تأثیر نگاه در رفتار انسان

مسئله نگاه از زوایای مختلف قابل دقت و بررسی است و در بررسی آن تقسیمات گوناگونی می توان داشت؛ مانند نگاه رحمانی و شیطانی، حلال و حرام، اختیاری و غیراختیاری، جزئی و کلی و سطحی …

مسئله نگاه از زوایای مختلف قابل دقت و بررسی است و در بررسی آن تقسیمات گوناگونی می توان داشت؛ مانند نگاه رحمانی و شیطانی، حلال و حرام، اختیاری و غیراختیاری، جزئی و کلی و سطحی و دقیق، کودکانه، پدرانه و خردمندانه، مذهبی و غیرمذهبی، مادی و معنوی و دنیایی، برزخی و آخرتی، فردی و اجتماعی. نگاه های رحمانی مانند نگاههای عبرت آموز، عبادی (نگاه به قرآن و کعبه معظمه)، نگاه محبت آمیز به پدر و مادر، همسر، فرزندان، استاد و عالم، دوستان و... نگاههای شیطانی مانند نگاههای دزدانه، شهوت آلود، تمسخر و تحقیر، خشم و غضب غیرالهی، غفلت و بیهوده، حیرت و سرگردانی، ترس و وحشت غیرالهی که فحص و بحث در هر کدام از آنها، فرصت و مجال خاص خود را می طلبد.
عواملی در سمت و سو و نوع دیدگاه و بینش ها اثر گذارند؛ مانند نوع تربیت، محیط، دوستان، دانش و مهارت ها، تجربه و... اگر کسی بتواند نگاه بد و شیطانی خود یا دیگری را عوض کند، کاری هنرمندانه انجام داده که به تبع آن می تواند در رفتارهای خود یا دیگری اثر گذار باشد، چه اینکه عکس این مطلب هم وجود دارد.
جادوگران و ساحرانی که به دستور فرعون جمع شده بودند تا به وسیله مهارتها و تخصصشان، راهیان حق و هدایت را به هزیمت بکشانند، بعد از دیدن معجزه الهی به دست موسی کلیم ا...، با یک تصمیم سریع و قاطع توانستند با تغییر دید و نگاه، انسانهای مدافع حقی شوند که آنهمه تهدیدات فرعون در آنان مؤثر نیفتد به طوری که حاضر شدند در صف نورانی شهیدان راه حق و فضیلت قرارگیرند و این در حالی بود که صبحگاهان در صف یاران فرعون بودند. مرحوم علامه طبرسی(رض) در این باره چنین می گوید: «کانوا اول النهار کفارا سحره و آخر النهار شهداء برره : آنها در ابتدای روز ساحرانی کافر و در آخر روز شهیدانی پاک و نیکو کار بودند.»
پیامبر اسلام(ص) توانست با تغییر نگاه و دیدگاهها از انسانهای جاهلی فرورفته در تاریکی های گوناگون، انسان های بسیار با ایمان، پاک و ایثارگر تربیت کند. یا مثلا می بینیم امام حسن(ع) با تغیر نگاه یک فرد شامی متعصب و بدگو، رفتار او را به طور کلی تغییر می دهد. حربن یزید ریاحی در بحبوحه بسیار حساس و سردوراهی قرارگرفتن توانست با تغییر نگاه از جبهه یزیدیان و باطل گرایان به جبهه حسینیان و رهپویان حق و عدالت منتقل گردد و جزء شهیدان همیشه جاوید کربلا قرارگیرد.
سرمایه داران و ثروتمندان باید وقتی را برای خلوت کردن با خود و خدای خود معین کنند و وارسی کنند که آیا در اموالشان کسان دیگری از جمله شیطان، شریک اند یا نه، که اگر شریک داشت در مرحله بعد، میزان و نوع شراکت شریکان خود را شناسایی کنند. بعد از حسابرسی ممکن است به اینجا برسند که باید نگاهشان عوض شود. همچنین در عرصه اخلاق و ادب باید هم دقت کنیم که با توجه به حقوقی که نسبت به خدا، خود و دیگران داریم، دارای چه وضعیتی هستیم، شاید که باید نگاهمان عوض شود.
برخی اوقات وضعیتی پیش می آید که می بینیم باید لباسمان را عوض کنیم و یا اینکه غذایمان راعوض کنیم و یا محل زندگی و شغلمان را عوض کنیم. اگر کسی حواسش جمع باشد، حتی در حال انجام گناه با شنیدن یک جمله ممکن است نگاه و رفتارش عوض شود و از حالت شیطانی به حالت رحمانی در بیاید. چه اینکه «بشر حافی» در حالی که مشغول خوشگذرانی و عیش و نوش بود با شنیدن سخن امام هفتم(ع) بواسطه کنیز خود که آیا او بنده است یا آزاد؟ و چون آزاد است چنین مشغول لهو و لعب است، یکباره دگرگون می شود چرا که امام معصوم(ص) توانست نگاهش را عوض کند.

غلامعلی حسین نژادیان