حمام نوبر تبریز

حمام نوبر تبریز، یکی از باشکوه‌ترین معماری‌های ایرانی برجای مانده از اواسط دوران قاجاریه است که با زیربنا و مساحتی حدود ۷۰۰ مترمربع در محل تقاطع دوخیابان اصلی و معروف شهر …

حمام نوبر تبریز، یکی از باشکوه‌ترین معماری‌های ایرانی برجای مانده از اواسط دوران قاجاریه است که با زیربنا و مساحتی حدود ۷۰۰ مترمربع در محل تقاطع دوخیابان اصلی و معروف شهر تبریز ( امام خمینی و تربیت) قرار گرفته است.
این حمام که با توسعه شهر تبریز و تخریب دروازه قدیمی در مرکز شهر قرار گرفت حدود ۱۴۰ سال قبل توسط معماری به نام بالاکاظم از اهالی قره آغاج ساخته شده است.
حمام قدیمی نوبر در سال ۷۸ از سوی سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۵۱۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در قالب طرح پردیسان با تغییر کاربری با همان الگوی قدیمی و بدون دخل و تصرف در فضاهای معماری به سفره‌خانه و چایخانه سنتی تبدیل شده و ارائه خدمات می‌دهد.
در نقشه شهر تبریز که پیش از سال ۱۲۴۳ هجری قمری تهیه شده، این حمام در نزدیکی دروازه نوبر مشخص شده و در نقشه دارالسلطنه تبریز، متعلق به سال ۱۲۹۷ قمری، این بنا با نام «حمام وزیر» دیده می‌شود.
این حمام زیبا و قدیمی چه در روزگاری که با کاربری حمام مورد استفاده قرار می‌گرفت و چه در سال‌های اخیر به دلیل موقعیت مکانی و رطوبت موجود در محل آسیب‌های فراوانی را متحمل شده بود که میراث فرهنگی به منظور حفظ این اثر تاریخی برجسته، به مرمت و بازسازی آن اهتمام ورزید.
حمام نوبر دو بخشِ اصلی، سربینه و گرمخانه دارد. سربینه حمام فضایی وسیع با قاعده هشت‌ضلعی است که در بخش میانی آن، طاق‌بندی‌شده و بر هشت ستون سنگی قرار گرفته است. همچنین حوضی هشت‌گوش در میانه این بخش قرار دارد و سکوهایی بر گرداگرد آن قرار دارند.
طاق‌ و گنبد بزرگ‌ گرمخانه‌، طاق‌ و گنبد با ستون‌ و سرستون‌های‌ سنگی‌ مقرنس‌‌کاری‌‌شده‌ سربینه‌ و اجرای‌ کاربندی‌ و ترکیب‌ آجر و کاشی‌ و پوشش‌ معقلی‌ مناسب‌ حمام و کتیبه‌های مصور زیبای ورودی را از دیگر جاذبه‌های این حمام تاریخی برشمرد.
از جمله مصالح به کار رفته در ساخت حمام می‌توان به آجر در جرزها و سقف‌ها ملات و گچ و همچنین سنگ‌تراش خورده در ستون‌ها کف‌ها و ازاره‌ها اشاره کرد.
در راستای بهره‌برداری بهینه از تمام فضاهای حمام، فضاهای سربینه و گرمخانه به سفره خانه، فضای پشت بام به چایخانه و اجرای مراسم پرده‌خوانی و نقالی اختصاص دارد.

سعیده دلال علیپور