شیخ اسماعیل عارف بجنوردی

شیخ اسماعیل در نیمه قرن سیزدهم هجری در بجنورد می زیسته و از حکما و عرفا بوده است به نقل از کتاب «صد سال شعر خراسانم» نوشته شادروان «علی اکبر گلشن آزادی» که با اهتمام زنده یاد استاد …

شیخ اسماعیل در نیمه قرن سیزدهم هجری در بجنورد می زیسته و از حکما و عرفا بوده است به نقل از کتاب «صد سال شعر خراسانم» نوشته شادروان «علی اکبر گلشن آزادی» که با اهتمام زنده یاد استاد «احمد کمال پور» به چاپ رسیده است در صفحه ۳۷۸ آن چنین آمده است:
چیز تازه ای که می تواند به خوانندگان عرضه بدارد؛ اثر نشر نیافته ای است از حکیم سبزواری منقول از مجموعه شماره ۹۳۶۲ متعلق به کتابخانه آستان قدس رضوی که شامل ۱۱ رساله به عربی و فارسی است و اکثر آن ها اجوبه المسائل است یکی از این فقرات پرسشی است در باب انواع ثلاثه موت که نام مسائل بر صدر آن قید نشده و از شیخ اسماعیل بجنوردی متخلص به عارف است وی سؤالات بسیاری از حکیم کرده که با جواب آن ها به نام (اجوبه المسائل البجنوردیه) در نسخه های عدیده موجود است و در مجموعه مورد بحث نیز یک جا وی تصریح به تخلص خود کرده است و در جای دیگر حکیم سبزواری از او به عبارت (العالم الفاضل الکامل الذی هو باخلاق ا... منصف اسماعیل البجنوردی الملقب بالعارف) یاد کرده است.
آن چه مسلم است عارف در نیمه قرن دوم می زیسته و به تصدیق حکیم سبزواری و اشعار سؤالیه عارف از حکیم مردی دانشمند بوده است.
سؤال منظوم عارف از حکیم سبزواری
ای حکیمی که چون تو فرزندی
مادر دهر در زمانه نزاد
وادی عشق تویی هادی
سالکان طریق را تو مراد
از تو بستان معرفت خرم
وزتو دیوان معدلت آباد
بحر تو حیدرا تویی زورق
شهر تجرید را تویی استاد
هم کنوز رموز سر وجود
در نهاد تو کردار نهاد
گر تو و چون تویی نبود مراد
ننمودی خدای، خلق ایجاد
چیست اقرار فضل تو؟ ایمان
چیست انکار امر تو؟ الحاد
چون کلید خزاین دانش
بر کف قدرت تو قادر داد
سر این نکته را بیان فرما
تا شود قلب در سر آن شاد
در سه جا موت داده اند نشان
عارفان طریق راه رشاد
زان یکی ذاتی است و آن دیگر
اضطراری ست در جمیع عباد
و آن دگر هست اختیاری شخص
کو به تا راج زندگانی داد
زنده مرده چون تواند زیست؟
مرده زنده چون کند دل شاد؟
در خموشی گزیند و عزلت
هستی خویش را دهد بر باد
حکمت و عفت و شجاعت و عدل
همه افتد ز کار هم چون جماد
در رضا بر قضای ربانی
داد و گوید هر آن چه بادا باد
قوت اطفال و کسب رزق حلال
امر فرمود سید امجاد
ور به تحصیل قوت پردازد
در میان گروه بی بنیاد
روز و شب در میان شهوت و آز
فارغش کی کند از الحاد
مرده با زندگان به بخل و حسد
کی تواند نمودن او السعاد
نیست ما را چو چشم دل روشن
صد نماید به چشم ماد آحاد
راه باریک و دور و پر آفت
شب تاریک و کور مادرزاد
گر ز برهان عقلی و نقلی
راه مقصود را کنی ارشاد
در دو عالم خدای هر دو جهان
قدرت افزون کناد و قرب دهاد
به نقل از کتاب صد سال شعر خراسان به اهتمام استاد «احمد کمال پور» به استناد نوشته استاد «احمد گلچین معانی» استخراج از کتابخانه آستان قدس رضوی