میرزا ابراهیم خان عکاسباشی

میرزا ابراهیم خان عکاسباشی نخستین فیلمبردار ایرانی ، متولد مرداد ۱۲۵۳ در تهران و متوفی به سال ۱۲۹۴ در چابکسر قزوین است . او پسر میرزا احمد صنیع السلطنه ، عکاسباشی دربار ناصرالدین …

میرزا ابراهیم خان عکاسباشی نخستین فیلمبردار ایرانی ، متولد مرداد ۱۲۵۳ در تهران و متوفی به سال ۱۲۹۴ در چابکسر قزوین است . او پسر میرزا احمد صنیع السلطنه ، عکاسباشی دربار ناصرالدین شاه بود . (۶) درباره ی صنیع السلطنه روایت شده است که بدون اجازه ی ناصرالدین شاه با معیر الممالک به اروپا سفر کرد و شاه به هر دو غضب کرد . معیرالممالک بازگشت ، ولی صنیع السلطنه حدود ده سال در اروپا باقی ماند و پسرش میرزا ابراهیم خان از چهارده سالگی در پاریس به تحصیل عکاسی ، گراور سازی و عکاسی روی چینی پرداخت و زمانی که سرانجام ناصرالدین شاه به پدرش رخصت بازگشت به وطن را داد ، او نیز همراه پدر به تهران آمد و به دستور شاه در خدمت مظفرالدین میرزا که ولیعهد بود و در تبریز به سر می برد ، در آمد . پس از کشته شدن ناصرالدین شاه ، میرزا ابراهیم خان عکاسباشی در رکاب مظفرالدین شاه به تهران آمد .
مظفرالدین در آبان ۱۲۷۷ ، لقب عکاسباشی را به میرزا ابراهیم خان داد و خواهر همسرش ، زیور السلطان طلعت السلطنه را نیز به ازدواج او درآورد .
میرزا ابراهیم خان در سفر نخست مظفرالدین در ۱۲۷۹« همراه » بود و در شهر کنترکس ویل فرانسه دستور تهیه ی دوربین را دریافت کرد و وسیله ی پدرش که در پاریس به سر می برد ، ترتیب خرید آن را داد . (۷)
میرزا ابراهیم خان نخستین فیلم را در اوستاند بلژیک در مراسم جشن گل ها فیلمبرداری کرد و سپس همراه با شاه به ایران بازگشت . (۸)
شروع نمایش فیلم از همان روزهای نخست بازگشت مظفرالدین شاه ، لااقل در دربار و بعد رفته رفته نزد بزرگان و اشراف ، به هنگام میهمانی های عروسی و ختنه سوران آغاز شد . نمایش فیلم در هر دفعه ، غالباً دوبار و جداگانه – یکبار برای مردها و یکبار برای زن ها – صورت می گرفت .
عکاسباشی ضمن نمایش مرتب فیلم در دربار و نزد اشراف ، گاه و بیگاه نیز به فیلمبردازی می پرداخت . از کارهایی که عکاسباشی صورت داده ، لااقل دو نامه در دست است ...
یک – نامه ای از جانب یکی از درباریان که خطاب به میرزا ابراهیم خان است :
« برادر مکرما
بندگان اعلیحضرت اقدس همایون شاهنشاهی ارواحنا له الفدا میفرمایند که صبح زود اسباب سینموفتوگراف را برداشته و در سبزه میدان از تمام دستجات قمه زنها و سایرین عکس بیاندازید . » (۹)
دو – نامه ای است از شخص شاه که از قصر دوشان تپه خطاب به میرزا ابراهیم خان می نویسد :
« عکاسباشی ،
فردا صبح دوربین سینموفتوگراف را با دو سه رولو زود بیار که عکس شیر ها را بگیریم .» (۱۰)
دوربینی که میرزا ابراهیم خان با آن در دربار فیلمبرداری می کرد ، دوربین مدل « گومون » بود . این دوربین را هنری ساوج لندر ، جهانگرد انگلیسی نیز در بازدید از قصر گلستان در ۱۲۸۰ مشاهده کرده است . (۱۱)
با آغاز سلطنت محمد علی شاه – پس از فوت مظفرالدین شاه – میرزا ابراهیم خان جایش را به عبدالله میرزا قاجار ( شاگرد پدرش ) داد . (۱۲) و خود به زراعت در ولد آباد کرج و نیز به امور چاپی مشغول بود . او در اواخر عمرش املاک ساعد الدوله را در قزوین اجاره کرد و در قهوه خانه ای در چابکسر دچار سکته شد و درگذشت .
میرزا ابراهیم خان عکاسباشی در زمان سلطنت احمد شاه فامیل مصور رحمانی را انتخاب کرد و به هنگام مرگ چهل و یک سال داشت . او چهار دختر و یک پسر از خود باقی گذاشت .