نيستاگموس عبارت است از نوسانات تکرارى و ريتميک يک يا هر دو چشم در يک يا تمام ميدان‌هاى نگاه که با يک حرکت آهسته چشم آغاز مى‌شود. نيستاگموس مى‌تواند پاندولى (حرکات در هر جهتي، سرعت، دامنه و مدت مساوى دارد) يا پرشى (حرکت آهسته در يک جهت با بازگشت اصلاحى سريع به‌جاى اول) باشد. حرکات مى‌تواند افقي، عمودي، چرخشي، مايل، ترکيبى از آنها يا متغير باشد. دامنه نيستاگموس گستره حرکت آن و سرعت نيستاگموس تواتر نوسانات آن مى‌باشد. عموماً هرچه سرعت بيشتر باشد دامنه کوچک‌تر است و برعکس. نيستاگموس معمولاً کونژوگه است و گاهى حالت غير کونژوگه دارد نظير نيستاگموس فيزيولوژيک انتهاى گيز، نيستاگموس همگرائى - رتراکشن نيستاگموس الاکلنگى (Seasaw). گاهى نيستاگموس در يک چشم واضح‌تر است (Dissociation). مثلاً در افتالموپلژى اينترنوکلئار، Spasms Nutans، نيستاگموس پاندولى اکتسابى و ضعف عضلانى غير قرينه در مياستنى گراويس.
- مقلدهاى نيستاگموس
در بعضى از حالات نظير کوما، بيمارى‌هاى مخچه و ميوکيمى عضله مايل فوقاني، حرکاتى غير طبيعى در چشم رخ مى‌دهد که از نيستاگموس تقليد مى‌کند.
- فيزيولوژى علائم
به‌علت عدم توانائى در حفظ فيکساسيون يکنواخت، حدت بينائي، کاهش مى‌يابد. کج کردن سر جهت کاهش نيستاگموس، غير ارادى است. در نيستاگموس پرشى سر به‌سمت جزء سريع مى‌چرخد و در نيستاگموس پاندولى سر در موقعيتى قرار مى‌گيرد که حرکت چشم را تخفيف دهد. بعضى مواقع بيمار از حرکات توهمى اشياء شکايت دارد (Oscillopsia) که اين حالت معمولاً در نيستاگموس ناشى از ضايعات مراکز پائين‌تر (نظير لابيرنت) يا نيستاگموس با شروع ناگهانى در بالغين رخ مى‌دهد. حرکت ظاهر محيط طى جزء آهسته رخ مى‌دهد و بيمار به‌علت سرگيجه شديد قادر به ايستادن نيست. لرزش سر (Head-Nodding) بيشتر با نيستاگموس مادرزادى و Spasmus Nutans همراه است. گاهى نيستاگموس در حدى است که مشکل کاسمتيک ايجاد مى‌کند.
