شناخت مسئولیت، فراتر از جنسیت

درک کودکان از تفاوت های جنسیتی میان دختران و پسران از همان سال های اولیه آغاز می شود. رفتارهای والدین، گروه همسالان، محیط های آموزشی و برنامه های تلویزیون باعث درک مفهوم دختر …

درک کودکان از تفاوت های جنسیتی میان دختران و پسران از همان سال های اولیه آغاز می شود. رفتارهای والدین، گروه همسالان، محیط های آموزشی و برنامه های تلویزیون باعث درک مفهوم دختر یا پسر بودن در میان کودکان می شود. به اعتقاد روان شناسان بخشی از شخصیت افراد در دوران کودکی براساس نوع جنسیت آنها و نحوه رفتار والدین و ارزش های اجتماعی شکل می گیرد.
پررنگ کردن برخی صفات شخصیتی پسران مانند جنگجویی، قدرت و خودخواهی، گذشت و مهربانی در دختران از سوی والدین باعث تقویت و پایداری این ویژگی ها می شود. توجه بیش از حد به برخی ابعاد شخصیتی که فقط بر پایه جنسیت انجام می گیرد، می تواند دیگر صفات را سرکوب کند و مانع از رشد آنها شود. به عبارت دیگر می توان ریشه بسیاری از سوءرفتارها و اختلالات شخصیتی را در الگوبرداری های غلط دوران کودکی جست وجو کرد. اکثر کودکان از سن سه سالگی به مفهوم ثبات جنسیتی پی می برند. این بدین معنا است که فرق میان دختر یا پسر بودن بطور کامل برای آنها معلوم است. دختران گاهی از پوشیدن لباس های پسرانه خودداری می کنند که دلیل آن این است که آنها را صرفاً متعلق به پسران می دانند. همچنین علاقه مندی دختربچه ها به اسباب بازی های پسرانه، خشم و لجبازی در میان دختران و پوشیدن لباس های زنانه در میان پسران امری طبیعی است.
● شایسته سالاری
روان شناسان معتقدند روش های تربیتی که صرفاً براساس نوع جنسیت کودکان انجام می گیرد، موجب پیدایش تصورات ذهنی غلط برای توجیه برخی اعمال غیرمنطقی به کودکان می شود. پذیرش زورگویی و خشم در پسران و ترس و از خودگذشتگی در دختران در بازی های کودکانه کاملاً مشهود است. به اعتقاد متخصصان علوم تربیتی، دخالت در بازی های پسربچه ها به منظور پیشرفت نکردن برخی ابعاد شخصیتی، مؤثرتر از دخالت آنها در بازی های دخترانه است. همچنین تقسیم وظایف و مشارکت کودکان در انجام فعالیت ها و امور منزل، نباید صرفاً براساس جنسیت کودکان صورت گیرد. منحصر کردن وظایف براساس جنسیت، منجر به محدود شدن ابعاد شخصیتی و جلوگیری از رشد شناختی و عاطفی کودکان می شود. به بیان دیگر کودکان می آموزند، تنها توانایی انجام فعالیت هایی خاص را داشته و حس مشارکت و همدلی در روند رشد آنها کاهش پیدا می کند. برای نمونه به عهده گذاشتن مسئولیت جمع آوری ظروف به دختر بچه ها و کمک به پدر در انجام تعمیرات وسائل برقی به پسران نباید انحصاری باشد. والدین می توانند با ارائه طرح های پیشنهادی خود، کودکان را در انتخاب آنها آزاد گذاشته و براساس میزان توانایی، آنها را تشویق کنند.
● رفتار با کودک
زمانی که دختر بچه ها علاقه به پوشیدن لباس های مادرانشان دارند، نباید آنها را سرزنش کرد. پوشیدن کفش های پاشنه بلند و لباس های زنانه به آنها احساس اعتماد به نفس و برتری می دهد. می توان لباس های کهنه را در اختیار آنها قرار داد و کودکان را توجیه کرد که لباس های گرانقیمت و نو مخصوص مهمانی است.
زمانی که دخترها با اسباب بازی های پسرانه و پسرها با اسباب بازی های دخترانه بازی می کنند، اکثر والدین نگران می شوند و تلاش می کنند آنها را از انجام بازی منصرف کنند.
حساسیت والدین، زمانی که پسران تمایل به بازی با اسباب بازی های دخترانه دارند، بیشتر است. در حالی که بازی دختر بچه ها با ماشین، قطار و تفنگ حس اعتماد به نفس را در آنها افزایش می دهد، مفاهیمی همچون حرکت، سرعت عمل و قدرت برای آنها معنی و مفهوم پیدا می کند. پسر بچه ها هنگامی که عروسک بازی می کنند، همدلی، مهربانی و توجه به دیگران را یاد می گیرند. همچنین بازی پسربچه ها با لوازم آرایش های زنانه در دوران کودکی امری طبیعی است. برخی پسربچه ها به لاک های ناخن علاقه خاصی نشان می دهند و از آنها استفاده می کنند. چنین اعمالی نتیجه قوه تخیل فوق العاده کودکان است. قدرت تخیل در کودکان در سنین ابتدایی عمر، بسیار زیاد است و سرزدن اعمالی که با جنسیت کودکان تناسب ندارد به قوه تخیل کودکان برمی گردد. دختر بچه های بازیگوش که علاقه مند به انجام دادن بازی های پسرانه هستند و اغلب با شکل و شمایل پسرانه در بازی ها حاضر شده و با ظاهری کثیف و آشفته به خانه باز می گردند، از جانب والدین مورد سرزنش قرار می گیرند. به اعتقاد روان شناسان، بهترین روش تربیتی، اجازه استفاده از پنج حس، به کودکان است. به کارگیری حس لامسه، باعث تقویت و افزایش عزت نفس و پیشرفت خلاقیت در کودکان می شود.
گفتنی است، خراب کردن اسباب بازی ها و شکستن آنها اگر کنترل شده انجام شود، باعث تقویت حس یادگیری می شود. بطور کلی تربیت فرزندان و نحوه رفتار با آنها نباید جنس گرایانه باشد. رفتار با کودک باید بر طبق روحیات و ویژگی های خاص آنها انجام گیرد. از دیدگاه روان شناسی، فعالیت، استقلال طلبی،منطقی بودن، رقابت جویی، سلطه گری و پرخاشگری از جمله خصوصیات بارز در میان مردان است. همچنین نجابت، مهربانی، نفوذپذیری، منفعل و احساسی بودن از صفات زنان محسوب می شود. میزان خصوصیات نامبرده در افراد مختلف متفاوت است. والدین و گروه های آموزشی می توانند با شناخت روحیه و ویژگی های کودکان و تعیین درجه حساسیت آنها، رفتارهایی متناسب با ویژگی های فردی با آنها داشته باشند و از هرگونه تبعیض و رفتار جنس گرایانه پرهیز کنند.

[مریم بهریان]