نقش تغذیه در بیماری‌های روماتیسمی

«سندرم شوگرن» دومین اختلال خود ایمنی روماتیسمی شایع، پس از آرتریت روماتوئید است و عوامل ژنتیکی، ایمنی شناختی و هورمونی متعددی در بروز آن نقش دارند. «سندرم شوگرن»، یک بیماری …

«سندرم شوگرن» دومین اختلال خود ایمنی روماتیسمی شایع، پس از آرتریت روماتوئید است و عوامل ژنتیکی، ایمنی شناختی و هورمونی متعددی در بروز آن نقش دارند. «سندرم شوگرن»، یک بیماری مزمن التهابی است که با تخریب بافتی چند غده ای مشخص شده و به التهاب قرنیه و ملتحمه چشم، کاهش تولید اشک و بزاق، خشکی چشم (گزروزیس) و نرمی قرنیه (گزروفتالمی) منجر می شود. در ضمن نیمی از بیماران مبتلا به سندرم شوگرن، به آرتریت روماتوئید نیز مبتلا هستند.
از آنجا که فقدان اشتها ، کاهش وزن، خستگی، مشکل در جویدن و بلعیدن، پوسیدگی دندان و کم خونی از عوارض سندرم شوگرن است، هدف کنترل غذایی در مبتلایان عبارت از رهاسازی فرد از علائم و ناراحتی های ناشی از غذا خوردن است.
در ضمن کنترل خشکی دهان (گزروستومی) باید شامل روش هایی برای کاهش خطر پوسیدگی دندان باشد و به همین منظور شستن با آب، مسواک زدن، یا استفاده از فلوراید موضعی به طور مکرر توصیه می شود. از آنجایی که عمل بلع یک مشکل محسوب می شود، غذاهای مناسب که به راحتی قابل بلع باشند، مفید هستند. غذاها باید مرطوب باشند و از افزایش حرارت غذاها باید خودداری شود. مصرف قطرات لیموی شیرین شده ممکن است جریان بزاق را تحریک کند. بزاق مصنوعی یا فرآورده هایی مانند گلیسیرین لیمویی نیز ممکن است توصیه شوند.
احتمال کمبود آهن و ویتامین از جمله کمبود ویتامین های B۱۲ و فولات وجود دارد و لازم است مبتلایان با یک رژیم خوب و متعادل شده درمان شوند. اسکلرودرمی، یک اسکلروز (سفت و سخت شدن بافت) پیش رونده و سیستمیک است که با رسوب بافت همبند فیبروزه در پوست و ارگان های احشایی از قبیل سیستم
معدی- روده ای مشخص می شود. احتمال ابتلا در خانم ها ۴ برابر بیش از آقایان است.
احتمال زنده ماندن، پنج سال بعد از ابتلا به این بیماری ۸۵- ۸۰ درصد است. یکی از تظاهرات اسکلرودرمی پدیده رینود (ایسکمی یا سرمای انتهاهای کوچک بدن، مانند انگشتان) است که باعث ایجاد مشکلاتی در تهیه و مصرف غذا می شود. سندرم شوگرن نیز اغلب وجود دارد.
علائم معدی- روده ای شامل سوزش سر معده، تهوع و استفراغ، اشکال در بلع، اسهال، یبوست و عدم کنترل دفع است. ممکن است کاهش وزن، اختلال عملکرد کلیوی و اختلالات متعدد در ارگان های بدنی حاصل شود.
در این بیماران، اختلال در بلع (دیسفاژی) نشانه نیاز به مداخله تغذیه ای است. سو» جذب لاکتوز، ویتامین ها، اسیدهای چرب و مواد معدنی می تواند باعث مشکلات تغذیه ای بیشتری شود.
مکمل درمانی ممکن است مورد نیاز باشد، بنابراین مکمل های پر انرژی و پر پروتئین یا تغذیه وریدی می توانند در اصلاح یا پیشگیری از کاهش وزن (که تظاهرات شایعی هستند)، موثر باشند. حمایت های تغذیه ای وریدی یا غیر وریدی اغلب در موارد مشکل دار نظیر اسهال مزمن پایدار، لازم هستند. لوپوس اریتماتوزسیستمیک یک اختلال مزمن، التهابی، با واسطه ایمنی و چند سیستمی بافت همبند است که اغلب زنان (به ویژه در سنین باروری) را درگیر می سازد و پوست، مفاصل، کلیه ها و غشاهای سروزی را مبتلا می کند. علت بیماری هنوز روشن نیست. به نظر می رسد استعداد ژنتیکی، وجود آنتی بادی هایی که ضد DNA کار می کنند و عوامل محیطی مانند عفونت های ویروسی، در پیدایش آن دخالت داشته باشند. حدود ۲۵درصد مبتلایان به لوپوس اریتماتوز، به سندرم شوگرن نیز مبتلا می شوند.
در حال حاضر هیچ راهنمای عملی غذایی خاص برای درمان این بیماران وجود ندارد. البته لازم است که رژیم بر اساس نیاز فرد تنظیم شود. الویت ها شامل برخورد با عوارض بیماری و اثرات داروها بر عملکرد ارگان ها و متابولیسم غذایی است.
نیازهای پروتئینی، به علت اختلال عملکرد کلیوی در اثر بیماری و عوارض جانبی استروئید ها تغییر می کند. به همین دلیل دریافت سدیم و مایعات به طور معمول محدود می شود. اگر چه رژیم محدود از چربی های اشباع پیشنهاد شده است، مطالعات بیشتری برای اثبات کارآیی آن ضروری است.
کارآیی تغییرات رژیمی به طور وسیعی در مدل های حیوانی لوپوس مطالعه شده است. نیازهای انرژی باید بر اساس وزن خشک افراد تنظیم شود. هدف از تعیین نیازهای انرژی باید تامین و حفظ وزن معمول بدن باشد.
ممکن است محدودیت کالری، پروتئین و مخصوصا محدودیت چربی باعث کاهش قابل ملاحظه ای در رسوب کمپلکس های ایمنی در کلیه و کاهش پروتئین اوری (وجود پروتئین در ادرار) شده و به این ترتیب به طول عمر افراد بیفزاید. اضافه کردن اسیدهای چرب (غیر اشباع) مورد مطالعه، باعث محافظت از کلیه ها شده است. در موارد مزمن ممکن است حمایت های تغذیه ای (وریدی و یا استفاده از لوله معدی - روده ای) لازم باشد.

نویسنده : دکتر احمدرضا درستی