عبدالرزاق لاهیجی

▪ عبدالرزاق‌ لاهیجی‌ (فیاض) عبدالرزاق‌ بن‌ علی‌ بن‌ حسین‌ لاهیجی‌ قمی‌ یکی‌ از دانشمندان‌ بزرگ‌ و حکیمان‌ عالی‌ مقام‌ سده‌ یازده‌ هجری‌ است، که‌ در فلسفه‌ و منطق‌ صاحب‌ تألیفات‌ …

▪ عبدالرزاق‌ لاهیجی‌ (فیاض)
عبدالرزاق‌ بن‌ علی‌ بن‌ حسین‌ لاهیجی‌ قمی‌ یکی‌ از دانشمندان‌ بزرگ‌ و حکیمان‌ عالی‌ مقام‌ سده‌ یازده‌ هجری‌ است، که‌ در فلسفه‌ و منطق‌ صاحب‌ تألیفات‌ سودمندی‌ بوده‌ است.
▪ َ‌ آثار فیاض‌
لاهیجی‌ از شاگردان‌ فیلسوف‌ بزرگوار دوران‌ اخیر حکمت‌ ایران، یعنی‌ صدرالدین‌ شیرازی‌ (در گذشته‌ ۱۰۵۰ ه&#۰۳۹;.ق) است‌ و با او نسبت‌ نزدیک‌ و خویشاوندی‌ داشته‌ است.
‌کتابهای‌ ترجمه‌ در باب‌ زندگانی‌ و دوران‌ حیات‌ او چیز مشبعی‌ ننوشته‌اند. آنچه‌ از همه‌ این‌ کتابها برمی‌آید این‌ است‌ که‌ لاهیجی‌ از دوران‌ پختگی‌ و میان‌سالی‌ در قم‌ فلسفه‌ و کلام‌ درس‌ می‌گفته، تا ا ینکه‌ در سال‌ ۱۰۷۲ ه&#۰۳۹;.ق‌ رخت‌ به‌ جهان‌ دیگر کشیده‌ است. خوانساری‌ او را چنین‌ وصف‌ می‌کند:
«... او فاضلی‌ متکلم‌ و حکیمی‌ متشرع‌ بود و ادیبی‌ محقق، پژوهشگری‌ هوشمند بود و در عین‌ منطقی‌ بودن، انشائی‌ لطیف‌ و دلپذیر داشت!»
▪ ‌لاهیجی‌ در حکمت‌ و کلام‌ و منطق‌ آثاری‌ از خود برجای‌ گذاشت، که‌ مهم‌ترین‌ آنها از این‌ قرار است:
۱ ) مشارق‌ الالهام‌ فی‌ شرح‌ تجرید الکلام، که‌ اصل‌ کتاب‌ از خواجه‌ نصیرالدین‌ طوسی‌ است.این‌ شرح‌ تمام‌ نیست‌ و مؤ‌لف‌ فقط‌ مباحث‌ امور عامه‌ و آنچه‌ را که‌ متعلق‌ به‌ وجود و اقسام‌ آن‌ است، بیرون‌ کشیده‌ و شرح‌ داده‌ است.
۲) شرح‌ هیاکل‌ النور، که‌ اصل‌ کتاب‌ از فیلسوف‌ اشراقی‌ شهید، یحیی‌ بن‌ امیرک‌ سهروردی‌ است.
۳) رسالهٔ‌ فی‌ حدوث‌ العالم، که‌ در آن‌ ازلی‌ بودن‌ و قدم‌ عالم‌ را رد کرده‌ است.
۴) حاشیه‌ بر حاشیه‌ حکیم‌ خفری‌ بر الهیات‌ شرح‌ تجرید.
۵ ) حاشیه‌ بر شرح‌ اشارات، که‌ اصل‌ آن‌ از ابن‌سیناست‌ و شرح‌ آن‌ از خواجه‌ طوسی.
۶)الکلمات‌ الطیبهٔ، در محاکمه‌ میان‌ سید داماد و صدرالمتألهین‌ شیرازی، در باب‌ اصالت‌ وجود وماهیت. که‌ بهترین‌ آثار او به‌ شمار می‌رود.
‌غیر از این‌ کتابها نیز کتابهایی‌ به‌ تازی‌ در مباحث‌ فلسفی‌ نوشته‌ و در فارسی‌ نیز آثاری‌ دارد. دو تألیف‌ مشهور او که‌ به‌ زبان‌ فارسی‌ نوشته‌ شده‌ عبارت‌ است‌ از: سرمایه‌ ایمان‌ و گوهر مراد، که‌ هر دو چاپ‌ شده‌ است.
‌آنچه‌ از عقاید او معروف‌ و زبانزد اهل‌ علم‌ است‌ این‌ است‌ که‌ فیلسوف‌ ما: «دلالت‌ الفاظ‌ را ذاتی‌ می‌دانست‌ و می‌گفت‌ که‌ نسبت‌ و رابطه‌ای‌ حقیقی‌ فی‌مابین‌ لفظ‌ و معنی‌ هر کلمه‌ موجود است، به‌ قسمی‌ که‌ اگر شخصی‌ یک‌ لغت‌ غریبه‌ را بشنود ممکن‌ است‌ تفکر کند و معنی‌ آن‌را حدس‌ بزند و دریابد!» لاهیجی‌ شعر نیز می‌گفته‌ و فیاض‌ تخلص‌ می‌کرده‌ است.