‌میرند یا آسیب‌های جدی می‌بینند. بسیاری از این افراد از سوختگی‌های پوستی رنج نبرده، بلکه از استنشاق دود می‌میرند. این نوعی …

هر ساله در حوادث آتش‌سوزی تعداد زیادی از هموطنان می‌میرند یا آسیب‌های جدی می‌بینند. بسیاری از این افراد از سوختگی‌های پوستی رنج نبرده، بلکه از استنشاق دود می‌میرند. این نوعی از آسیب تحریکی است که در آن ذرات کوچک داغ و سموم جذب شده، به مجاری هوایی آسیب می‌رسانند. علاوه بر این، منواکسید کربن و سیانید، از سموم استنشاقی هستند که می‌توانند در حوادث آتش‌سوزی برای افراد آسیب جدی ایجاد کنند.هوا حتی در گرمای ۳۵۰ ـ۵۰۰ درجه سانتی‌گراد ظرفیت حرارتی پایینی داشته و بندرت به مجاری هوایی تحتانی آسیب می‌رساند. از طرفی ظرفیت حرارتی بالای بخار یا ذرات دوده گرم شده معلق در هوا می‌تواند گرما را هدایت کرده و آسیب‌های عمقی در مجاری هوایی ایجاد کند. نوع سوخت تعیین‌کننده ترکیب دود آن است؛ چرا که آتش از مواد مختلف و در شرایط گوناگونی بروز می‌کند. مواد محرک عملکردی مشابه با گازهای محرک داشته و با تولید اسیدها رادیکال‌های آزاد را تشکیل می‌دهند. اغلب اوقات مشخصات دود ناشی از آتش‌سوزی‌ها برای پزشک مشخص نیست.
مشخصات بالینی: بیشتر مرگ و میر و ناخوشی ناشی از دود به آسیب مجاری تنفسی مربوط می‌شود. سرفه، تنگی نفس و انقباض مجاری هوایی ناشی از دود و سموم تحریکی است. مدت زمانی که حرارت و محرک‌ها بخواهند به حنجره آسیب رسانده و تولید سرفه و خس‌خس کنند، طولانی است. مدت زمان تماس با دود و شروع علائم بالینی بسیار متغیر و وابسته به درجه و ماهیت تماس است. موهای بینی سوخته شده و دوده در خلط بیمار نشانگر تماس قابل توجه است.استنشاق منواکسید کربن در تمام بیماران در معرض دود باید در نظر گرفته شود اما بیمارانی که در تماس دود از راه دور(مانند فرد ساکن در اتاق مجاور محل دچار آتش‌سوزی) یا احتراق بی‌دود (دود اگزوز ماشین) هستند عمدتا آنچه تنفس می‌کنند منواکسید کربن، سیانید و سمومی است که سوخت و ساز بدن را متاثر می‌کنند. این افراد مستعد تماس با دود نیستند.مرگ زودرس افراد در تماس با دود ناشی از کمبود اکسیژن، اختلال در راه‌های هوایی یا مسمومیت ناشی از منواکسید کربن است.
▪ اقدامات اولیه:
باید سریعا بیمار از محل آتش‌سوزی خارج شود. توجه داشته باشید که انجام این اقدام منجر به گیر‌افتادن فرد یا افرادی دیگر در مخمصه نشود. در بسیاری از موارد دیده می‌شود که افراد ناآشنا با امداد برای کمک به مصدومان آتش‌سوزی اقدام می‌کنند و این باعث می‌شود که خودشان هم گرفتار شده و تعداد مجروحان افزایش یابد. بنابراین اگر میزان آتش‌سوزی شدید و امکان دسترسی آسان به مجروحان وجود ندارد، بهتر است انجام هر اقدامی به پرسنل آتش‌نشانی واگذار شود. پس از تماس با آتش‌نشانی با شماره ۱۲۵، سریعا اورژانس پیش بیمارستانی(۱۱۵) را نیز در جریان واقعه بگذارید تا در اولین فرصت خود را به محل رسانده و جهت انجام اقدامات اولیه و انتقال بیماران در دسترس باشند.

دکتر بهروز هاشمی
متخصص طب اورژانس