ساسانيان

ساسان موبد معبدى بود در استخر که پسر او بابک حاکم بخشى از پارس بود و اردشير پسر بابک (اردشير بابکان) اولين پادشاه ساسانى است.

برخورد اعراب مسلمان با ايرانيان و زدوخوردهاى کوچک مرزى آغاز شد. اولين آنها ذوقار در زمان خسروپرويز بود که به پيروزى اعراب مسلمان انجاميد. دربرخوردهاى بعدى در ذات‌السلاسل ايران شکست خورد و در جِسر (پُل) مسلمان را شکست خوردند و بخش‌هائى از ساحل فرات را از دست دادند که در جنگ بويب مجدداً آنها را به‌دست آوردند. در ۱۴ هجري/۶۳۵ ميلادى در دورهٔ خلافت عمر، در جنگ قادسيه، اعراب مسلمان به سردارى سعدبن ابى‌وقاص، سپاه ايران به فرماندهى رستم فرخزاد شکست دادند. درفش کاويانى به‌دست اعراب افتاد، اين فتح راه تيسفون و شهرهاى غربى ايران را بر روى مسلمانان گشود. دو جنگ ديگر اعراب با ايرانيان جلولاء (۱۶ هجري/۶۳۷ ميلادي) و نهاوند (۲۱هجري/۶۴۲ ميلادي) بود که هر دو به شکست ايران انجاميد، جنگ نهاوند را مسلمان‌ها فتح‌الفتوح نام نهادند. پس از اين شکست، ايران يکپارچگى خود را از دست داد. ده سال پس از اين پيروزى يزدگرد کشته شد و حکومت ساسانيان منقرض گشت و دورهٔ جديدى در تاريخ ايران آغاز شد.

در ۶۲۲ ميلادى در دورهٔ سلطنت خسروپرويز، پيامبر اسلام (ص) مبعوث شد. از سوئى رشد اجتماعى در عربستان به حدى رسيده بود که وجود يک دولت واحد را براى آنها ضرورى مى‌ساخت و از سوى ديگر مذهب جديد نيروى بيشترى به آنها بخشيده بود. در ايران مقاون حملهٔ اعراب نه تنها ميان مردم شهرنشين و روستائيان تضاد بسيارى وجود داشت، بلکه ميان اشراف و روحانيون نيز تضاد و اختلاف زيادى بود. به‌خاطر ماليات‌هاى سنگينى که براى جنگ‌ها اخذ شده بود، خصوصاً آخرين جنگ ايران با روم شرقى مردم بسيار فقير شده بودند. مسلمانان طى ساليان توانستند مستملکات آفريقائى و آسيائى امپراتورى روم را به چنگ آورند و امپراتورى ايران را نيز شکست دهند.

جدول ساسانيان (۲۲۶ تا ۶۵۶ ميلادى)