یک شام مناسب برای سالمندان

سالمندی یا فرآیند پیری، شامل تغییرات پیوسته ای در بدن ما از بدو تولد تا زمان مرگ است. به عبارتی، همه ما از لحظه ای که متولد می شویم، در حال پیرشدن هستیم، منتها در دوران کودکی و …

سالمندی یا فرآیند پیری، شامل تغییرات پیوسته ای در بدن ما از بدو تولد تا زمان مرگ است. به عبارتی، همه ما از لحظه ای که متولد می شویم، در حال پیرشدن هستیم، منتها در دوران کودکی و نوجوانی سرعت رشد و ساخت سلول های بدنمان بیشتر از سرعت تخریب و تحلیل آنهاست؛ بدن ما، در زمان سالمندی دچار تغییرات فیزیولوژیکی خاصی می شود که کم کم توانائی قبلی خود را از دست می دهد؛ به عنوان مثال:
- عضلات بدن تحلیل می رود و بافت چربی جای آن را می گیرد. به همین دلیل نیاز به انرژی در سالمندان در مقایسه با افراد جوان تر کم تر است.
- از آنجائی که معمولا احساس تشنگی در سالمندان کمتر است، احتمال خطر ایجاد کم آبی و خشکی بدن در آنها زیاد می باشد.
- اکثر سالمندان با مشکلات دندانی مواجه هستند که در اثر آن، یا کمتر از نیازشان غذا می خورند و یا غذا را نجویده فرو می دهند.
در این دوران، سرعت تخریب استخوانی بیشتر از ساخت آن است. این مسئله، احتمال پوکی و شکستگی استخوان را در آنها افزایش می دهد.
بجز موارد فوق، به دنبال ضعیف شدن دستگاه ایمنی در این زمان، احتمال ایجاد بیماری هایی مانند دیابت، چاقی، بیماری های قلب و عروق، پرفشاری خون تورم و دردناک شدن مفاصل، مشکلات گوارشی، کلیوی و ... در سالمندان بیشتر می شود. قبل از تنظیم یک برنامه غذایی مناسب، ابتدا میزان انرژی مورد نیاز هر فرد را براساس سن، جنس، فعالیت روزانه و وضعیت جسمانی او تعیین باید کرد. سپس کل انرژی مورد نیاز را بین سه وعده اصلی (صبحانه، ناهار و شام) و ۲ تا ۳ میان وعده در روز تقسیم کرد. تنظیم ساعت خوردن غذا در وعده ها بویژه در سالمندان مهم است؛ مثلا بهتر است بین زمان صرف شام تا زمان خواب، حداقل ۲ ساعت فاصله باشد. با این توصیف، در سفره شام سالمندان، می توان موارد زیر را در نظر گرفت:
- ا ز آنجایی که وعده شام در هنگام شب و قبل از خواب خورده می شود، بهتر است که سبک تر از ناهار باشد.
- اجزای گروه نان و غلات (نان، برنج و...)، می تواند بخش اصلی انرژی شام را فراهم سازد؛ به خاطر داشته باشیم که در انتخاب نان از انواع کامل و سبوسدار یا نان های سنتی مثل سنگک و تافتون بجای نان سفید، باگت و... به اندازه لازم همراه غذا استفاده کنیم.
در صورت تمایل به خوردن برنج، بهتر است آن را با مقدار کمی روغن مایه و به صورت مخلوط با حبوبات سبک (عدس، ماش و لوبیا چشم بلبلی) یا سبزی (سبزی پلو، شوید پلو و...) تهیه و به مقدار و حجم لازم با غذا مصرف کنیم. از غلات دیگر مثل گندم، جو و آرد و بلغور آنها نیز می توان در تهیه سوپ یا آش سبک برای وعده شام استفاده کرد.
- گروه گوشت و جانشین های آن، برای تامین پروتئین و مواد مغذی ضروری دیگر لازم است. استفاده از گوشت ماهی و مرغ (بدون پوست و چربی) به شکل آبپز، کبابی و بخارپز به جای گوشت قرمز، برای سالمندان به مقدار و اندازه کافی در وعده شام توصیه می شود. می توان به جای گوشت، در بعضی وعده ها از حبوبات مثل عدس، ماش و... همراه با غلات در غذاهائی مثل آش، خوراک عدسی با نان، ،عدس پلو و... استفاده کرد. بهتر است حبوبات را چند ساعت قبل از پخت، در آب خیس کرد. تخم مرغ نیز از منابع غنی پروتئین و مواد مغذی است و خوردن آن به شکل آبپز یا در برخی از غذاها به تعداد ۲ تا ۳ عدد در هفته، مشکلی برای سالمندان ایجاد نمی کند.
- شیر، ماست و دوغ، جزو گروه فرآورده های شیری هستند که علاوه بر پروتئین، تامین کننده کلسیم لازم می باشند. به همین منظور، استفاده از دوغ کم چربی و کم نمک و یا یک پیاله ماست کم چربی به همراه شام توصیه می شود. می توان برای ایجاد تنوع، ماست را به شکل مخلوط با خیار یا کدوی رنده شده و نعنا خشک مصرف کرد. در انتخاب اجزای این گروه، حتماً از انواع کم چربی آن استفاده نمائید. گاهی می توان از غذاهای سبکی مثل شیربرنج یا فرنی کم شیرین و حتی نان با ماست یا پنیر کم نمک، همراه با سبزی و چند عدد گردوی خردشده در وعده شام استفاده کرد.
- برای تامین برخی از ویتامین ها و مواد معدنی و فیبر غذائی، مصرف سبزیجات برای این گروه سنی بسیار ضروری است.
- نوشیدن حداقل ۶ تا ۸ لیوان آب در طول روز، برای سالمندان ضروری است. البته از نوشیدن آب همراه با غذا خودداری کنند.
- در تهیه غذای سالمندان، از چربی و روغن کمتری استفاده شود و حتما روغن های مایع مناسب را جایگزین روغن جامد کنیم. خوردن غذاهای چرب و سرخ کرده، عموما برای این گروه سنی مناسب نمی باشد.
- نمک و ادویه به کار رفته در غذای آنها، باید محدود باشد.
منیره دادخواه