روزنامه استبداد

یکی از جراید قدیمی که در اوان مشروطیت در ایران تأسیس و شروع به فعالیت مطبوعاتی نمود مجله ای بود که نام جنجالی استبداد را بر خود نهاده بود. شماره اول یا چنانچه در خود جریده قید …

یکی از جراید قدیمی که در اوان مشروطیت در ایران تأسیس و شروع به فعالیت مطبوعاتی نمود مجله ای بود که نام جنجالی استبداد را بر خود نهاده بود. شماره اول یا چنانچه در خود جریده قید شده است جزوه اول مجله استبداد در تهران در مطبعه سربی طبع و در تاریخ پنجم جمادی الثانی ۱۳۲۵ هجری قمری در ۱۶ صفحه در قطع کوچک خشتی منتشر شد.
در پشت صفحه اول مجله به این صورت معرفی شده است: "مجله استبداد حاصل افکار آن فرقه در انجمن های سری" و در پشت جلد درباره مدیر مجله چنین نوشته شده است: "به قلم یکی از دانشمندان با نکات و دقایقی که درنظر هوشمند آن قبول افتد."
از مطالب مذکور مشخص می شود که نویسندگان مجله نخواسته اند صریحا نام خود را در مجله ذکر نموده تا به دیگران معرفی شوند، در آخر مجله عنوان مراسلات که در حقیقت آدرس مجله می باشد به این طریق معین گردیده: "تهران، سنگلج، خانه وکیل الممالک، شیخ الممالک" و محل توزیع مجله: "کتابخانه شرافت مقابل شمس العماره." ذکر گردیده است.
قیمت اشتراک مجله سالیانه در تهران ۲۴ قران، در خارج از کشور عموما ۱۶ قران و هر جزء (شماره) از آن در خارج از کشور ده شاهی و در تهران شش شاهی تعیین شده است. ‏
در پشت صفحه اول و آخر شماره اول سال اول اعلانی است که نقل قسمتی از آن برای اطلاع از مندرجات و خصوصیات مجله خالی از لطف نیست: "این مجله همه روزه در تزیید اسباب کار ساعی خواهد بود که انشاءالله الرحمن هر جزوهٔ آن از جزوهٔ سابق از هر جهت مفید تر و بهتر شود. مطالب تاریخی و علمی و سایر مطالب مفیدی در آن درج خواهد شد، امیدواریم مشترکین عظام از شرکت دراین امر خیر مغبون نشوند، سهل است منتفع گردند. حوادث و اخبار مفیده نیز گاهی درج می شود. اعلانات عام المنفعه مجانی و اختصاصی سطری ۵ شاهی."
استبداد مجله ای هفتگی بوده و درباره انتخاب این اسم (استبداد) در شمارهٔ اول این گونه آمده است: "این مجله که موسوم به استبداد است و تا هزار نفر به توسط رقعه امر نفرمایند اسم او را تغییر نخواهیم داد هفته ای یک جزوه به طبع خواهد رسید. وقتی که هزار رقعه ممضی از ارباب دانش رسید آن مسمی به "مجله مشروطیت" خواهد شد والا بر سر استبداد خود مثل هزار نفر دیگر باقی خواهیم بود." ‏
مقالات شمارهٔ اول به این صورت شروع می گردد: "بسم الله الرحمن الرحیم.
ای مستبدین گول نخورید و از خیالات عالیهٔ خویش دست بر ندارید و از استبداد منحرف و منصرف نشوید، هوشیار باشید که مشروطه طلبان می خواهند ما را از نان خوردن بیندازند.
مگر نه ما بر همه آنها سروری داشتیم، حالا چه شده که آنها می خواهند با ما لاف برابری بزنند بلکه بالاتر بروند." خلاصه اینکه تمام مندرجات شماره اول خطاب به طبقات مختلف به صورت تنقیدی نگاشته شده است. ‏
جزوه دوم استبداد در تاریخ ۱۲ جمادی الثانی ۱۳۲۵ هجری قمری منتشر گردید.
مندرجات جزوه دوم بیشتر در فواید مشروطیت و مضار استبداد می باشد که به صورت طرفداری از استبداد به رشته تحریر در آمده است و عموما مقالات آن به امضای "شیخ الممالک" است که در صفحه آخر نیز امضا دارد. سرمقاله جزوه دوم به این مضمون شروع می شود: "مکتوب ذیل را یکی از مستبدین غیور با نهایت غیظ به اداره فرستاده و امر به درج فرموده است."‏
نوع مندرجات و طرز طبع و سایر خصوصیات مجله استبداد در تمام مدت انتشار یکنواخت است. فقط در محل اداره و قیمت اشتراک آن مختصر تغییری روی داده است. به عنوان مثال وجه اشتراک در تهران ۲۴ قران و در ولایات به ۲۶ قران افزایش یافته است و محل توزیع نیز به کتابخانه تربیت انتقال یافته است.
از مجله استبداد مجموعا ۱۷ شماره یا به عبارت دیگر ۱۷ جزوه منتشر شده است و پس از به دلایل نامعلومی انتشار آن متوقف گردیده است.

سمیرا افراسیابی