مدیریت تغذیه دام

در سال های نه چندان دور تغذیه به معنا و مفهوم امروزی کاربردی نداشت و بیشتر به چرانیدن دام در مزارع و چراگاه ها محدود می شد. اما امروز با پیشرفت علم، خود به صورت یک علم درآمده و خود …

در سال های نه چندان دور تغذیه به معنا و مفهوم امروزی کاربردی نداشت و بیشتر به چرانیدن دام در مزارع و چراگاه ها محدود می شد. اما امروز با پیشرفت علم، خود به صورت یک علم درآمده و خود زمینه ی اشتغال هزاران نفر را فراهم آورده است. اصولا مدیریت تغذیه را می توان در دو بخش مختلف ارزیابی کرد: اول مهندسی تغذیه (جیره نویسی) و دوم مدیریت نگهداری مواد غذایی مصرفی.
اما همانگونه که تغذیه مناسب و اصولی و همسو با معیارهای انجمن ملی تحقیقات (NRC) می تواند موجب رشد بهینه و حداکثر تولید باشد، تغذیه ی نامناسب و غیر اصولی هم مشکلات و ناهنجاری های خاص خود را ایجاد می کند. یکی از این اختلالات، اشکالات تولیدمثلی است که در اثر عدم رعایت پارامترهای مختلف ایجاد می گردد. به عنوان مثال انرژی زیاد در جیره سبب سقط جنین، سخت زایی و جفت ماندگی می گردد، در حالی که کمبود انرژی در جیره سبب تاخیر در بلوغ، توقف فحلی و توقف تخمک گذاری می گردد.
عامه مردم تغذیه نامناسب را در چگونگی کیفیت خوراک خریداری شده جست وجو می کنند و تصور می کنند با خریداری علوفه ی مناسب کار به اتمام می رسد. اما با نگاهی کارشناسانه می توان دریافت که خوراک (تغذیه) به تنهایی عامل بروز این مشکلات نیست، بلکه زیرساخت های آن یعنی نواقص مدیریتی و فعل و انفعالات عفونی که توسط میکروارگانیسم های عفونت زا ایجاد می گردند، از عوامل اصلی این اختلالات هستند. در نتیجه به صراحت می توان گفت: هیچ فرمول معجزه کننده ای وجود ندارد که بتواند تولید مثل مطلوب را تضمین کند. یعنی در صورتی که جیره ی غذایی متناسب با نیازهای حیوان و برابر جداول NRC باشد، باید رشد حداکثری و تولید حداکثری را داشته باشیم. اما آیا به واقع این گونه است؟ در نتیجه می توان ایرادات وارده را به بخش مدیریتی وارد کرد. به عنوان مثال تخمیر بیش از حد بعضی خوراک ها سبب کاهش کیفیت مواد غذایی می شوند که خود عاملی کاهنده برای رشد و عاملی فزاینده برای افزایش اختلالات تولیدمثلی است. دقیقا چنین مساله ای را در کاهش بازده تولیدمثل گاوهای ماده ای که در شرایط مرتع تغذیه می کردند و ناگه به دلیل خشکسالی از علوفه ذخیره شده در انبارها استفاده کردند، می توان مشاهده کرد.
در آخر هم می توان مدیریت تغذیه را چنین تعریف کرد:
چه نوع خوراکی را، چگونه تهیه کرده، چگونه نگهداری کرده، با چه درصد و نسبتی با هم ترکیب کرده و چگونه به مصرف دام برسانیم. در نتیجه توصیه می شود که علاوه بر اهمیت و تاکید در بخش جیره نویسی، به نگهداری و ذخیره کردن مواد مورد نگهداری هم به اندازه ی جیره نویسی آن اهمیت بدهیم.

نویسنده: مهندس مرتضی شاه محمد میراب