تاريخچه
در اواسط دهه سال‌هاى ۱۹۹۰ ميلادى هنگامى که سيستم اطلاعات جغرافيائى کانادا (CGIS) ارائه شد اصطلاحاتى مانند درخت چهارگانه، توپولوژي، هدف‌گرا، ايستگاه کاري، کامپيوتر شخصى با ژئوانفورماتيک ناشناخته بودند. اين امر در مورد بسيارى از اصطلاحات فوق مصداق پيدا کرد زيرا مقصودى را که آنها مى‌خواستند نشان‌دهنده مصرف آنها باشد هنوز وجود عينى نداشت يا اگر هم بود در يک مفهوم و زمينه کاملاً متفاوتى مطرح بوده است. نياز برطرف کردن مسائل تکنيکى در پياده نمودن نقشه در کامپيوتر، انگيزه و محرکى بود که همه تلاش‌ها را در جهت ساختن GIS سوق مى‌داد.
تأکيد بر روى داده‌هاى نقشه‌ای
در دهه سال‌هاى ۱۹۷۰ ميلادى تحولات عمده‌اى در دانشگاه‌هاى بعضى از کشورهاى دنيا به‌وقوع پيوست و سازمان‌هاى تجارى نيز شروع به توسعه و ارائه نرم‌افزار GIS نمودند.
در مورد نياز به برخوردارى ساختارها کامل و پايدار، جهت ذخيره‌سازى و تحليل داده‌هاى نقشه‌اي، بود تا داده‌هاى فضائي. ايده ذخيره‌سازى خصيصه‌هاى (عارضه‌هاي) گرافيکى از نقشه در فايل‌هاى کامپيوترى تفوّق پيدا کرد. اين نفوذ و گسترش را مى‌توان در اصطلاحاتى که در آن زمان در مقالات علمى به‌کار مى‌رفت، به چشم خود مشاهده نمود: مدل داده‌هاى نقشه‌اي، ساختار داده‌هاى نقشه‌اى يا ساختار داده‌هاى کارتوگرافى گسترش يافت. انواع داده‌هاى مجرد و مدل‌هاى داده‌هاى فضائى بعداً پديد آمدند که مى‌توان آنها را کودکان دهه سال‌هاى ۱۹۸۰ ميلادى دانست.
توپولوژى
جستجو براى ساختارهاى نمايشى پايدار و پيوسته داده‌هاى نقشه‌اي، منجر به معرفى توپولوژى به GIS شد. توپولوژى و نظريه يا تئورى گرافيکى مربوط به آن، نشان دادند که ابزارهاى مؤثر و کارآمدى را براى نمايش داده‌اى و دو بعدى پيوسته منطقى فراهم مى‌آورند. دهه سال‌هاى ۱۹۸۰ ميلادى شاهد معرفى و گسترش کامپيوترهاى شخصى بود. براى اولين بار در تاريخ محاسباتي، امکانى فراهم شد که به کامپيوترهاى روميزى‌اى دست يابيم که توانائى اجراء برنامه‌هائى داشته باشد که بيشتر بتوانند روى کامپيوترهاى بزرگ پياده شوند. در همان زمان، ريزکامپيوترها و به دنبال آنها ايستگاه‌هاى کارى به‌صورت گسترده‌اى در دسترس کاربران قرار گرفت و در اين فراگرد تکنولوژى نسبى پايگاه داده‌اى به‌صورت استاندارد درمى‌آمد.
نظريه فضائى
تحقيقى در زمينه ساختارى داده‌اى فضائي، روش‌هاى شاخص‌گذارى و پايگاه داده‌اى فضائى پيشرفت شگرفى نمود و اين امر به نوبه خود منتهى به ارائه سيستم‌هاى بهتر و مطمئن‌تر گرديد. نرم‌افزارهاى کاملاً عملياتى GIS وارد بازار شدند و به راحتى از سوى سازمان‌هاى دولتي، که دست‌اندر کار تهيه نقشه، برنامه‌ريزى و طراحى بودند پذيرفته شد. على‌رغم اين همه پيشرفت‌هاى نويدبخش، نياز به مبانى نظرى GIS بيشتر و بيشتر خود را نمايان مى‌ساخت. چيزى که پيشتر به‌عنوان ابزارى جهت انجام تحقيق دانسته مى‌شد، به ناگهان خود موضوع تحقيق (تحقيق دباره GIS) تبديل شد. تحقيق درباره GIS منجر به چيزى شد که بعداً به‌عنوان نظريه فضائى علوم اطلاعات جغرافيائى يا نظريه اطلاعات فضائى شناخته شد.
دهه سال‌هاى ۱۹۹۰ ميلادى را مى‌توان به‌عنوان دوره‌اى مشخص نمود که در طى آن موانع از سر راه مقصودگرائى در سيستم و طراحى پايگاه داده‌اي، شناسائى و جا افتادن ژئوانفورماتيک به‌عنوان يک فعاليت حرفه‌اى و نيز شناسائى و جا افتادن نظريه اطلاعات به‌عنوان مبنائى نظرى جهت GIS برداشته شد.
ژئوانفورماتيک و GIS
گذاشت و برداشت داده‌هاى فضائي، رشته‌هاى علمى متعددى را دربر مى‌گيرد. آنها را مى‌توان به رشته‌هائى طبقه‌بندى نمود که دست به توسعه مفاهيم فضائى مى‌زنند، امکاناتى را براى تسخير و پردازش داده‌هاى فضائى فراهم مى‌کنند و مبانى نظرى و رسمى ارائه مى‌کنند. اين رشته‌ها همگى سمت و سوى کاربرى (کاربردگرا) دارند و گذاشت و برداشت داده‌هاى فضائى را در جنبه‌هاى قانونى و مديريتى پشتيبانى مى‌کنند. آن رشته‌هائى که مفاهيم فضائى را ارائه مى‌کنند و مبانى نظرى و رسمى ارائه مى‌کنند و مبانى نظرى و رسمى را براى گذاشت و برداشت داده‌هاى فضائى فراهم کنند به‌ويژه براى نظريه اطلاعات فضائى از اهميت برخوردار هستند.
ژئوانفورماتيک به‌عنوان هنري، علمى يا تکنولوژى تعريف شده است که با دريافت، ذخيره‌سازى فرآيند توليد، نمايش و انتشار و گسترش اطلاعات (Geo-Information) سر و کار دارند، در همين راستا، اصطلاحاتى که به‌صورت مترادف با اطلاعات زمين به‌کار برده مى‌شود ژئوماتيک (Geomatics) است و به‌عنوان ترکيبى از علم زمين و انفورماتيک بيان شده است. اصطلاح GIS است و به‌عنوان ترکيبى از علم زمين و انفورماتيک بيان شده است. اصطلاح GIS گاهى اوقات با معنى و مفهوم علم اطلاعات جغرافيائى به‌کار برده مى‌شود.
سيستم‌هاى اطلاعات جغرافيائى معمولاً به‌عنوان سيستم‌هاى کامپيوترى جهت ورود، ذخيره تحليل و نمايش داده‌هاى فضائى تعريف شده است. در اين راستا مفهوم GIS ابزارهائى هستند که مى‌توان آنها را جهت حل مسائلى به‌کار برد که در رابطه با رشته هستند.
اين ابزار اعمالى را جهت رقومى کردن نقشه‌ها يا تسخير داده‌هاى تصويرى طراحى و برپائى پايگاه‌هاى داده‌اي، کاربرد عملکردهاى تحليل فضائى و نمايش يا نتايج خروجى به‌عنوان نقشه، گزارش، تصوير و ساير توليد رقومى (ديجيتالي) فراهم مى‌آورد. همانند هر رشته ديگري، کاربرد ابزار براى حل مسئله‌اى يک چيزى است و توليد آنها چيزى ديگرى است.
بنابراين همه ابزارها به يک اندازه براى کاربرد خاصى مناسب نيستند. ابزارها را مى‌توان بهبود و تکامل بخشيد تا نياز خاصى را برآورده نمايد. رشته‌اى که زمينه را براى توليد ابزارها در گذاشت و برداشت داده‌هاى فضائى فراهم مى‌آورد، نظريه اطلاعات فضائى است.
