دا ؛ خاطراتی با لحظه های صمیمی

● اشاره: کتاب ارزشمند و خواندنی «دا» خاطرات سیده زهرا حسینی با موضوع جنگ هشت ساله ایران و عراق است که به اهتمام «سیده اعظم حسینی» گردآوری و تدوین گردید و دفتر ادبیات و هنر مقاومت …

● اشاره:
کتاب ارزشمند و خواندنی «دا» خاطرات سیده زهرا حسینی با موضوع جنگ هشت ساله ایران و عراق است که به اهتمام «سیده اعظم حسینی» گردآوری و تدوین گردید و دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری (انتشارات سوره مهر) این اثر را به زیور طبع آراست و چاپ «شصت و سوم» - دا- را پیش رو دارم با این اتفاق زیبا که؛ همراه با نویسنده آگاه ادبیات دفاع مقدس، آزاده و جانباز هفتاد درصدی گیلانی «اسماعیل یکتایی» راهی روستای «فتیده» لنگرود شدیم تا به دعوت سیده نساء هاشمیان سیگارودی، راوی خاطرات همسر شهیدش «محمد اصغری خواه» درکتاب «منتظر یوسف باش» درمنزل پدری شهید پای صحبت های «سیده اعظم حسینی» بنشینیم و اینکه خاطره نویسی«دا» توفیقش را در تدوین این اثر مدیون کدام فرآیندهای ابزار خاطره نویسی است؟ و...
در نهایت «دا؛ خاطراتی با لحظه های صمیمی» را به نگاه نقد می آراییم.
● یک
«دا» که درگویش محلی کردی به معنای مادر است، راوی خاطرات خود را از اواخر سال ۴۶ به مرور می نشیند، به انقلاب می رسد و با جنگ روبرو می شود، پدر و برادرش را شهید می بیند و با دست های خود به خاک می سپارد و تاریخ را رقم می زند تا رد پای روشن جنگ با «زاویه دید اول شخص» خواندنی تر شود و به تعبیری گزارش راوی خاطرات «دا» از جنگ بی نظیر است و خاطره نویس این ناگفته ها را زیبا و کامل می آراید تا حقیقت ماجرا نوشته شود و بی تردید خاطره یعنی حقیقت ماجرا؛ ماجرایی با توجه به موقعیت های زمانی و مکانی، دقت در بیان تفاوت ها، ثبت لحظات تلخ و شیرین و رویکرد جدی به ادبیات شفاهی.
خاطره نویس «دا» عقیده دارد: در آثار مستند به سبب اینکه جذاب تر شود نمی توان تلخی ها را کمرنگ کرد و از نگاهی دیگر روایت های تاریخی، واقعی و مشاهدات عینی از ویژگی های
خاطره نویسی به شمار می رود و نمی توان به آسانی از کنارش گذشت.
● دو
«دا» را نمی توان با قالب هایی چون داستان و رمان همراه دانست زیرا جزئی نگری و بیان لحظه به لحظه وقایع جنگ از ویژگی های یک خاطره معنادار است و به دور از عنصر خیال. وقتی از خاطره نویس «دا» پرسیدم اگر شما «دا» را تدوین نمی کردید توفیق این اثر را درچه می دیدید؟ بی درنگ جزئی نگری، توجه به تفاوت ها و جان بخشی به اشیاء را موفقیت این اثر می شمارد.
دراین اثر خواندنی راوی و خاطره نویس پا به پای هم حوادث را به گونه ای به نظاره و تصویر می نشینند که نشان می دهد عجله ای در ارائه اثر نداشتند، هرچه بود دقت در جزء جزء حادثه مهم به نظر می رسید و آثار گوناگونی که تاکنون درحوزه خاطرات دفاع مقدس عرضه گردیده عدم توفیق و یا کمرنگ بودن شان را بایستی درهمین نکته دانست که نویسندگانی از این دست نتوانستند خاطرات جنگ را واقعی و ملموس تر اعتبار معنایی بخشند و «دا» دراین راه نیز از حقیقت دور نگردید.
● سه
از ویژگی های خاطره نویسی می توان به «صمیمت زبان» و «صداقت در بیان» اشاره کرد یعنی وقتی «دا» با انتخاب زاویه دید اول شخص راوی سرگذشت خود می شود خواننده با اعتماد و دقت ماجرا را پی می گیرد و زبان «اول شخص» یا «من راوی» نه تنها فاصله ای بین راوی و خواننده نمی گذارد بلکه گیرایی اثر را دو چندان می کند و خاطره نویس با انتخاب این زاویه دید توانست «دا» را از لحاظ اعتبار معنایی جذاب کند و این عنصر یا ویژگی صمیمیت زبان بی ارتباط با عنصر «صداقت در بیان» نیست زیرا راوی در این اثر با صداقت تمام لحظات خوب و بد، تلخ و شیرین را همانطوریکه اتفاق افتاده به روایت می نشیند و اینجا است اگر «عنصر خیال» خود را نشان دهد خواننده از رغبت خواندن می افتد پس «دا» با لحظه های صمیمی، صادقانه و بدون غیر واقع جلوه دادن پیش روی ما قرار دارد، خاطراتی که حاصل ۲۰سال تجربه اند به زیباترین وکامل ترین وجهی که نمی توان رخدادهای جنگ را از لحاظ زمانی و مکانی رها کرد و صداقت ها را ننوشت به همین سبب «دا» را باید خواندنی ترین خاطره دفاع مقدس دانست.
● چهار
بیاییم «دا» را خوش بینانه نقد و بررسی کنیم، همیشه ابزار «تبلیغ» را وسیله نهایی و توفیق یک اثر ندانیم اگر امروز «دا» حرفی برای گفتن دارد و می رود جهانی شود به یقین در به کارگیری ابزار خاطره نویسی موفق بوده است، اگر دارای تفکر و اندیشه ناب «دفاع مقدس» هستیم اوج «دا» را به فال نیک بگیریم.

فرامرز محمدی پور لنگرودی