غذا در دهان و معده و روده‌ها بر اثر شيوه‌هائى که از غده‌هاى مختلف ترشح مى‌شود، هضم مى‌گردد. غذا وارد دهان مى‌شود و پس از عبور از مرى به معده مى‌رسد؛ پس از يک هضم نسبى در معده غذا به مقدار کم وارد رودهٔ کوچک مى‌شود. در اينجا مولکول‌هاى غذا شکسته شده و تبديل به مواد ساده‌اى مى‌شود که خون مى‌تواند آنها را جذب کند. باقى‌مانده که معمولاً شامل مقدار زيادى رشته‌هاى سبزيجات است وارد رودهٔ بزرگ مى‌شود، در آنجا آب و مواد معدنى غذا جذب مى‌شود و آنچه که باقى مى‌ماند فضولات نهائى است که از راه مقعد از بدن دفع مى‌شود.
کبد به‌عنوان يک کارخانه شيميائى عمل مى‌کند که به همراه ساير فعاليت‌ها بعضى از سم‌ها را غير فعال و خنثى مى‌کند. کليه‌ها خون را از وجود بسيارى از ناخالصى‌ها تصفيه مى‌کنند.
- چگونه سم وارد بدن مى‌شود:
سم‌ها چه تصادفى و چه عمدى از راه‌هاى مختلفى وارد بدن مى‌شوند.
۱. از طريق دهان به‌وسيله خوردن يا نوشيدن مواد سمي.
۲. از طريق شش‌ها به‌وسيلهٔ استنشاق گازهاى خانگى يا صنعتي، بخارهاى شيميائى يا دود ناشى از آتش، بخارى يا اگزوز موتورهاى بنزيني.
۳. از راه تزريق در نتيجه گاز گرفتن بعضى از حيوانات، حشرات، ماهى‌هاى سمى يا خزندگان، يا به‌وسيلهٔ سرنگ‌هاى تزريق زير پوستي.
۴. از راه جذب به‌وسيله پوست، در نتيجه تماس پوست با بعضى از اسپرى‌هاى سمى مانند حشره‌کش‌ها.
- چگونه سم عمل مى‌کند:
سم از راه‌هاى گوناگون در بدن عمل مى‌کند. بعضى وارد جريان خون مى‌شوند، بعضى از سم‌ها روى سلسلهٔ مرکزى اعصاب اثر مى‌گذارند و باعث قطع تنفس، ضربان قلب و ساير فرآيندهاى حياتى زندگى مى‌شوند. بعضى از سم‌ها جايگزين اکسيژن موجود در خون شده و مانع از رسيدن اکسيژن به بافت‌ها مى‌شوند.
بلعيدن سم مستقيماً روى مجراهاى غذا تأثير مى‌گذارد و درنتيجه ايجاد استفراغ، درد و غالباً اسهال مى‌کند. حلال‌هاى سمى ممکن است باعث سوختگى شديد لب‌ها، دهان و مرى و معده و ايجاد درد شديد در اين اندام‌ها هم بشوند.
- عوارض و نشانه‌هاى عمومى:
عوارض و نشانه‌هاى مسموميت بسته به ماهيت سم و راه ورود به بدن فرق مى‌کند.
۱. با گرفتن اطلاعات از مصدوم يا يکى از حاضرين کوشش کنيد که به درستى نوع سم را مشخص کنيد و اگر بلعيده شده، کى و چقدر.
۲. اطراف مصدوم را بگرديد شايد يک ظرف شامل ماده سمى که خالى شده يا هنوز هم مقدارى ماده سمى دارد پيدا کنيد.
۳. مصدوم ممکن است هذيان بگويد و حالت تشنج داشته باشد بدون اينکه سابقهٔ اين حالت در او موجود باشد.
۴. عوارض و نشانه‌هاى خفگي.
۵. بيهوشى ممکن است دست بدهد.
۶. اگر سم بلعيده شده باشد مصدوم ممکن است شروع کند به اوغ زدن و استفراغ کند يا دچار اسهال شود.
۷. سوختگى اطراف دهان در صورتى‌که با حلال‌هاى شيميائى تماس پيدا کرده باشد.
- هدف:
بازنگهداشتن راه تنفس و رساندن مصدوم به بيمارستان.
- درمان عمومى:
۱. خيلى سريع از مصدوم بپرسيد که چه اتفاقى افتاده؛ به‌خاطر داشته باشيد که مصدوم هر آن ممکن است بيهوش شود.
نبايد سعى کنيد که مصدوم را وادار به استفراغ کنيد.
اگر در اطراف لب‌ها يا دهان نشانه‌هائى از سوختگى مشاهده کرديد به مصدوم آب يا شير بدهيد تا اين سوختگى خنک شود.
۲. اگر مصدوم بيهوش بود ولى تنفس او حالت عادى داشت او را در وضعيت بهبود قرار دهيد.
۳. اگر تنفس و ضربان قلب ايستاد بلافاصله روش‌هاى نجات زندگى را شروع کنيد.
- توجه:
دقت کنيد که خود شما به سمى که ممکن است در اطراف دهان مصدوم وجود داشته باشد آلوده نشويد.
۴. مصدوم را بلافاصله به بيمارستان برسانيد و به همراه او نمونه‌اى از جعبه محتوى قرص يا بطرى يا هر چه که سم در آن بوده را به بيمارستان بفرستيد.